«Σε όλες τις χώρες θα χρειαζόταν μια νέα επανάσταση, για να αποκατασταθούν και η δημοκρατία και ο σοσιαλισμός και αξίες όπως η ελευθερία, η ισότητα, η αδελφοσύνη, η αλληλεγγύη». Αυτά μας είχε πει πριν από 33 χρόνια, τον Αύγουστο του 1989, ο Οτέλο ντε Καρβάλιο στη συνέντευξη που μου είχε δώσει για την «Ελευθεροτυπία» και δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 31ης Αυγούστου 1989, με τίτλο «Επανάσταση για τις αξίες».
Ο άνθρωπος ο οποίος πέθανε στις 25 Ιουλίου 2021 και με τη δράση του συνέβαλε στην ανατροπή μιας από τις πιο σκληρές και μακροχρόνιες ευρωπαϊκές χούντες, διάρκειας μισού αιώνα, είχε έρθει στη χώρα μας, άρτι αποφυλακισμένος, αποδεχόμενος πρόσκληση των φίλων του, ανάμεσά τους ο Μανώλης Γλέζος και ο Μιχαήλ Ράπτης-Πάμπλο, που του είχαν συμπαρασταθεί στη διάρκεια της πενταετούς φυλάκισής του. Τα λόγια του ηχούν ακόμη και σήμερα επίκαιρα... Αντιγράφουμε από την ιστορική συνέντευξη.
«Γκράντολα, πόλη πενθοφορούσα,
γη της αδελφοσύνης
οι άνθρωποί σου σε ορίζουν
μικρή παλιά πόλη»
(από τον ύμνο της Επανάστασης των Γαριφάλων)
Αυτό το τραγούδι για την ιστορική πόλη Γκράντολα -από τις πρώτες που εξεγέρθηκαν κατά του φασιστικού καθεστώτος στην Πορτογαλία και η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα- έπαιζαν οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί στις 25 Απριλίου 1975 στη χώρα.
«Τη μέρα που οι γυναίκες που πουλούσαν γαρίφαλα στους δρόμους της Λισαβόνας τα μοίραζαν στους στρατιώτες του Κινήματος των Ενόπλων Δυνάμεων και μ’ αυτά στόλιζαν τα όπλα τους». Μας μιλά ο ηγέτης της Επανάστασης των Γαριφάλων, Οτέλο ντε Καρβάλιο -που βρίσκεται για δύο βδομάδες στην Ελλάδα- για τις στιγμές που άλλαξαν την ιστορία της Πορτογαλίας, τη φυλάκισή του και τη χώρα του, όπως τη βλέπει σήμερα.
«Η δικτατορία είχε απομονώσει τους στρατιώτες από τους πολίτες. Με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουμε τι απήχηση θα είχε η ανατροπή του Σαλαζάρ στον λαό. Γι’ αυτό και η πρώτη κίνησή μας ήταν να καταλάβουμε τα μαζικά μέσα επικοινωνίας. Και ήταν για μας μια ευχάριστη έκπληξη λαϊκής αποδοχής και υποστήριξης αυτή η χειρονομία», μας διηγείται με νοσταλγία ο Καρβάλιο.
• Πιστεύετε ότι έχουν επιτευχθεί οι στόχοι της επανάστασης;
Κατ’ αρχάς, θα απαντήσω θετικά. Οι κύριοι στόχοι του κινήματος ήταν τρεις: η απελευθέρωση των αποικιών, ο εκδημοκρατισμός και η ανάπτυξη της χώρας. Κατορθώσαμε όχι ό,τι ακριβώς επιθυμούσαμε, αλλά αρκετά από αυτά και σε ικανοποιητικό βαθμό. Οι περισσότερες αποικίες απελευθερώθηκαν. Βέβαια, μετά την ανατροπή, επιχειρήσαμε μια δημοκρατία με πολιτικά κόμματα, αλλά δυστυχώς σήμερα έχουμε μια δημοκρατία των κομμάτων. Οσο για την ανάπτυξη, σ’ αυτά τα 15 χρόνια ήταν αλματώδης σε σχέση με την πεντηκονταετία του φασισμού που υποστήκαμε.
