Ο Μπαλτάς «κόβει» τον νόμο-πλαίσιο

Αποκατάσταση της δημοκρατικής λειτουργίας, αλλά και τήρηση της νομιμότητας και της τάξης, επαναφορά ακαδημαϊκών και συλλογικών κατακτήσεων, μαζί με την ευθύνη της διαχείρισής τους και, εν τέλει, κατάργηση των παρεμβάσεων που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης, εν όψει της μετάβασης στο νέο θεσμικό πλαίσιο που επίκειται την επόμενη διετία.

Αυτός φαίνεται να είναι ο πρώτος σχεδιασμός που παρουσίασε, χθες, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, με τις βασικές διατάξεις του περιβόητου πολυνομοσχεδίου που τις προσεχείς ημέρες θα κατατεθεί στη Βουλή. Βασικά χαρακτηριστικά που πιστοποιούν τη φιλοσοφία των παρεμβάσεων, ειδικά στα ΑΕΙ, είναι:

■ Η επαναφορά του ορισμού του πανεπιστημιακού ασύλου, όπως τον διαμόρφωσε η Μαριέττα Γιαννάκου (η τελευταία υπουργός Παιδείας που προέβη σε αναθεώρηση του νομικού πλαισίου, αναγνωρίζοντας -έστω διά του περιορισμού του- την ύπαρξή του...), με διατήρηση των ισχυουσών διατάξεων περί παραβίασης και άρσης. Χαρακτηριστική η δήλωση του ίδιου του υπουργού Παιδείας, Αριστείδη Μπαλτά, ότι «η κατάληψη στην πρυτανεία του ΕΚΠΑ συνιστά παραβίαση του ασύλου», αν και θεωρεί πως βαίνει σε εκτόνωση.

■ Η ενίσχυση των συλλογικών οργάνων των ΑΕΙ (Σύγκλητος κ.ά.) και επαναφορά της φοιτητικής συμμετοχής στις πρυτανικές εκλογές, με τη βαρύτητα της ψήφου τους να εξαρτάται από το ποσοστό συμμετοχής τους.

Τα μέτρα

1. Για τα ΑΕΙ:

● Ασυλο. Εισάγεται («για ιστορικούς λόγους», όπως τόνισε ο υπουργός) ο εξής ορισμός: «Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών, την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία, έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει». Η διατύπωση αναδιαμορφώνει τις παραγράφους 1 και 3 του άρθρου 3 του νόμου 3549/2007, προκειμένου να επαναδιατυπωθεί ο ορισμός του ασύλου.

Κατά τ’ άλλα, η άρση του ασύλου εξακολουθεί να συνδέεται με την ισχύουσα νομοθεσία, ήτοι τον νόμο Διαμαντοπούλου, σύμφωνα με τον οποίο (άρθρο 3, παρ./ 2 ν.4009/2011) «στις αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων εφαρμόζεται η κοινή νομοθεσία».

● Τα Συμβούλια Ιδρυμάτων καταργούνται και οι αρμοδιότητές τους περνούν σε Σύγκλητο, πρυτανικό συμβούλιο, πρύτανη και αντιπρυτάνεις. Ωστόσο, στον σχεδιασμό θα μπορούσαν να υπάρξουν συμβούλια συμβουλευτικού χαρακτήρα. Ακόμα και εποπτικοί φορείς για τα οικονομικά θα μπορούσαν να προβλεφθούν, τόνισε ο υπουργός.

● Τα συλλογικά όργανα ενισχύονται και επανέρχεται η ευρεία συμμετοχή των φοιτητών τόσο σ’ αυτά όσο και στην ανάδειξη των μονοπρόσωπων οργάνων. Συγκεκριμένα:

α) Η λειτουργία των συλλογικών οργάνων (Σύγκλητος, Κοσμητεία, γενική συνέλευση τμήματος, γενική συνέλευση τομέα) πραγματοποιείται με τη συμμετοχή φοιτητών και εργαζομένων.

β) Η Σύγκλητος ανάγεται σε αποφασιστικό όργανο με την αρμοδιότητα συγκρότησης και λειτουργίας των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ), των Εταιρειών Διαχείρισης της Περιουσίας και κάθε άλλης δραστηριότητας που αναπτύσσεται στα Τμήματα των ΑΕΙ.

γ) Τα μονοπρόσωπα όργανα (πρύτανης, αντιπρυτάνεις, κοσμήτορες, πρόεδροι, διευθυντές τομέων) εκλέγονται από το σύνολο των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Δηλαδή, τα μέλη ΔΕΠ, τους φοιτητές και όλες τις κατηγορίες του ειδικού εκπαιδευτικού τεχνικού και διοικητικού προσωπικού. Σε ό,τι αφορά τους φοιτητές, η ψηφοφορία θα είναι καθολική για το σύνολο των εγγεγραμμένων φοιτητών, ενώ η βαρύτητα της ψήφου τους φθάνει έως και το 70% επί του συνόλου των ψήφων των μελών ΔΕΠ. Ωστόσο, η ποσόστωση αυτή συναρτάται άμεσα με τη συμμετοχή στην ψηφοφορία. Η βαρύτητα της ψήφου θα αυξάνει ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής τους στις εκλογές.

δ) Στις παρούσες διοικήσεις δίνεται περιθώριο ενός έτους να προσαρμοστούν στο νέο πλαίσιο. Ακολούθως, θα πρέπει να προκηρύξουν εκλογές με βάση τον νέο νόμο, αλλά και με δικαίωμα επανυποβολής υποψηφιότητας για τους νυν πρυτάνεις λόγω της αναπόφευκτα μειωμένης θητείας τους. «Εμείς δεν απολύουμε πρυτάνεις», ανέφερε χαρακτηριστικά ο υπουργός.

● Οσοι «αιώνιοι» φοιτητές εμφανιστούν και θελήσουν να διεκδικήσουν την ολοκλήρωση των σπουδών τους, θα ικανοποιηθούν. Δικαίωμα επανεγγραφής για όλους όσοι διαγράφηκαν.

● Οι μετεγγραφές από τον επόμενο χρόνο θα είναι ελάχιστες, με στενά οικονομικά κριτήρια και για ανυπέρβλητα προβλήματα υγείας. Μελετάται ρύθμιση για τις εκκρεμείς αιτήσεις στις Αρχιτεκτονικές.

● Με μεταβατικές διατάξεις διευκολύνεται η λειτουργία των Ιδρυμάτων, η διαχείριση οικονομικών θεμάτων (λ.χ. δυνατότητα μεταφοράς κονδυλίων από ένα κωδικό σ’ έναν άλλον για να καλυφθούν άμεσα ανάγκες σε φύλαξη-καθαριότητα) αλλά και οι αδικίες για κατηγορίες εργαζομένων.

● Απαγορεύεται ρητά η αμειβόμενη εργασία (στο πλαίσιο των σπουδών) των προπτυχιακών, μεταπτυχιακών φοιτητών και υποψηφίων διδακτόρων.

2. Δευτεροβάθμια, ιδιωτική εκπαίδευση, διοικητικά θέματα:

● Επιλογή στελεχών εκπαίδευσης. Για τους διευθυντές σχολικών μονάδων –προβλέπεται σύστημα με μοριοδότηση προσόντων και γνώμη του συλλόγου διδασκόντων διά της εκλογής. Η μεν πρώτη (διοικητική εμπειρία, 8ετής διδακτική εμπειρία, παιδαγωγική συγκρότηση και κατάρτιση) αντιστοιχεί στο 67% της συνολικής μοριοδότησης, η δε γνώμη του συλλόγου κατά 33%. Υπάρχει, ωστόσο, ένα κατώφλι στο 20% πάνω από το οποίο θα υπολογίζεται η γνώμη του συλλόγου. Κάθε υποψήφιος/α μπορεί να βάλει υποψηφιότητα σε δύο το πολύ σχολικές μονάδες, εφόσον έχει υπηρετήσει σε αυτές την τελευταία πενταετία. Καταργείται η συνέντευξη. Ανάλογες οι διαδικασίες για τους διευθυντές εκπαίδευσης.

● Σε ό,τι αφορά φροντιστήρια, κέντρα ξένων γλωσσών, ιδιωτικά σχολεία, τα εργασιακά και οι όροι λειτουργίας (ωράριο, αργίες, έλεγχος διάρθρωσης προγράμματος κ.α.) επανέρχονται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Παιδείας. Καταργούνται τα εσωτερικά φροντιστήρια στα ιδιωτικά σχολεία.

● Στο πολυνομοσχέδιο εντάσσονται και όλες οι γνωστές διατάξεις για Τράπεζα Θεμάτων, προαγωγή μαθητών, κατάργηση αξιολόγησης, και φυσικά το εξεταστικό.

● Τροποποιούνται και επαναδιατυπώνονται ακαδημαϊκά και πολιτικά αμφίσημοι ή/και λανθασμένοι ορισμοί, όπως εκείνοι της βασικής έρευνας, της αριστείας και της αξιολόγησης.

● Για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης α) καταρτίζεται ένας χάρτης σχολείων όπου δεν υπάρχουν κυλικεία και β) μελετάται η έκδοση κάρτας σίτισης για όσα παιδιά έχουν ανάγκη.

Η θεσμική διαδρομή του πανεπιστημιακού ασύλου

■ Αν και η πρώτη θεσμική κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας πηγαίνει πίσω στο 1927, η σύνδεσή της με την ανάγκη της συνταγματικής κατοχύρωσης του ασύλου έγινε στη μεταπολίτευση και οδήγησε στη ρύθμιση από τον νόμο-πλαίσιο 1268/1982, επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ. Στο άρθρο 2, παρ. 4-8 για την κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας αναγνωρίζεται το πανεπιστημιακό άσυλο, το οποίο περιλαμβάνει όλους τους χώρους, και απαγορεύεται η επέμβαση δημόσιας Αρχής χωρίς πρόσκληση από το αρμόδιο όργανο (τριμερής επιτροπή πρύτανη, μέλους ΔΕΠ, φοιτητή) ύστερα από ομοφωνία.

■ Ν. 3549/2007, επί υπουργίας Γιαννάκου: Στο άρθρο 3 το άσυλο περιορίζεται στους «χώρους εκπαίδευσης και έρευνας», αλλά δίνεται η αρμοδιότητα καθορισμού των χώρων στη Σύγκλητο. Δεν υπήρξε ανταπόκριση. Ομοίως κι όταν ζήτησε το ίδιο από τις διοικήσεις η κ. Διαμαντοπούλου λίγα χρόνια αργότερα. Ο νόμος Γιαννάκου, επίσης, απλούστευε τις διαδικασίες άρσης του ασύλου. Αρμόδιο όργανο μόνο το πρυτανικό συμβούλιο που συνέρχεται αυτεπαγγέλτως και αποφασίζει κατά πλειοψηφία.

■ Ν. 4009/2011: Απαλείφεται εντελώς ο όρος «άσυλο», ενώ ορίζεται ότι «ο πρύτανης είναι υπεύθυνος για τη λήψη μέτρων για την προστασία και ασφάλεια του προσωπικού και της περιουσίας του ιδρύματος». Στο δε άρθρο 3, παρ. 2, αναφέρεται: «Σε περίπτωση τέλεσης αξιόποινων πράξεων, ισχύει η κοινή νομοθεσία»...

Από τότε τα ΑΕΙ εξομοιώθηκαν με τα δημόσια κτίρια, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την καταστολή ακραίων γεγονότων. Ακόμα κι έτσι, όμως, καίρια ήταν και παραμένει η διάθεση των πρυτανικών αρχών να καλέσουν ή όχι τις αστυνομικές δυνάμεις για αξιόποινα ή μη γεγονότα, είτε από μέλη της κοινότητας είτε όχι. Ορισμένοι πρυτάνεις έδειξαν καθαρά αυτή τη διάθεση, ζητώντας παρέμβαση. Αλλοι, απλώς ήταν σε ανοιχτή γραμμή, αλλά ανέμεναν την εκτόνωση (που σχεδόν πάντα ερχόταν).