Ο λαός της Βολιβίας ξαναπήρε την εξουσία

«Eίμαστε πλειοψηφία, γαμώτο». Η ρήση με την οποία έκλεισε την προεκλογική του εκστρατεία ο υποψήφιος του MAS (Κινήματος προς τον Σοσιαλισμό) για την προεδρία της Βολιβίας, Λουίς Αρσε, επιβεβαιώθηκε ως απτή πραγματικότητα το βράδυ της 18ης Οκτωβρίου.

Παρότι η επίσημη καταμέτρηση δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, τα exit polls που του δίνουν 52% έναντι 31% του βασικού αντιπάλου του Κάρλος Μέσα, δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας για το ποιος θα είναι ο νέος πρόεδρος της χώρας.

Μεσολάβησε ένας χρόνος από την ατεκμηρίωτη έκθεση του -υπό κηδεμονία των ΗΠΑ- Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών για δήθεν «παρατυπίες και νοθεία» στις εκλογές που τον περσινό Οκτώβριο ανέδειξαν νικητή τον Εβο Μοράλες, ένα πραξικόπημα, 33 νεκροί, ακραία καταστολή, εκατοντάδες στελέχη του MAS υπό δίωξη, η εξορία του Εβο Μοράλες και η επιστροφή στη μαύρη εποχή του ρατσιστικού παραληρήματος για τους «υπάνθρωπους» ιθαγενείς που τόλμησαν να σηκώσουν κεφάλι. Κι όλα αυτά για να επιβεβαιωθεί -όπως έδειξαν κι αυτές οι κάλπες- ότι η βούληση της πλειοψηφίας των Βολιβιανών είναι μια αυτοδύναμη κυβέρνηση του MAS.

Το βιογραφικό

Ο Λουίς Αρσε είναι ο αρχιτέκτονας του αποκαλούμενου «οικονομικού θαύματος» της Βολιβίας, της επιτυχημένης οικονομικής πολιτικής που έφερε ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς και δίχως περιθωριοποίηση, συμβάλλοντας έτσι στη σημαντική μείωση της φτώχειας.

Ο 57χρονος πολιτικός κληρονόμος του Μοράλες είναι οικονομολόγος με μάστερ στο Πανεπιστήμιο Γουόργουικ της Βρετανίας, σημαντικές ακαδημαϊκές περγαμηνές και μαρξιστική προσέγγιση της οικονομίας. Δούλεψε στην Κεντρική Τράπεζα της Βολιβίας ενώ παράλληλα συνέχιζε την πανεπιστημιακή του καριέρα -παραδίνοντας σεμινάρια ανάμεσα στα άλλα και στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Κολούμπια- την ίδια στιγμή που οργάνωνε προγράμματα οικονομικής κατάρτισης μεταλλωρύχων και συνδικαλιστών.

Με τη νίκη του Μοράλες στις εκλογές του 2005, έγινε υπουργός Οικονομικών και έπειτα Οικονομίας, θέση στην οποία παρέμεινε ώς την ανατροπή του ιθαγενούς προέδρου, με ένα διάλειμμα σχεδόν δύο ετών όταν διαγνώστηκε με καρκίνο του νεφρού και ακολούθησε θεραπεία στη Βραζιλία. Είναι οπαδός της σχολής που προτάσσει την κρατική παρέμβαση στην οικονομία, γνωστή και ως «Τσουκιάγο Μπόις» - παράφραση των Σικάγο Μπόις, του Μίλτον Φρίντμαν.

Επίκεντρο του οικονομικού μοντέλου που υιοθέτησε ήταν οι εθνικοποιήσεις πλουτοπαραγωγικών πηγών και η κοινωνική διανομή των εσόδων τους. Με τα χρόνια το επιτελείο του διεύρυνε σημαντικά τη βάση των αποδεκτών της αναδιανομής του εισοδήματος, ενώ εισήγαγε πλήθος επιδομάτων, ανάμεσά τους και για την αντιμετώπιση της παιδικής θνησιμότητας ή τη μείωση της εγκατάλειψης του σχολείου από τα φτωχότερα των παιδιών. Κι όπως λέει ο ίδιος ένα βασικό εργαλείο της οικονομικής του πολιτικής ήταν ότι υποχρέωσε τις τράπεζες να διαθέτουν το 60% σε παραγωγικές δράσεις και κοινωνική στέγη.

