Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων: Μηνύματα στη σκιά της τραγωδίας στην Πύλο

Την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων τιμούμε το θάρρος και την ελπίδα εκατομμυρίων ανθρώπων που αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή εξαιτίας του πολέμου, της βίας και των διωγμών. Φέτος τιμώ την ημέρα αυτή από την Κένυα, όπου έχω συναντήσει πρόσφυγες γεμάτους από δύναμη και φιλοδοξία, παρά το γεγονός ότι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω συγκρούσεων, ξηρασίας και άλλων δεινών.

Σήμερα, στον προσφυγικό καταυλισμό Kakuma συνάντησα τον Abdulaziz Lugazo, που είναι επικεφαλής ενός αγροτικού συνεταιρισμού που καλλιεργεί ανθεκτικά στην ξηρασία είδη όπως σπανάκι, μπάμιες και λαχανίδες. Ο Abdulaziz μεγάλωσε στο αγρόκτημα της οικογένειάς του στη Σομαλία και όταν το 1990 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι του, δεν πίστευε ποτέ ότι θα μπορούσε να ασχοληθεί ξανά με την αγροκαλλιέργεια. Τώρα όμως δουλεύει ξανά μαζί με άλλους πρόσφυγες και αγρότες από την Κένυα, καλλιεργώντας εκτάσεις που παραχώρησε η κυβέρνηση και κερδίζοντας αρκετά χρήματα για να πληρώσει για τα σχολικά βιβλία και τις στολές των παιδιών του.

Ο Abdulaziz ανυπομονούσε να χρησιμοποιήσει τις δεξιότητές του για να βοηθήσει και άλλους πρόσφυγες, καθώς και να δουλέψει στην τοπική κοινότητα στην Κένυα που τον υποδέχθηκε. Χάρη στις ολοένα και περισσότερο συμπεριληπτικές πολιτικές που χαράζει η Κένυα στον προσφυγικό καταυλισμό Kakuma, ο Abdulaziz είχε την ευκαιρία να συνεισφέρει και να πετύχει.

Η Κένυα και οι Κενυάτες υποδέχονται με γενναιοδωρία πρόσφυγες για περισσότερα από 30 χρόνια. Στις αμέτρητες επισκέψεις μου στη χώρα, έχω δει τον αντίκτυπο των πολλών θετικών και συγκεκριμένων μέτρων που λαμβάνονται με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών για τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής τους.

Η συγκεκριμένη επίσκεψή μου λειτουργεί ως παράδειγμα για να τονίσω ότι μπορούμε -και πρέπει- να κάνουμε περισσότερα για να προσφέρουμε ελπίδα, ευκαιρίες και λύσεις για τους πρόσφυγες, όπου κι αν βρίσκονται, όποιο και αν είναι το πλαίσιο. Η Κένυα μας δείχνει πως αυτό είναι εφικτό.

Η συμπερίληψη των προσφύγων στις κοινότητες όπου βρήκαν ασφάλεια είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να τους βοηθήσουμε να ξαναρχίσουν τη ζωή τους και να συνεισφέρουν στις χώρες που τους φιλοξενούν.

Σε πραγματικούς όρους, αυτό σημαίνει ότι διασφαλίζουμε πως οι πρόσφυγες μπορούν να διεκδικήσουν θέσεις εργασίας, να γραφτούν στα σχολεία και να αποκτήσουν πρόσβαση σε υπηρεσίες στέγασης και υγειονομικής περίθαλψης. Σημαίνει επίσης ότι καλλιεργούμε τις κατάλληλες συνθήκες για να νιώσουν ότι ανήκουν και ότι είναι ευπρόσδεκτοι, κάτι που δίνει ελπίδα στους πρόσφυγες που ξεριζώθηκαν από τα σπίτια τους.

Η κυβέρνηση εδώ είναι έτοιμη να εφαρμόσει καινοτόμες και συμπεριληπτικές πολιτικές που θα επιτρέψουν σε πολλούς από τους μισό εκατομμύριο πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο να εργαστούν και να ζήσουν μαζί με τους Κενυάτες. Αυτό, θα ευνοήσει την αυτάρκεια των προσφύγων, θα ενισχύσει την ανάπτυξη της οικονομίας και θα μειώσει την εξάρτηση σε ανθρωπιστική βοήθεια.

Στην Ύπατη Αρμοστεία γνωρίζουμε πως η συμπερίληψη είναι ο καλύτερος τρόπος για να υποστηριχθούν οι πρόσφυγες που ζουν ξεριζωμένοι, να προετοιμαστούν ώστε να συμβάλουν στην ανοικοδόμηση της χώρας τους όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν να επιστρέψουν, ή να ευημερήσουν στην περίπτωση που επανεγκατασταθούν σε άλλη χώρα.

Όμως οι χώρες υποδοχής δεν μπορούν να τα καταφέρουν μόνες τους. Οι υπόλοιπες χώρες της διεθνούς κοινότητας πρέπει να αναλάβουν δράση και να προσφέρουν τους οικονομικούς πόρους που χρειάζονται ώστε να γίνουν πράξη τέτοιες προοδευτικές πολιτικές. Έχουμε δει τεράστια πρόοδο στην περιοχή αυτή τα προηγούμενα χρόνια, με εξαιρετική γενναιοδωρία από τους δωρητές, καινοτόμες χρηματοδοτικές προσεγγίσεις και τεράστιες επενδύσεις από την Παγκόσμια Τράπεζα, από περιφερειακές τράπεζες ανάπτυξης και άλλα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ωστόσο είναι ξεκάθαρο πως πρέπει να γίνουν περισσότερα.

Έχει έρθει η ώρα όλοι μας να δεσμευτούμε πως θα συμπεριλάβουμε τους πρόσφυγες στις κοινωνίες μας σε όλα τα επίπεδα – στα σχολεία μας, στους χώρους εργασίας μας, στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και ακόμα παραπέρα, όπως ακριβώς κάνει η κυβέρνηση της Κένυας, ώστε οι πρόσφυγες να ξαναβρούν την ελπίδα μακριά από την πατρίδα τους.

Πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες υποδοχής, σε έναν κόσμο όπου η ειρήνη δεν είναι δεδομένη. Πολύ συχνά οι κοινότητες που συνορεύουν είναι εκείνες που συνεχίζουν να δέχονται και να φιλοξενούν τους ανθρώπους που αναγκάζονται να διαφύγουν εξαιτίας της βίας. Οι γειτονικές χώρες του Σουδάν αποτελούν άλλο ένα παράδειγμα αυτής της αλληλεγγύης. Πολλές χώρες υποδοχής προσφύγων όπως αυτές είναι πρόθυμες να καλωσορίσουν και να συμπεριλάβουν τους πρόσφυγες στις κοινωνίες τους, αλλά για να το καταφέρουν χρειάζονται πολλές περισσότερες επενδύσεις και υποστήριξη.

Δυστυχώς, στον σημερινό διχασμένο κόσμο, οι μακροπρόθεσμες λύσεις για τους ανθρώπους που αναγκάζονται να ξεριζωθούν δυστυχώς σπανίζουν, αφήνοντας πάρα πολλούς από τους 35 εκατομμύρια πρόσφυγες «μετέωρους».

Γι' αυτό, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων ολοκληρώνω το μήνυμά μου καλώντας τους ηγέτες να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους για τη διασφάλιση της ειρήνης, έτσι ώστε να σταματήσει η βία και οι πρόσφυγες να μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους εθελοντικά και με ασφάλεια.

Καλώ τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τις ευκαιρίες επανεγκατάστασης για τους πρόσφυγες που τις χρειάζονται απεγνωσμένα.

Και καλώ τα κράτη να ασπαστούν πολιτικές που αξιοποιούν τις τεράστιες προοπτικές των προσφύγων σε ό,τι αφορά τη συνεισφορά τους στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή των χωρών που τους φιλοξενούν. Γνωρίζουμε πολύ καλά το τίμημα της αδράνειας: ένας κόσμος με τον μεγαλύτερο σε αριθμούς αναγκαστικό εκτοπισμό που έχει καταγραφεί στην ιστορία. Δεν μπορούμε να το αφήσουμε αυτό να συνεχιστεί.

Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, 20 Ιουνίου 2023, επισκιάζεται από την ανείπωτη τραγωδία στη θάλασσα ανοιχτά της Πύλου. Τις ώρες αυτές η σκέψη μας βρίσκεται στα θύματα και στις οικογένειές τους που θρηνούν.

Είναι αναγκαίο να διερευνηθούν με ταχύτητα και διαφάνεια τα αίτια του δυστυχήματος και οι υπεύθυνοι να λογοδοτήσουν στη Δικαιοσύνη. Επιπλέον, όπως υπογράμμισε η ΕΕΔΑ στην πρόσφατη Δήλωσή της για το τραγικό γεγονός, η τραγωδία της Πύλου καθιστά εμφανή την ανάγκη για την επίτευξη μιας νέας συμφωνίας για την από κοινού αντιμετώπιση του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποδεικνύοντας ότι η καθυστέρηση στην υιοθέτηση μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής σε θέματα ασύλου και μετανάστευσης έχει κόστος την απώλεια ανθρώπινων ζωών, κάτι το οποίο δεν συνάδει με την ευρωπαϊκή παράδοση για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και τις αρχές του κράτους δικαίου. Είναι επίσης απαραίτητο να καθιερωθούν ασφαλείς και νόμιμες οδοί για την πρόσβαση προσφύγων αλλά και μεταναστών στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως εδώ και χρόνια προτείνουν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί ως μόνη οδό προστασίας της ανθρώπινης ζωής.

Τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων η ΕΕΔΑ ενώνει τη φωνή της με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες που στο μήνυμά του καλεί τον κόσμο να αξιοποιήσει την ελπίδα που οι πρόσφυγες κουβαλούν στην καρδιά τους, ζητώντας μεγαλύτερη διεθνή υποστήριξη για τις χώρες υποδοχής, ενίσχυση της πρόσβασης των προσφύγων σε ποιοτική εκπαίδευση, αξιοπρεπή εργασία, υγειονομική περίθαλψη, στέγαση και κοινωνική προστασία και μια πολύ ισχυρότερη πολιτική βούληση για την ειρήνη, προκειμένου να καταστεί δυνατό οι πρόσφυγες να επιστρέψουν με ασφάλεια στα σπίτια τους. Το μήνυμα των Ηνωμένων Εθνών: "Hope away from Home" καλεί τον κόσμο να αγκαλιάσει τους πάνω από 100 εκατομμύρια πρόσφυγες που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους λόγω πολέμων, διώξεων, πείνας και κλιματικής αλλαγής, στην αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.

Σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, οφείλουμε να επιστήσουμε την προσοχή στα φριχτά γεγονότα της 14ης Ιουνίου, όταν πλοίο που μετέφερε εκατοντάδες μετανάστες κοντά στην Πύλο ανατράπηκε. Σύμφωνα με επιβεβαιωμένα στοιχεία, 78 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και εκατοντάδες αγνοούνται ακόμα.  

Τα τελευταία 10 χρόνια, περισσότεροι από 27.000 μετανάστες και μετανάστριες έχουν χαθεί στη Μεσόγειο, με το 70% τουλάχιστον αυτών να είναι νεκροί. Όταν συμβαίνει ένα γεγονός όπως αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκφράζει τη λύπη της και κατηγορεί τους διακινητές για τις ζωές που χάθηκαν. Η λύπη, όμως, δεν αρκεί.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν πριν από λίγες μόλις ημέρες στην εφαρμογή μιας πιο σκληρής πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Είναι επώδυνα υποκριτικό από μέρους της Ευρώπης και του μεγαλύτερου μέρους του Δυτικού κόσμου να εφαρμόζονται πιο επιβλαβείς μεταναστευτικές πρακτικές και ωστόσο οι επιχειρήσεις των διακινητών να πολλαπλασιάζονται. Όταν κατονομάζονται και κατηγορούνται οι διακινητές, χωρίς να εξετάζεται η πληθώρα παραγόντων που ωθούν έναν άνθρωπο να αφήσει τη χώρα του ή χωρίς να εξετάζεται η ευθύνη των δυτικών πολιτικών στα διαρθρωτικά αίτια του αναγκαστικού εκτοπισμού είναι σαν να αναζητείται απλώς ένας αποδιοπομπαίος τράγος. Τα μέλη της ActionAid ζητούν ριζική αλλαγή στις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ζητούν επίσης από τις κυβερνήσεις να αναλάβουν ευθύνη, να τερματίσουν τις αποτυχημένες συνοριακές τους πολιτικές και να διασφαλίσουν νόμιμα και ασφαλή περάσματα για τους ανθρώπους που μετακινούνται. Σε τελική ανάλυση, οι άνθρωποι δεν θέλουν να αφήσουν τη χώρα τους, αλλά θα το κάνουν και θα συνεχίσουν να το κάνουν, όσο μεγάλα κι αν είναι τα κύματα, όσο αιχμηρές και αν είναι οι περιφράξεις. Η εναλλακτική τους είναι ο θάνατος.

ActionAid International 

ActionAid Γαλλίας  

ActionAid Δανίας

ActionAid Ελλάς 

ActionAid Ιρλανδίας

ActionAid Ισπανίας

ActionAid Ιταλίας

ActionAid Ολλανδίας 

ActionAid Σουηδία

Η πρόεδρος της Κομισιόν χαρακτήρισε «φρικτό» το ναυάγιο ανοικτά της Πύλου, ενώ, παράλληλα, ανακοίνωσε 15 δισ. για το μεταναστευτικό.

«Τo μέγεθος των προκλήσεων σήμερα απαιτεί από εμάς να δώσουμε επείγουσες και γρήγορες απαντήσεις. Πρέπει να εργαστούμε πιο εντατικά με τη γειτονιά μας για να προωθήσουμε την οικονομική ανάπτυξη, να σταθεροποιήσουμε αυτές τις χώρες», επισήμανε η πρόεδρος της Κομισιόν για να υπογραμμίσει την ανάγκη ενίσχυσης της διεθνούς συνεργασίας «επομένως χρειαζόμαστε πρόσθετο προϋπολογισμό για Σύρους πρόσφυγες στη Συρία, τον Λίβανο, την Ιορδανία, την Τουρκία… Για τη νότια διαδρομή μετανάστευσης, για τα δυτικά Βαλκάνια για τους εταίρους σε όλο τον κόσμο στις ανθρωπιστικές κρίσεις και φυσικές καταστροφές και για να διατηρήσουμε την ικανότητά μας για αντίδραση στις ανθρωπιστικές κρίσεις και φυσικές καταστροφές».