Οι κοινωνικοί λειτουργοί στη δίκη της «Κιβωτού» στο πλευρό των παιδιών

Την Παρασκευή 17/5/2024 ξεκίνησε η δίκη της οργάνωσης « Κιβωτός του Κόσμου» για παραβίαση δικαιωμάτων και κακοποιητικές πρακτικές σε βάρος παιδιών που είχε φιλοξενήσει στις δομές της. Ως Δίκτυο Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών θεωρούμε χρέος μας να είμαστε παρούσες/ντες στις δικάσιμους ως έμπρακτη αλληλεγγύη στα παιδιά και στις/στους εργαζόμενες/ους που καταγγέλλουν στο  δικαστικό σύστημα αλλά και ανοιχτά στην κοινωνία την βία που έζησαν τα παιδιά στις δομές φιλοξενίας της οργάνωσης «Κιβωτός του Κόσμου». 

Παράλληλα, επιδιώκουμε μέσα από την γνωστοποίηση αυτής της δίκης να επικυρωθεί όχι μόνο δικαστικά αλλά και κοινωνικά το τραύμα που βίωσαν τα παιδιά που έζησαν για κάποιο διάστημα της ζωής τους σε δομή, υποτίθεται για να προστατευθούν αλλά  που τελικά εκεί βίωσαν ένα δεύτερο τραύμα μέσα από το βίωμα της παραβίασης των δικαιωμάτων τους. Έτσι μόνο αυτά τα παιδιά θα αποκτήσουν ουσιαστική ορατότητα,  γιατί πολύ συχνά ο τρόπος που τα βλέπει η κοινωνία διαστρεβλώνεται από την εξωραϊσμένη εικόνα των ιδρυμάτων που δημιουργείται από την δεσπόζουσα υπόθεση ότι η «φιλανθρωπική» πρόθεση είναι από μόνη της αρκετή για να εγγυάται την  ασφάλεια των παιδιών.  

Όλες αυτές τις μέρες , ακούμε τις καταθέσεις των παιδιών και  που επιβεβαιώνουν με τις δικές τους οι επαγγελματίες που εργάζονταν στις δομές της Κιβωτού του Κόσμου , να περιγράφουν πρακτικές άσκησης σωματικής βίας σε βάρος παιδιών, διακοπή της φοίτησης τους στο σχολείο,  εξαναγκασμό σε εργασία, εμπόδια στην επικοινωνία με την οικογένεια τους. Όλες αυτές οι παραβιαστικές και κακοποιητικές πρακτικές έχουν διερευνηθεί και επικυρωθεί από την Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη» και συγκεκριμένα από το τμήμα που αφορά την προστασία των Δικαιωμάτων του Παιδιού και που αναλυτικά περιγράφονται σε ειδική έκθεση του.

Είμαστε συγκλονισμένες/οι από όσα καταθέτουν οι μάρτυρες και την βία που έχουν βιώσει.

Είμαστε συγκλονισμένες/οι που στον 21ο αιώνα η ιδρυματοποίηση στα λόγια καταγγέλλεται αλλά στην πράξη προωθείται. Την στιγμή που πραγματοποιείται η δίκη αυτή, συνάδελφοι/σσες που εργάζονται σε ιδρύματα μας ενημερώνουν πως οι αριθμοί διπλασιάζονται και πως συνεχίζονται και στοιβάζονται παιδιά σε ιδρύματα. Αυτό συμβαίνει γιατί στη χώρα μας δεν εφαρμόζεται καμία σοβαρή στρατηγική για την ουσιαστική και μακροπρόθεσμη προώθηση του θεσμού της Αναδοχής, που ως μέτρο παιδικής προστασίας προστατεύει τα παιδιά από τον ιδρυματισμό. Ούτε υπάρχει καμία σοβαρή και ουσιαστική θωράκιση του Συστήματος Παιδικής Προστασίας για την στήριξη των ευάλωτων οικογενειών ούτως ώστε να αποκαθίσταται/υποστηρίζεται η ικανότητα τους να μεγαλώνουν τα παιδιά τους και έτσι να υπάρχει ΠΡΟΛΗΨΗ και να μειώνονται οι απομακρύνσεις παιδιών από τα σπίτια τους. Σε αυτή τη συνθήκη που δεν είναι χθεσινή αλλά είναι μια μόνιμη και πλήρως κανονικοποιημένη κατάσταση εδώ και δεκαετίες στη χώρα μας, ο ιδρυματισμός είναι η κύρια- και συχνά η μόνη- διαθέσιμη λύση που έχει να προσφέρει το Κράτος στα παιδιά που χρειάζονται εναλλακτική φροντίδα.

Το κράτος μας δηλαδή διαθέτει αυτό που σύμφωνα με την Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, θα έπρεπε να είναι η έσχατη λύση για την φροντίδα του παιδιού- το ίδρυμα. Και αυτό γιατί έχει επιβεβαιωθεί ξανά και ξανά ότι η ιδρυματική φροντίδα είναι εξ’ορισμού κακοποιητική και θα έπρεπε ενεργά να αποφεύγεται καθώς στερεί από τα παιδιά την οικογενειακή ζωή, την δυνατότητα να βιώνουν την γονεϊκή αγάπη και φροντίδα και έχει αρνητικές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα ανάπτυξης του παιδιού (γνωστική, λεκτική, σωματική, ψυχοσυναισθηματική, κοινωνική).  Και αν αυτές είναι οι συνέπειες της ιδρυματικής ζωής γενικά, φανταστείτε ποιες είναι συνέπειες για τα παιδιά που ζουν σε ιδρύματα που είναι υποστελεχωμένα, που είναι στελεχωμένα μόνο με εθελοντές και όχι από επαγγελματίες, εκεί που δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον για τις καλές πρακτικές, εκεί που δεν τηρούνται οι προϋποθέσεις καλής λειτουργίας- που άλλωστε μέχρι το 2022 που ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος , όλα τα ιδρύματα μπορούσαν να λειτουργούν όπως ήθελαν. 

Όμως, παρόλο που ο κακοποιητικός χαρακτήρας της ιδρυματικής ζωής είναι γνωστός εδώ και δεκαετίες και παρουσιάζεται σε επιστημονικές μελέτες ή/και εκθέσεις, σε νόμους και θεσμικές εκδηλώσεις, στην πραγματικότητα η ιδρυματική φροντίδα συνεχίζεται να υποστηρίζεται. Εδώ και δεκαετίες τα παιδιά που ζουν σε ιδρύματα ήταν κυριολεκτικά αόρατα. Μέχρι και το 2020 και τη λειτουργία της πλατφόρμας anynet.gr δεν είχαμε καν ένα εργαλείο για να μπορούμε να ξέρουμε σαν χώρα τον αριθμό των παιδιών που ζουν στα ιδρύματα. Μαζί με αυτό, ως κοινωνία δεν είχαμε (και συνεχίζουμε να μην έχουμε) ιδέα για το τι πραγματικά ζουν στα ιδρύματα και τι στερούνται.

Τα ιδρύματα μέχρι και τώρα συνεχίζουν συχνά να διαφημίζουν ότι «εμείς λειτουργούμε σαν οικογένεια»,  για να καλύψουν με αυτόν τον τρόπο το ότι όχι μόνο δεν κάνουν καμία προσπάθεια για την οικογενειακή αποκατάσταση των παιδιών αλλά συχνά την υπονομεύουν κι όλας. Έτσι όμως συμβάλλανε στο να διαμορφωθεί η κοινή γνώμη για τον ιδρυματισμό με τρόπο που να μην αναγνωρίζει στον βαθμό που θα έπρεπε τον εγγενή κακοποιητικό του χαρακτήρα και ότι τα παιδιά στερούνται την οικογενειακή ζωή γιατί ασφαλώς ένα ίδρυμα εξ’ορισμού δεν μπορεί να μοιάζει στην οικογένεια. Βέβαια, τα παιδιά των ιδρυμάτων  συχνά γίνονται ορατά όταν και όπως βολεύει τους πολιτικούς, τα ΜΜΕ, τους εκκλησιαστικούς παράγοντες, τους διάσημους ή μη «φιλάνθρωπους», γιατί ασφαλώς τα παιδιά είναι η πιο βολική και χρήσιμη «βιτρίνα» και μέσο για να χτίσει κανείς το «φιλάνθρωπο» προφίλ του. Γίνονται ορατά όταν τα στήνουν για να φωτογραφηθούν πλάϊ ή στην αγκαλιά των πολιτικών, σε γκαλά φιλανθρωπίας και μαραθωνίους «αγάπης», σε τηλεοπτικές εκπομπές, όπως είδαμε και πρόσφατα μέχρι που έφτασαν να βάζουν τα παιδιά να κάνουν πασαρέλα πλάϊ σε μοντέλα μόδας λες και είναι εκθέματα προκειμένου να εγείρουν το «φιλανθρωπικό» αίσθημα των παραβρισκόμενων- οι οποίοι δυστυχώς απροβλημάτιστα παρακολουθούσαν την εκδήλωση.   

Και αυτή η κατάσταση δημιουργείται και συντηρείται από όλους αυτούς/ες που ενώ έχουν «χτίσει» καριέρες και έχουν αποκτήσει κοινωνική αναγνώριση για την «φιλανθρωπική τους» προσφορά στα παιδιά, άνθρωποι που πολύ συχνά έχουν ελάχιστες ή και καθόλου γνώσεις για το τι σημαίνει ίδρυμα και ιδρυματοποίηση, για το τι σημαίνει παιδική προστασία, άνθρωποι που αδιαφορούν για το τι πραγματικά συμβαίνει πίσω από τις «κλειστές πόρτες» των ιδρυμάτων και που τελικά με την στάση τους ενισχύουν τον ιδρυματισμό στη χώρα μας και την κακοποίηση που υφίστανται τα παιδιά. 

Η Παιδική Προστασία δεν είναι θέαμα. Είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων των παιδιών του κόσμου. