...Κι η φωνή τους τον κόσμο αλλάζει

To πάρκο Ασυρμάτου στο Μπραχάμι είναι χώρος διεκδικήσεων και αγώνα, ενός αγώνα που πάει πολύ πίσω στον χρόνο. Οχι μόνο επειδή ο διαρκής αγώνας των κατοίκων επί 4 δεκαετίες για ένα πάρκo δημόσιο που κινδύνευε να θυσιαστεί στον βωμό της επένδυσης ευδοκίμησε τελικά το 2016. Ούτε μονάχα γιατί οι διεκδικήσεις των πολιτών τα χρόνια της κρίσης αποτυπώθηκαν συλλογικά μέσα από τη διαρκή τους ζύμωση και συνεργασία στον χώρο του Ασυρμάτου, γράφοντας τη δική τους ιστορία στα κοινωνικά κινήματα.

Ηταν Νοέμβρης του 2014 όταν Σύροι πρόσφυγες, διεκδικώντας το δικαίωμα να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Ευρώπη, έκαναν επί μέρες απεργία πείνας στην κατά τ’ άλλα σενιαρισμένη και χριστουγεννιάτικα στολισμένη πλατεία Συντάγματος. Τότε, δεκάδες από αυτούς μεταφέρθηκαν από αλληλέγγυους στο Πάρκο Ασυρμάτου και, με τη στήριξη της δημοτικής αρχής, δημιουργήθηκαν καταλύματα, οργανώθηκε πρόγραμμα σίτισης και εξασφαλίστηκαν ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης. Εκείνοι οι πρόσφυγες έμειναν στο Πάρκο περίπου ενάμιση χρόνο – έκτοτε οι κάτοικοί του φιλοξένησαν κι άλλους κατά περιόδους. Αυτές τις μέρες, σαν σε ένα ιστορικό συνεχές, το πάρκο γεμίζει από παιδικές φωνές, παιχνίδια, μουσική και τέχνη με επίκεντρο τα παιδιά πρόσφυγες.

Περισσότερα από 1.500 παιδιά σχολείων όλης της Αθήνας και όλων των σχολικών βαθμίδων συμμετέχουν στη δράση «Let The Children Talk - Ας μιλήσουν τα παιδιά» που διαρκεί τρεις βδομάδες (ώς τις 2 Δεκεμβρίου) στις εγκαταστάσεις του Ασύρματου. To εγχείρημα είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας του Δήμου Αγίου Δημητρίου, του Συμβουλίου Ενταξης Μεταναστών και Προσφύγων, του Οργανισμού Πολιτισμού Αθλητισμού και Περιβάλλοντος και των nomades artcore, μιας καλλιτεχνικής ομάδας που τα τελευταία 12 χρόνια συσπειρώνει ετερόκλητους καλλιτέχνες, επιλέγει μια τέχνη απενοχοποιημένη από στεγανά και νόρμες και αντιτάσσει τον δημόσιο χώρο έναντι της παραδοσιακής θεατρικής σκηνής.

Οι φωτογραφίες του φωτορεπόρτερ Μάριου Λώλου δεσπόζουν στον πρώτο άξονα της έκθεσης. Το καρέ φωτογραφιών που επιμελήθηκε η εικαστικός Μαρία Καραθάνου στον χώρο του Ασυρμάτου ταξιδεύει στη Μυτιλήνη, στην Ειδομένη, στον Ελαιώνα και καταγράφουν όλη την πορεία των προσφυγόπουλων: από την άφιξή τους στους πρώτους καταυλισμούς ώς την εγκατάσταση στα καμπ. Οι μαθητές της έκτης τάξης του 7ου Δημοτικού Σχολείου Νέας Σμύρνης που συναντάμε εκεί παρατηρούν τις φωτογραφίες με προσήλωση και γράφουν από κάτω τα πρώτα συναισθήματα που τους προκαλεί το κάθε στιγμιότυπο: «πόνος», «αισιοδοξία», «ενωμένοι». Ο φωτορεπόρτερ βομβαρδίζεται από ερωτήσεις: «Εσείς, κύριε, όταν τραβούσατε αυτές τις φωτογραφίες νιώθατε χαρά;» ρωτά με αφοπλιστική αμεσότητα μια μαθήτρια.

Στο διπλανό δωμάτιο βρίσκεται το έργο της εικαστικού Μαρίας Καραθάνου, μια σύνθεση από ξύλα, σχοινιά και μαύρους μπόγους για την οποία τα παιδιά δίνουν τις δικές τους ερμηνείες: την περιθωριοποίηση, την απομόνωση, τον ξεριζωμό. Κάποια παιδιά βλέπουν μια βομβαρδισμένη πόλη ή ένα κατεστραμμένο σπίτι, κάποια άλλα βλέπουν φουσκωτά ή σπασμένες βάρκες. Μια σειρήνα με τον εκκωφαντικό μονότονο ήχο που «δένει» το έργο συμβολίζει την ατέρμονη ροή. «Οπως δεν σταματάει και η αγωνία των ανθρώπων για μια καλύτερη ζωή και η μετακίνηση των πληθυσμών ανά τους αιώνες», απαντά η Μαρία Καραθάνου στις επίμονες ερωτήσεις των παιδιών που παρακολουθούν την κίνηση των ξύλων με προσήλωση και απορία.

Από την έκθεση δεν λείπουν τα ντοκουμέντα. Ενα πακέτο τσιγάρα, μία πιπίλα, χρήματα, μία πράσινη μαθητική ταυτότητα είναι κάποια από τα αποτυπώματα που άφησαν τον χειμώνα του 2015-16 στη Σκάλα Συκαμιάς της βόρειας Λέσβου τα πρώτα προσφυγικά κύματα. Ο Γιάννης Σιούτης, μέλος της ομάδας nomades artcore, μας λέει πως «είναι πράγματα που βρέθηκαν από τη γιατρό Σοφία Χατζηλάμπρου που συμμετέχει στη δράση αλλά και από άλλους γιατρούς. Ηταν ανάμεσα στους πρώτους που πήγαν τότε στη Σκάλα Συκαμιάς για να βοηθήσουν και τα βρήκαν στην παραλία. Για την ιστορία, ανάμεσα στα παιδιά που ήρθαν αυτές τις μέρες υπήρχε ένα παιδί από το Ιράν που αναγνώρισε μια μαθητική ταυτότητα και μας περιέγραψε διάφορα αντικείμενα εδώ».

Τότε, οι πρώτοι δέκα εθελοντές που έφτασαν στη Λέσβο έστησαν τον «Πλάτανο» μια αυτο-οργανωμένη δομή στήριξης και παροχής άμεσης βοήθειας στους πρώτους πρόσφυγες που κατέφθαναν από την απέναντι τουρκική ακτή μέσα σε πλαστικές βάρκες. Εκείνη η ομάδα «γεννήθηκε» συλλογικά στο Πεδίο του Αρεως από την Αυτοοργανωμένη Πρωτοβουλία Αλληλεγγύης στους Πρόσφυγες, τον Αύγουστο του ’15, ως απάντηση στην ανεπάρκεια της πολιτείας και την απουσία δημόσιων δομών στήριξης των προσφύγων.

Ο φωτορεπόρτερ Μάριος Λώλος και η Χρύσα Δεληγιάννη, παιδίατρος και συντονίστρια των ομιλιών που πραγματοποιούνται τα Σάββατα στο Πάρκο Ασυρμάτου, ήταν ανάμεσα σε εκείνους τους πρώτους δέκα. «Η ανάγκη αυτής της έκθεσης ξεκίνησε γιατί εμείς, με τον Μάριο, τη Μαρία Καραθάνου, τον Γιάννη Σιούτη και τον Πέτρο Ρούσσο των nomades artcore, γνωριστήκαμε σε διαφορετικές φάσεις αυτής της διαδρομής. Πρόκειται για μια έκθεση με καλλιτέχνες που έχουν βιώσει όλη αυτή την καλλιτεχνική διαδικασία και συμπληρωματικά μπαίνουμε εμείς για να πούμε πώς βιώσαμε στο πεδίο. Θέλαμε να γίνουμε ένας δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των παιδιών προσφύγων και των παιδιών που ζούσαν εδώ πάντα, να έρθουν αντιμέτωπα με τα συναισθήματα που κουβαλά αυτή η έκθεση και να το διαχειριστούμε και εμείς. Γιατί και για μας είναι πρωτόγνωρο να μοιραζόμαστε αυτά τα συναισθήματα», εξηγεί η Χρύσα Δεληγιάννη.

«Θέλουμε να πούμε στα παιδιά ότι οι πρόσφυγες και η διαφορετικότητα είναι καλοδεχούμενα. Οτι πρέπει να ξεφύγουμε από το “μπλε”, ειδικά σε μια περίοδο που οι φασίστες ξανακάνουν αισθητή την παρουσία τους. Ειδικά στα παιδιά μία τέτοια δράση με όχημα την τέχνη και την αλληλεπίδραση σημαίνει πολλά», συμπεραίνει ο Μάριος Λώλος.

Δήμος ανοιχτός στην αλληλεγγύη

Οι συντελεστές του εγχειρήματος σημειώνουν πως ο Δήμος Αγίου Δημητρίου ήταν ο μοναδικός που θέλησε να φιλοξενήσει τη δράση, παρά τις προτάσεις που κατέθεσαν και σε άλλους δήμους. Η πρόεδρος του Συμβουλίου Ενταξης Μεταναστών-Προσφύγων του Δήμου Αγίου Δημητρίου και δημοτική σύμβουλος Γιάννα Κωνσταντίνου δηλώνει στην «Εφ.Συν.»: «Ενας βασικός λόγος που έγινε στον δήμο μας πιο εύκολα η δράση είναι γιατί εδώ λειτουργεί Συμβούλιο Ενταξης – το μοναδικό πέρα από των Δήμων Αθηναίων και Πειραιά. Μεριμνούμε για την ένταξη, την εκπαίδευση, την εργασία και την πρόσβαση σε στέγη. Το εγχείρημα αυτό είναι μια ευκαιρία για τα παιδιά πρόσφυγες που έρχονται να δουν την έκθεση να μοιραστούν τις εμπειρίες τους».

«Το προσφυγικό-μεταναστευτικό δεν είναι ένα ζήτημα που έχει λυθεί, αν και γίνονται προσπάθειες από πολλά ΜΜΕ να αποσιωπηθεί», υπογραμμίζει η δήμαρχος Αγ. Δημητρίου, Μαρία Ανδρούτσου. «Θέλαμε η τοπική κοινωνία να συνδεθεί βιωματικά, ειδικά τα παιδιά. Ημασταν επιφυλακτικοί αν θα βρει ανταπόκριση από τα σχολεία, όμως η συμμετοχή είναι πολύ μεγάλη και σε λίγες μέρες έκλεισαν όλες οι επισκέψεις. Αυτό ήταν ενδεικτικό: το ενδιαφέρον υπάρχει, το ζήτημα συνεχίζει να απασχολεί και τις νεότερες γενιές και νιώθουν την ανάγκη να ευαισθητοποιηθούν. Τα παιδιά πρέπει να βρίσκονται πάντα στην ατζέντα, όχι επετειακά αλλά ουσιαστικά και χωρίς διδακτισμούς. Πώς το επιδιώκεις αυτό αν δεν προσπαθείς για μια κοινωνία συμπεριληπτική και αλληλέγγυα;»

‼️ Η έκθεση στο Πάρκο Ασυρμάτου είναι ανοιχτή προς το κοινό καθημερινά (18.00-21.00) με ελεύθερη είσοδο. Σήμερα, (Σάββατο 26/11) στις 19.00 θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με θέμα «Το πλαίσιο ένταξης των παιδιών προσφύγων στη σημερινή κοινωνία» με ομιλητές τους: Νίκο Γκιωνάκη (Κέντρο Ημέρας Βαβέλ), Απόστολο Βεΐζη (Intersos Hellas), Λυδία Λιοδάκη (γιατρός), Τάσο Γιακουμή (διευθυντής ΕΣΥ, Κ.Υ. Κ. Αχαΐας), Αλεξάνδρα Ανδρούσου (καθηγήτρια ΕΚΠΑ), Νάγια Κοκμοτού (εκπαιδευτικός), Νίκο Κακλαμάνο (εκπαιδευτικός). Συντονίζει η Χρύσα Δεληγιάννη (παιδίατρος, Κ.Υ. Τήνου).