• Δηλαδή η Πορτογαλία δεν θα χρειαζόταν μια νέα επανάσταση;
Κατά τη γνώμη μου σ’ όλες τις χώρες θα χρειαζόταν μια νέα επανάσταση, για να αποκατασταθούν η δημοκρατία και ο σοσιαλισμός και αξίες όπως η ελευθερία, η ισότητα, η αδελφοσύνη, η αλληλεγγύη.
• Ποιες είναι οι εμπειρίες σας από την πεντάχρονη φυλάκισή σας και γιατί κατά τη γνώμη σας βρεθήκατε εκεί;
Στη φυλακή, όλοι ο πολίτες έχουν ως συνείδηση την ελευθερία. Εγώ και οι σύντροφοί μου τη στερηθήκαμε για πέντε χρόνια για πολιτικούς λόγους: επειδή παίρναμε ανοιχτά θέση ενάντια στην κοινοβουλευτική αντιπροσωπεία που ήθελε να αποφασίζει για θέματα που αφορούσαν δημοκρατικές ελευθερίες για τον λαό.
Αυτό, φαίνεται, τους ενοχλούσε. Με συνέδεσαν, λοιπόν, με μια παράνομη ένοπλη οργάνωση. Με χαρακτήρισαν αρχηγό εξτρεμιστικής ομάδας και τρομοκράτη. Εμπλεξαν ακόμη και τη νόμιμη οργάνωσή μου και τους συντρόφους μου, επωφελούμενοι από το γεγονός ότι υπήρχε συγγένεια στην ιδεολογία μας. Εγώ, μετά την επανάσταση, ουδέποτε ανέπτυξα ένοπλη δράση. Λόγω του ότι ήταν δημοκρατική η κυβέρνηση και ότι ο πορτογαλικός λαός με υποστήριζε, τελικά με αποφυλάκισαν. Σπουδαίο ρόλο έπαιξε και η διεθνής συμπαράσταση...».
• Τι μεταρρυθμίσεις έγιναν στο επαναστατικό Σύνταγμα του 1976;
Το Σύνταγμα, που ήταν από τα πιο προοδευτικά στην Ευρώπη, αναθεωρήθηκε το 1982 και το 1989. Οι κυβερνήσεις απέσυραν άρθρα σημαντικά για την επανάσταση, όπως: ανακάλεσαν το άρθρο για τις εθνικοποιήσεις των επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να αρχίσει η ιδιωτικοποίηση και η εισβολή του κεφαλαίου, δεν διατήρησαν το πνεύμα του Συντάγματος για την αγροτική μεταρρύθμιση, με συνέπεια να δίνουν στους παλιούς τσιφλικάδες τη γη που είχε διανεμηθεί στους αγρότες, και να καταργούν σταδιακά τη δύναμη που είχαν οι λαϊκές οργανώσεις βάσης.
• Για ποιους λόγους κάμφθηκε το Κίνημα τον Ενόπλων Δυνάμεων Πορτογαλίας;
Υπήρχαν βαθιές αντιθέσεις μέσα στο κίνημα ανάμεσα σε αυτούς που ήθελαν ένα κοινοβουλευτικό καθεστώς κι αυτούς που επιθυμούσαν μια ριζοσπαστική αλλαγή για ένα μοντέλο κοινωνίας σοσιαλιστικό και δημοκρατικό.
• Ποια θα είναι η μελλοντική σας δράση;
Θα συμμετέχω στις πολιτικές δραστηριότητες, όχι μέσα από τα κόμματα, και θα αγωνίζομαι για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για τη βελτίωση της κοινωνίας, θα γράψω ίσως βιβλία και θα συνεχίσω να παλεύω τις απάνθρωπες δομές με πράξεις.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας