Ακριβές και μακρινές εξαγγελίες για τις ήδη γεμάτες φυλακές

Με ειδήσεις, σχεδιασμούς, κριτική και υποσχέσεις κύλησε την περασμένη εβδομάδα η επίσημη «πρώτη» του νέου γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής στη Βουλή και ειδικότερα στη μόνιμη επιτροπή Σωφρονιστικού. Ο οικονομολόγος Κ. Παπαθανασίου παρουσίασε τα σχέδια των αδελφών υπουργείων Προ.Πο. και Δικαιοσύνης για το άμεσο και απώτερο μέλλον των φυλακών και των φυλακισμένων.

Κι αφού με τη μεσαιωνική κυβερνητική θεωρία για όλο και μεγαλύτερες ποινές αδιακρίτως, για καταστολή και για συρρίκνωση των λιγοστών ευεργετικών μέτρων, οι υπεράριθμοι πλέον κρατούμενοι βιώνουν ασφυκτικά την πανδημία και τα οριζόντια τιμωρητικά πειράματα της κυβέρνησης, ο κ. Παπαθανασίου αποφάσισε να μιλήσει για την «Προετοιμασία επανένταξης και τη μετασωφρονιστική μέριμνα».

Ωστόσο ο ίδιος ο νέος γ.γ. εμφανίστηκε διαλλακτικός και συναινετικός, με εντελώς άλλο ύφος και χωρίς την έπαρση της προκατόχου του, ενώ δήλωσε διαθέσιμος να δώσει σημασία στις παρατηρήσεις των βουλευτών που τοποθετήθηκαν στη συνέχεια.

Μίλησε για τον νέο Σωφρονιστικό Κώδικα (Σ.Κ.) που προετοιμάζουν τα υπουργεία και για τις προθέσεις του να υπάρχουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές και προϋποθέσεις σταδιακής επανένταξης με κατάλληλα προγράμματα και εκπαίδευση (σωφρονιστικών και κρατουμένων). Διαβεβαίωσε πως για την κατάρτιση του νέου Σ.Κ. θα ληφθούν υπόψη οι παρατηρήσεις του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και των θεσμικών οργάνων του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Το «πλούσιο» έργο της Αντεγκληματικής

Ενθουσιώδης ο κ. Παπαθανασίου για τους 26.000 ελέγχους του Προ.Πο. που έγιναν τρία χρόνια τώρα στα κελιά με στόχο την ασφάλεια και την αποφυγή παραβατικών συμπεριφορών, χωρίς ωστόσο να παρουσιάσει στοιχεία για την αποτελεσματικότητά τους. Δεν απάντησε ούτε στο ερώτημα του βουλευτή Γ. Καμίνη για τον ιστότοπο του Προ.Πο. σε ό,τι αφορά τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής, που ενώ μετέφερε στο διαδίκτυο ό,τι στοιχεία παραδοσιακά υπήρχαν διαθέσιμα για τις φυλακές (ενημέρωση για την ηλεκτρονική επιτήρηση, μελέτες και έρευνες για επιμέρους ζητήματα, μελέτες για τα θεσμικά εμπόδια στην επαγγελματική επανένταξη αποφυλακισμένων και για την κοινωνική επιχειρηματικότητα μέσα και έξω από τις φυλακές), ξαφνικά καταργήθηκε. Επίσης παρέπεμψε στο υπουργείο Υγείας την πρωτοβουλία για τη στελέχωση των υγειονομικών υπηρεσιών στις φυλακές.

«Νοικοκυρεύουμε τα Καταστήματα Κράτησης, βάζουμε τέλος στην ασυδοσία των αδειών και στους κρατούμενους δύο ταχυτήτων, δίνουμε βάρος στην ασφάλεια, την υγεία, την κοινωνική επανένταξη» (dikastiko.gr 30.11.2020) δήλωνε αυτάρεσκα για το έργο της η τέως γ.γ. Σοφία Νικολάου. Το «πλούσιο» έργο της το είδαμε όλοι, όπως το είδαν άλλωστε και οι κρατούμενοι. Απευθείας αναθέσεις, διορισμοί «κολλητών» παντού (130 μόνο στη Γ.Γ.), εξαθλίωση των συνθηκών κράτησης, έκρηξη υπερπληθυσμού παρά την πανδημία, υποστελεχωμένες και ανύπαρκτες υποδομές υγείας, πλήρης απαξίωση των αγροτικών φυλακών, ακύρωση της κοινωφελούς εργασίας, διορισμοί «ημετέρων» και χωρίς προσόντα διευθυντών, διώξεις ικανών στελεχών και συνεχώς αυξανόμενες ποινές κράτησης με αλλαγές του Π.Κ.

Οι βουλευτές της αντιπολίτευσης (ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ) που τοποθετήθηκαν επέμειναν στις ακραίες επί το αυστηρότερο αλλαγές της κυβέρνησης, που περιόρισαν δραματικά τις δυνατότητες σταδιακής επανένταξης: άδειες, ηλεκτρονικά βραχιολάκια (μόνο 5-6 κρατούμενους αφορούν), αγροτικές φυλακές, κοινωφελής εργασία (έχει ανασταλεί ο θεσμός με απόφαση Κ. Τσιάρα). «Βλέπουμε παράλληλα την κυβέρνηση να προβαίνει σε τοποθετήσεις διευθυντών, με τον τρόπο που έγιναν, ουσιαστικά ανατρέποντας τη φυσιολογική εξέλιξη που πρέπει να υπάρχει στην καριέρα των διευθυντικών στελεχών και φέρνοντας μια αναταραχή στους κόλπους των σωφρονιστικών υπαλλήλων», παρατήρησε ο κ. Καμίνης.

Ο νέος φαραωνικός «Κορυδαλλός»

Μετακυλίοντας κατά 6 χρόνια τα φιλόδοξα σχέδια και τις ανέξοδες υποσχέσεις της προκατόχου του, Σοφίας Νικολάου, που έβαλε πλέον πλώρη για τις επικείμενες εκλογές, ο κ. Παπαθανασίου είπε ότι ο νέος «Κορυδαλλός» στον πολύπαθο Ασπρόπυργο θα κοστίσει 130 με 140 εκατ. ευρώ και θα ολοκληρωθεί πριν από το 2028! «Είμαι σίγουρη ότι το έργο μπορεί να υλοποιηθεί με γοργούς ρυθμούς και μέσα στο 2022 η Αττική να έχει ένα υπερσύγχρονο συγκρότημα που θα φιλοξενεί 2.000 κρατούμενους», δήλωνε η κ. Νικολάου, εξαίροντας το έργο της.

Με σύμβουλο το ΤΑΙΠΕΔ και με ΣΔΙΤ θα προχωρήσει η κατασκευή στον Ασπρόπυργο «του μεγαλύτερου καταστήματος στη χώρα προκειμένου εκεί να γίνει μια μεγάλη φυλακή άνω των 2.000 θέσεων κρατουμένων μαζί με δικαστικές αίθουσες, νοσοκομεία, κέντρα υγείας, κέντρο μεταγωγών, αστυνομικό τμήμα κ.λπ., που θα δημιουργήσει και συνθήκες ασφάλειας και στην ευρύτερη περιοχή του Ασπρόπυργου», είπε ο κ. Παπαθανασίου, χωρίς ωστόσο να δώσει απαντήσεις για το γιγάντιο έργο και το ετήσιο μίσθωμα αυτής της φυλακής. «Τι θα πληρώνει ο Ελληνας φορολογούμενος;», ρώτησε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Ι. Γκιόλας.

«Είναι τέτοια η πολυπλοκότητα του εγχειρήματος και τα χρήματα, γιατί με ρωτήσατε αν υπάρχει κάποια προμελέτη έστω σε επίπεδο οικονομοτεχνικό για να δούμε πόσο θα στοιχίσει για τον ελληνικό λαό αυτό. Σωστή ερώτηση, αλλά δεν είμαστε έτοιμοι να σας πω ακριβώς», απάντησε ο κ. Παπαθανασίου, σημειώνοντας ότι είναι ένα έργο το οποίο το ελληνικό κράτος δεν έχει ξανακάνει σ’ αυτό το εύρος.

Οι άδειες αγροτικές φυλακές

Ο ιστορικά πετυχημένος αυτός θεσμός στη χώρα, χάρη στον οποίο οι κρατούμενοι έκαναν ένα από τα πρώτα σημαντικά βήματα για την επανένταξη, βοηθώντας παράλληλα τον εαυτό τους και την πολιτεία με τις αγροτικές εργασίες, έπιασε πάτο επί κυβέρνησης Μητσοτάκη. Ο κ. Παπαθανασίου εξέφρασε την ικανοποίησή του μια και, αφού πρώτα συρρικνώθηκε το δικαίωμα μεταγωγής κρατουμένων στις αγροτικές (λόγω του κατάπτυστου νόμου 4760), ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή νέα τροπολογία που ευνοεί τη μεταγωγή κρατουμένων από τις κλειστές δομές στα Αγροτικά Καταστήματα χωρίς την προϋπόθεση να έχουν δικαίωμα μόνο όσοι κρατούμενοι έχουν ήδη πάρει έστω μία άδεια. Ο κ. Παπαθανασίου αναγνώρισε το πρόβλημα με τις άδειες πλέον αγροτικές και δήλωσε ότι αναζητά λύσεις.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη με νόμο τις άδειασε από τους βαρυποινίτες που πήγαιναν εκεί πολλά χρόνια μετά την κράτησή τους στις κλειστές, με μοναδική αιτία την απομάκρυνση του Δ. Κουφοντίνα και παρά το γεγονός ότι ελάχιστες (μετρημένες στα δάχτυλα) ήταν οι περιπτώσεις απόδρασης βαρυποινιτών από αγροτικές φυλακές. Η πρόσβαση εκεί πλέον δεν κρίνεται στη βάση της καλής συμπεριφοράς εντός των φυλακών, αλλά στο είδος του αδικήματος και όταν εκτίεται ποινή κάθειρξης απαγορεύεται η μεταγωγή. Κι αυτό όταν όλη η φιλοσοφία του ιστορικού θεσμού έγκειται στην παραδοχή ότι το ισχυρό κίνητρο ενός βαρυποινίτη που θα μεταχθεί εκεί είναι πολύ δυνατό και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την απαρχή της επανένταξης, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις επικίνδυνες συμπεριφορές.

Ο κ. Παπαθανασίου δήλωσε ότι περίπου 600 άτομα θα μεταφερθούν στις αγροτικές με την τροπολογία. «Είναι μεγάλο θέμα. Και εγώ το αναγνωρίζω, το βλέπω ότι οι αγροτικές φυλακές είχαν φτάσει σε ένα οριακό σημείο. Πλέον θα έκλειναν. Πιστεύω ότι το νομοσχέδιο μπορεί να μη λύνει 100% το πρόβλημα. Ομως είναι ένα σημαντικό βήμα»! «Πολύ καλά θα κάνετε και να πιέσετε το υπουργείο να αλλάξει γρήγορα τις προϋποθέσεις και τους όρους που έθεσε ο νόμος 4760 (Χρυσοχοΐδη, Οικονόμου, Νικολάου) και για τη λήψη αδειών και για τη μεταγωγή στις αγροτικές φυλακές, όροι που είναι δρακόντειοι, χειρότεροι και από τους νόμους Χαμουραμπί», είπε ο Σπ. Λάππας. Στο ίδιο κλίμα και η τοποθέτηση του βουλευτή του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. Γ. Καμίνη, που ζήτησε και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων που επέφεραν οι αλλαγές της κυβέρνησης στον Π.Κ. του 2019, «το τελευταίο νομοθέτημα της προηγούμενης κυβέρνησης, που ήταν καρπός μιας σοβαρής δουλειάς, με πολύ σοβαρούς επιστήμονες».

Συνθήκες κράτησης

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη με προσχήματα δεν έχει ενσωματώσει ακόμα το άρθρο 13 της ΕΣΔΑ περί αυτοτελούς ένδικου μέσου των κρατουμένων για τις συνθήκες κράτησης. «Πάνω από το 80% των προσφυγών μάς είπε ο κ. Κτιστάκης (ο Ελληνας δικαστής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) ότι αφορούν την έλλειψη αυτού του ένδικου μέσου, που αν το υιοθετούσαμε την άλλη μέρα θα πήγαιναν στο αρχείο. Η χώρα θα έπαυε τουλάχιστον να είναι το μαύρο πρόβατο στο σύνολο των χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης», παρατήρησε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Σπ. Λάππας.

