Προσωρινές λύσεις, συνεχόμενοι πνιγμοί

Με έκτακτους προσωρινούς μηχανισμούς κατανομής των προσφύγων, κατ' ουσίαν περιστασιακές και ελάχιστα δεσμευτικές συμφωνίες ανάμεσα σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, επιχειρεί να καλύψει το κενό της ευρωπαϊκής πολιτικής ασύλου το Βερολίνο, θεωρώντας ότι η διαμόρφωση του νέου ενιαίου ευρωπαϊκού πλαισίου που θα αντικαταστήσει τις συνθήκες του Δουβλίνου είναι υπό τις παρούσες συνθήκες μάλλον ανέφικτη.

Τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης, όλες οι έκτακτες προσωρινές λύσεις που έχουν εφαρμοστεί μονομερώς ή στην καλύτερη περίπτωση από ομάδες χωρών της Ε.Ε. είναι σε ισχύ και αυξάνονται, ενώ αντιθέτως η λύση της ενιαίας προσφυγικής και μεταναστευτικής πολιτικής δείχνει σήμερα πιο μακρινή προοπτική.

Εκτός από τον φράχτη που ύψωσε η Ουγγαρία του Β. Ορμπαν με την επίκληση της εσωτερικής ασφάλειας, σε ισχύ εξακολουθούν να βρίσκονται οι αυστηροί έλεγχοι των συνόρων που διεξάγουν η Γερμανία, η Γαλλία, η Δανία, η Σουηδία και η Νορβηγία, επίσης για λόγους εσωτερικής ασφάλειας. Και οι έλεγχοι αυτοί θα παραταθούν για άλλο ένα εξάμηνο, όπως ανακοίνωσε την περασμένη Τετάρτη το υπουργείο Εσωτερικών της Γερμανίας και αναμένεται να ακολουθήσουν οι άλλες χώρες.

Η ισχύς της προηγούμενης απόφασης λήγει στις 11 Νοεμβρίου, αλλά όπως ανακοίνωσε ο εκπρόσωπος του Χ. Ζεεχόφερ, Σ. Αλτερ, διαπιστώνεται ακόμα μεγάλος αριθμός παράνομων εισόδων στα σύνορα και γι' αυτό αποφασίστηκε από τώρα η παράταση των εντατικών ελέγχων μέχρι και τον επόμενο Απρίλιο, δηλαδή μετά την τυπική λήξη της συμφωνίας Ε.Ε. - Τουρκίας που είχε υπογραφεί τον Μάρτιο του 2016. Την ένταση των ελέγχων ανακοίνωσε ήδη η Βόρεια Μακεδονία στη συνοριακή διάβαση της Ειδομένης.

Ποσοστώσεις

Παράλληλα με το προσωρινό μέτρο των έκτακτων συνοριακών ελέγχων συνεχίζεται η έκτακτη ναυτική επιχείρηση εντοπισμού προσφύγων και μεταναστών στη Μεσόγειο, με την επωνυμία «Σοφία», με λιγότερες ναυτικές δυνάμεις από τις συμμετέχουσες χώρες και την περασμένη εβδομάδα αποφασίστηκε στη Μάλτα, σε τετραμερή συνάντηση των υπουργών Εσωτερικών της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Μάλτας, άλλος ένας προσωρινός μηχανισμός για την κατανομή των προσφύγων και μεταναστών που θα διασώζονται το επόμενο εξάμηνο στην κεντρική Μεσόγειο.

Η Γερμανία θα δέχεται το 25% των διασωθέντων, το ίδιο ποσοστό θα δέχεται και η Γαλλία αλλά όχι δεσμευτικά σε κάθε περίπτωση, ενώ 10% θα δέχεται και η Ιταλία. Η Μάλτα, που φιλοξένησε τη συνάντηση, δεν θα δεχτεί άλλους πρόσφυγες και μετανάστες, όπως και η Φινλανδία που συμμετείχε ως προεδρεύουσα χώρα.

Το υπόλοιπο ποσοστό των ανθρώπων που διασώζονται θα καταβληθεί προσπάθεια να φιλοξενηθεί από άλλες χώρες στη σύνοδο των υπουργών Εσωτερικών της Ε.Ε. στις 7-8 Οκτωβρίου στο Λουξεμβούργο, αλλά είναι αμφίβολο αν θα υπάρξει ανταπόκριση από τη στιγμή που δεν πήραν μέρος στη συνάντηση της Μάλτας.

Ο μηχανισμός της Μάλτας προορίζεται για περιορισμένη χρήση και όχι για γενική εφαρμογή στην Ε.Ε. Η συμφωνία κατανομής αφορά μόνο τους διασωθέντες από ιδιωτικά πλοία και οργανώσεις αρωγής και ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών που βρίσκονται σε αυτή την κατηγορία ήταν πέρσι 2.200 άτομα. Ανάλογος υπολογίζεται ότι είναι και φέτος ο αριθμός προσφύγων και μεταναστών που κατατάσσονται σε αυτή την κατηγορία, από τους συνολικά 6.227 που μεταφέρθηκαν στην Ιταλία και 1.585 στη Μάλτα, προερχόμενοι από τη Λιβύη και την Τυνησία, σύμφωνα με την τελευταία αναφορά της Υπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών.

Μαύροι αριθμοί

Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών της Γερμανίας, Χ. Ζεεχόφερ, με τη συμφωνία της Μάλτας «δεν αφήνεται κανένας να πνιγεί», ωστόσο η συμφωνία δεν έχει την παραμικρή αναφορά στο ζήτημα της σύστασης ενός ευρωπαϊκού πολιτικού μηχανισμού διασώσεων, ούτε όμως και στις θαλάσσιες διελεύσεις προσφύγων και μεταναστών από το Μαρόκο στην Ισπανία και από την Τουρκία στην Ελλάδα, οι οποίες, σύμφωνα με την αναφορά της Υπατης Αρμοστείας, αφορούν συνολικά 58.000 άτομα από τις αρχές Ιανουαρίου μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με την οργάνωση αρωγής Pro Asyl, φέτος έχασαν τη ζωή τους στη Μεσόγειο 932 άνθρωποι στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ευρώπη, ενώ από το 2015 έχουν καταγραφεί συνολικά 15.000 θάνατοι.

Εντούτοις οι προσωρινές λύσεις θεωρούνται στο Βερολίνο προτιμότερες από τις μη λύσεις, υπό τον φόβο μάλιστα ότι η Τουρκία θα προχωρήσει στις απειλές του προέδρου της Τ. Ερντογάν και θα ανοίξει τα σύνορα εάν δεν πάρει τα ανταλλάγματα που επιδιώκει εν όψει της λήξης της υφιστάμενης συμφωνίας τον προσεχή Μάρτιο.

Η συνάντηση που είχε την περασμένη Δευτέρα η Αν. Μέρκελ με τον Τούρκο πρόεδρο στη Ν. Υόρκη, στο περιθώριο της συνόδου του ΟΗΕ, δεν απέδωσε κάτι θετικό στον άτυπο διάλογο που διεξάγεται το τελευταίο διάστημα μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας.

Η Ε.Ε. δεν μπορεί να ικανοποιήσει την αξίωση του Τ. Ερντογάν για χρηματοδότηση των σχεδίων δημιουργίας προσφυγικών στρατοπέδων μέσα στη Συρία, στη ζώνη που σχεδιάζει να διαμορφώσει η Τουρκία κατά μήκος όλης της συνοριακής γραμμής και σε βάθος μέχρι 100 χιλιομέτρων, και από την πλευρά του ο Τούρκος πρόεδρος έχει διαμηνήσει σύμφωνα με πληροφορίες ότι δεν θα δεχτεί τη συνέχιση της υφιστάμενης συμφωνίας με τους ίδιους οικονομικούς όρους, περίπου 1,5 με δύο δισ. ευρώ τον χρόνο.

Περιορισμένες προσδοκίες

Μετά τη σύνοδο των υπουργών Εσωτερικών της Ε.Ε. στο Λουξεμβούργο ο Χ. Ζεεχόφερ προγραμματίζει επισκέψεις στην Αγκυρα και την Αθήνα, με την ατζέντα όμως πολύ περιορισμένη ως προς τις προσδοκίες που έχει από την Τουρκία.

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν θέλουν να τεθεί σε συζήτηση το ενδεχόμενο αύξησης της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για το προσφυγικό, ενώ στη γενική συζήτηση που διεξάγεται για την αναθεώρηση του Δουβλίνου εστιάζουν το ενδιαφέρον (και την πίεσή τους) αποκλειστικά στο θέμα των επαναπροωθήσεων. Αυτή η τακτική, που τείνει να γίνει κεντρική πολιτική της Ε.Ε., αυξάνει την πίεση προς την Αθήνα να επισπεύσει τις επαναπροωθήσεις, χωρίς να είναι βέβαιο ότι η Τουρκία θα διευκολύνει τις διαδικασίες που εκκρεμούν για περίπου 20.000 άτομα.

Μετά τη σύνοδο του Λουξεμβούργου οι αρμόδιες επιτροπές της Ομοσπονδιακής Βουλής της Γερμανίας θα ενημερωθούν από τον υπουργό Εσωτερικών για τις ευρωπαϊκές αποφάσεις και την πορεία της συμφωνίας με την Τουρκία.

Η ανησυχία στις τάξεις της κυβέρνησης εστιάζεται στο γεγονός ότι οι απαιτήσεις της Τουρκίας υπερβαίνουν τις αρμοδιότητες και την εμβέλεια του Χ. Ζεεχόφερ, ενώ στις κοινοβουλευτικές επιτροπές επισημαίνεται επιπλέον η κακή εικόνα του πρώην προέδρου των Χριστιανοκοινωνιστών στην Αγκυρα για τις αρνητικές τοποθετήσεις που έχει κάνει στο πρόσφατο παρελθόν ως προς τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις.

Για την Αθήνα το νέο σχέδιο Ζεεχόφερ θέλει την ενίσχυση των διοικητικών μηχανισμών υποδοχής και καταγραφής με προσωπικό από τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε εθελοντική βάση, ενώ περιλαμβάνει και ιδέες για ενίσχυση της συνεργασίας με την Τουρκία ως προς τον μηχανισμό έγκαιρης ειδοποίησης για τη διέλευση προσφύγων και μεταναστών, που δεν κοστίζει τίποτε αλλά και δεν διασφαλίζεται πως θα λειτουργήσει χωρίς νέα ευρωτουρκική συμφωνία.