Τα παράσημα

Επί των ημερών του η οικονομία γνώρισε ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 5% και μειώθηκε η ακραία φτώχεια από το 38% στο 17%. Οι οικονομικές πολιτικές του ήταν τόσο επιτυχημένες ώστε εγκωμιάστηκε από τη The Wall Street Journal αλλά και από το ΔΝΤ, κάτι που δεν τον χαροποίησε διόλου. Θυμίζοντας στο τελευταίο πως -σε αντίθεση με αυτό- «Εμείς θέσαμε την οικονομία στην υπηρεσία του λαού, είναι απλό. Ακούμε, κατανοούμε, εκτελούμε ό,τι ο λαός χρειάζεται και θέλει».

Ο Αρσε δεν είναι από τα ιστορικά στελέχη του MAS, όπως είναι ο αντιπρόεδρός του και πρώην υπουργός Εξωτερικών του Μοράλες, Δαβίδ Κοτσεουάνκα, ένας ιθαγενής Αϊμάρα από τους συνιδρυτές του κόμματος ούτε προέρχεται από τις συνδικαλιστικές και αγροτικές οργανώσεις που αποτελούν τη βάση του MAS. Αντίθετα ανήκει στα μεσαία στρώματα των αστικών κέντρων.

Ωστόσο, ήταν ο ιδανικός υποψήφιος -μετά τον αποκλεισμό της προεδρικής υποψηφιότητας του Μοράλες- για να προσφέρει ελπίδα σε αυτή τη συγκυρία όπου πανδημία, κακοδιαχείριση και νεοφιλελεύθερες πολιτικές τής ντε φάκτο κυβέρνησης επιδείνωσαν όλους τους δείκτες και έφεραν μια βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση.

Η Παγκόσμια Τράπεζα προέβλεψε ότι η πτώση του ΑΕΠ θα φτάσει το 5,9% δημιουργώντας ένα εκατομμύριο νέους φτωχούς και οδηγώντας άλλες 500.000 στην ακραία φτώχεια. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του CELAG (Λατινοαμερικανικό Στρατηγικό Κέντρο Γεωπολιτικής) η μείωση του ΑΕΠ θα φτάσει το 7,9%, έτσι που οι φτωχοί θα αυξηθούν κατά 1,4 εκατομμύρια και οι άποροι κατά 800.000. Η ανεργία έχει ήδη εκτοξευτεί στο 12%, ενώ η απασχόληση στην άτυπη οικονομία ξεπέρασε το 70%.

Την ίδια στιγμή το υγειονομικό σύστημα έχει καταρρεύσει, με τη χώρα να μετρά σχεδόν 8.500 νεκρούς και την πείνα λόγω των περιοριστικών μέτρων να πλήττει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Τώρα τα δύσκολα

Οι προκλήσεις είναι τεράστιες για τον Αρσε, που διόλου τυχαία επικέντρωσε την καμπάνια του στην επανεκκίνηση της οικονομίας, τη ροή χρήματος στην αγορά, την ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης και την ανάκτηση των κοινωνικών επιτευγμάτων των χρόνων του Μοράλες.

Σε αυτό το πλαίσιο, ένα από τα πρώτα μέτρα που ανακοίνωσε πέρα από την επιβολή ειδικού φόρου στον μεγάλο πλούτο της χώρας είναι η διανομή ενός «επιδόματος πείνας», κάπου 120 ευρώ τον μήνα με στόχο την ανακούφιση εκείνων που περισσότερο έχουν πληγεί από την κρίση.

Αυτή η εκπληκτική νίκη -που πρόσφερε στο MAS όχι μόνο την προεδρία αλλά και την πλειοψηφία σε Βουλή και Γερουσία- δεν αποκαθιστά απλά τη δημοκρατία στη Βολιβία, αλλά έχει τεράστιο περιφερειακό αντίκτυπο. Αλλάζει συσχετισμούς, δίνει ώθηση στα αριστερά κινήματα της ηπείρου και πιθανόν να σηματοδοτεί έναν νέο κύκλο προοδευτικών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική έπειτα από σχεδόν τριών ετών καμπάνιες συκοφαντίας και fake news, ποινικοποίησης των κοινωνικών κινητοποιήσεων και «λάιτ» πολιτικών πραξικοπημάτων. Ενας κύκλος που ήδη έχει στο ενεργητικό του τις νίκες του Λόπες Ομπραδόρ στο Μεξικό και του Φερνάντες στην Αργεντινή.