Και εγένετο ειρήνη;

Χρειάστηκαν πάνω από 16 ώρες σκληρών παζαριών, δύσκολοι συμβιβασμοί και πολλά «σβήσε» και «γράψε» μέχρι η γαλλογερμανική ειρηνευτική πρωτοβουλία για το ουκρανικό και η πολυδιαπραγμάτευση στο Μινσκ να καταλήξουν κάπου. Το αποτέλεσμα ήταν δύο ξεχωριστά κείμενα, γεμάτα... καλές προθέσεις.

Το ένα ήταν μια γενικόλογη διακήρυξη των συμμετεχόντων ηγετών στη σύνοδο κορυφής -Ρωσίας, Ουκρανίας, Γαλλίας και Γερμανίας- για «πλήρη σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας», αποφεύγοντας επιμελώς κάθε αναφορά στην Κριμαία. Το δεύτερο ήταν ένας «οδικός χάρτης» 11 σημείων, που «εμπλουτίζει» την αρχική -και μέχρι σήμερα ανεφάρμοστη- ειρηνευτική συμφωνία του Μινσκ του περασμένου Σεπτεμβρίου. Οπως και τότε πάντως, έτσι και τώρα το νέο κείμενο υπογράφουν υπό την αιγίδα του ΟΑΣΕ οι εκπρόσωποι Κιέβου και Μόσχας στην «Ομάδα Επαφής», καθώς και οι ηγέτες των ρωσόφωνων αυτονομιστών του Ντονμπάς στα ανατολικά της Ουκρανίας...

Το πρακτικό αποτέλεσμα της συμφωνίας, σχολιάζει το πρακτορείο Bloomberg, είναι ότι σώζει το χρεοκοπημένο Κίεβο από έναν πόλεμο που δεν θα μπορούσε να κερδίσει. Δίνει στις αντιμαχόμενες πλευρές περιθώριο δύο ημερών (μέχρι δηλαδή την εφαρμογή της εκεχειρίας, στις 15 του μηνός) για τελικές εδαφικές διεκδικήσεις, όπως καταδεικνύει η έκρυθμη κατάσταση στο διαφιλονικούμενο Ντεμπάλτσεβε. Και ουσιαστικά «παγώνει» τη διαμάχη μέχρι το 2016, οπότε θα πρέπει να έχει ρυθμιστεί συνταγματικά το καθεστώς αυτονομίας του Ντονμπάς, το οποίο με τη σειρά του θα καθορίσει τις νέες εγχώριες, αλλά και περιφερειακές ισορροπίες.

Οχι τυχαία, λοιπόν, η είδηση της νέας συμφωνίας του Μινσκ έγινε δεκτή με καχυποψία από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, και με επιφύλαξη από τον ΟΗΕ, την Ε.Ε., μέχρι και την ίδια την... «ειρηνοποιό» (και κατά ορισμένες πληροφορίες επίδοξη γ.γ. του ΟΗΕ) Ανγκελα Μέρκελ. «Δεν τρέφω αυταπάτες», δήλωσε αποκαμωμένη χθες το μεσημέρι η Γερμανίδα καγκελάριος, καθώς αναχωρούσε με καθυστέρηση από τη Λευκορωσία για τις Βρυξέλλες και τη σύνοδο κορυφής των «28».

Φάνηκε ο «κερδισμένος»

Σε κάθε περίπτωση, αυτός που φαίνεται ότι έφυγε από το Μινσκ με το πλατύτερο χαμόγελο ήταν ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν. Γυρίζοντας στη Μόσχα, μπορεί να καυχιέται έναντι των όποιων επικριτών του ότι κατάφερε να διασφαλίσει στους αυτονομιστές όχι μόνον ένα ειδικό καθεστώς -συνοδεία μάλιστα ελεύθερων εμπορικών σχέσεων με τη Μόσχα- αλλά και μια έμμεση «πίστωση» των πρόσφατων εδαφικών τους κτήσεων (μια και οι ουκρανικές δυνάμεις καλούνται να αποσύρουν τα βαρέα όπλα τους βάσει της σημερινής γραμμής πυρός). Επίσης μισάνοιξε την «πόρτα» για άρση των δυτικών κυρώσεων σε βάρος της χώρας του -ήδη χθες το θέμα τέθηκε εκτός ατζέντας στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε.- διατηρώντας παράλληλα την... ευχέρεια κινήσεων, σε περίπτωση που η Ουκρανία κάποια στιγμή «λοξοδρομήσει» ακόμη δυτικότερα, π.χ. προς τη μεριά του ΝΑΤΟ.

Αντίθετα, πολύ δύσκολα θα μπορέσει να «πουλήσει» την επιτυχία του Μινσκ στο εσωτερικό της χώρας του ο Ουκρανός πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο. Επειτα από ένα σύντομο πέρασμα από τη σύνοδο τις Βρυξέλλες, επέστρεψε στο Κίεβο ουσιαστικά με μάλλον άδεια χέρια. Κομίζει μια αμφίβολη σε εφαρμογή συμφωνία ειρήνευσης (και την Κριμαία απ’ έξω), με την οποία το χρεοκοπημένο Κίεβο τώρα καλείται όχι μόνον να βάλει το «χέρι» στην «τσέπη» για να πληρώσει μισθούς και συντάξεις στο Ντονμπάς, αλλά αφήνει τα ανατολικά σύνορα της χώρας αφύλακτα από τον ουκρανικό στρατό μέχρι τα τέλη του 2015 (μέχρι τότε αναλαμβάνει ο ΟΑΣΕ). Κι αυτό υπό την προϋπόθεση της συνταγματικής αναθεώρησης για αποκέντρωση των εξουσιών...

Ως εκ τούτου, την εθνική... δόξα «κλέβει» ο πρωθυπουργός Αρσένι Γιάτσενιουκ, που «πιστώνεται» πολιτικά τη νέα συμφωνία με το ΔΝΤ για πρόσθετη χρηματοδότηση 17,5 δισ. δολ. σε βάθος τετραετίας (και με την προοπτική άμεσης διεθνούς βοήθειας συνολικού ύψους 40 δισ. δολ.!). Αυτή βέβαια θα συνοδεύεται από πολύ σκληρά μέτρα (αποκρατικοποιήσεις στον ενεργειακό τομέα, αναμόρφωση συνταξιοδοτικού συστήματος, νέα μέτρα λιτότητας, τραπεζικές και δικαστικές μεταρρυθμίσεις). Αλλά όπως ο ίδιος τόνισε, «είναι ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων όχι για το ΔΝΤ, αλλά για την Ουκρανία», που διαφορετικά χρεοκοπεί.

Τα βασικά σημεία της συμφωνίας

♦ Εκεχειρία από τα μεσάνυχτα Σαββάτου προς Κυριακή 15 Φεβρουαρίου, υπό την εποπτεία του ΟΑΣΕ.

♦ Απόσυρση βαρέων όπλων από τη δεύτερη ημέρα της εκεχειρίας και μέσα σε δύο εβδομάδες, για τις μεν ουκρανικές δυνάμεις από τη σημερινή γραμμή πυρός, για τους δε αυτονομιστές από τη γραμμή πυρός που ορίζεται στη Συμφωνία του Μινσκ (Σεπτέμβριος 2014), σε βάθος 50 χλμ. για στοιχεία πυροβολικού διαμετρήματος από 100 mm, 70 χλμ. για εκτοξευτήρες πολλαπλών ρουκετών, 140 χλμ. για πυραυλικά συστήματα (Tornado, Uragan, Smerch, Tochka), με επόπτευση του ΟΑΣΕ.

♦ Αμνηστία σε όσους πολέμησαν σε συγκεκριμένες περιοχές του Ντονμπάς (Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ).

♦ Απελευθέρωση όλων των αιχμαλώτων.

♦ Αποχώρηση όλων των ξένων ένοπλων ομάδων, μισθοφόρων και όπλων από τα ουκρανικά εδάφη - αφοπλισμός των παράνομων ομάδων.

♦ Αποκατάσταση κοινωνικο-οικονομικών δεσμών και λειτουργίας τραπεζικού συστήματος στο Ντονμπάς (π.χ. καταβολή μισθών και συντάξεων, που οι ουκρανικές αρχές έχουν «παγώσει» από τον Νοέμβριο!).

♦ Συνταγματική αναθεώρηση στην Ουκρανία μέχρι τα τέλη του 2015, με κεντρικό άξονα την αποκέντρωση εξουσιών.

♦ Αμεση έναρξη διαβουλεύσεων για την οργάνωση νέων εκλογών στα εδάφη των αυτονομιστών, βάσει της ουκρανικής νομοθεσίας. Εντός 30 ημερών θεσμοθέτηση ειδικού καθεστώτος στα αυτονομιστικά εδάφη (π.χ. ξεχωριστή αστυνομία, διορισμός δικαστών και εισαγγελέων, ελεύθερο εμπόριο με τη Ρωσία).

♦ Επανάκτηση πλήρους ελέγχου των ανατολικών συνόρων με τη Ρωσία από τις ουκρανικές αρχές, αμέσως μετά τη διενέργεια εκλογών στο Ντονμπάς και υπό την προϋπόθεση της συνταγματικής αναθεώρησης.