Απαντώντας ο κ. Παπαθανασίου δικαιολόγησε την καθυστέρηση λέγοντας ότι χρειάζεται μια χρυσή τομή έτσι ώστε «να είμαστε σύννομοι και με τις αποφάσεις ΕΔΑΔ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και CTP (Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας), αλλά και από την άλλη πλευρά να φροντίσουμε ώστε να μη γεμίσουν (!) οι Εισαγγελίες της χώρας από τα ένδικα μέσα των κρατουμένων». Αναγνώρισε ωστόσο ότι αυτό το θέμα που τέθηκε από το σύνολο των βουλευτών της αντιπολίτευσης «είναι ένα από τα πιο σημαντικά και επίκαιρα ζητήματα» και «δεν πρέπει επ’ ουδενί λόγω να υπάρχουν απάνθρωπες συνθήκες και πρέπει να καταδικάζονται και να αναδεικνύονται δημόσια για να διορθωθούν. Πιστεύω ότι είναι σε καλό δρόμο το σχέδιο νόμου που αφορά το άρθρο το συγκεκριμένο του Σωφρονιστικού Κώδικα ειδικά για τα ένδικα μέσα». Είπε ακόμα ότι θα ληφθεί υπόψη η παρατήρηση του ΝΣΚ για το ότι αυτό το δικαίωμα δεν μπορεί να παρέχεται μόνο σε όσους έχουν πρόβλημα υγείας, όπως σχεδίαζε να κάνει η επιτροπή του υπουργείου που επεξεργάζεται το θέμα.

«Αναγκαίες» απευθείας αναθέσεις

Παρά τις αθρόες προσλήψεις διοικητικού προσωπικού στη Γραμματεία επί Σ. Νικολάου -σήμερα υπηρετούν εκεί περίπου 180 υπάλληλοι-, ο κ. Παπαθανασίου υποστήριξε ότι το προσωπικό δεν φτάνει, ότι δεν υπάρχουν νομικοί ανάμεσά τους και για τον λόγο αυτό γίνονται και τώρα απευθείας αναθέσεις σε εξωτερικούς συνεργάτες. Συγκεκριμένα είπε ότι στον ίδιο δεν αρέσουν οι απευθείας αναθέσεις αλλά κρίθηκε αναγκαίο να ανατεθεί νομικό έργο σε ιδιώτη δικηγόρο (30.000 ευρώ για έναν χρόνο, δηλαδή 3.000 τον μήνα) και -για να τηρείται και η «παράδοση»- ακόμα ένα πανάκριβο έργο αξίας 120.000 ευρώ για έναν χρόνο «για την επιστημονική υποστήριξη επί θεμάτων αρμοδιότητας της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής, στον περίφημο ιδιωτικό οργανισμό του πανταχού παρόντος καθηγητή Σ. Φλογαΐτη. Το έργο θα αφορά τη διαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων (24 εκατ. ευρώ) που προορίζονται για την επανένταξη και εκπαίδευση των κρατουμένων και φυσικά θα καλύπτεται με όρους εμπιστευτικότητας.

Ο κ. Παπαθανασίου αναφέρθηκε στην έλλειψη νομικών στο υπουργείο, όμως δεν εξήγησε για ποιο λόγο χρειάστηκαν 130 νέοι διοικητικοί υπάλληλοι στην κ. Νικολάου, επιβαρύνοντας τόσο πολύ τον προϋπολογισμό, την ώρα που οι νομικές βοήθειες αναζητούνται με το αζημίωτο εκτός υπηρεσίας. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι, πέρα από τις προηγούμενες διαχρονικές χρηματοδοτήσεις δεκάδων εκατ. ευρώ, κτιρίων και γης αρχικά της ΜΚΟ και στη συνέχεια του ιδιωτικού οργανισμού Φλογαΐτη, μόνο επί κυβέρνησης Μητσοτάκη εκταμιεύτηκαν άλλα 30.000 ευρώ ετησίως από το υπ. Μετανάστευσης, 350.000 ευρώ για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, 390.000 ευρώ από υπ. Δικαιοσύνης (μέσω ΤΑΧΔΙΚ), 1,5 εκατ. ευρώ από την περιφερειακή αρχή Γ. Πατούλη.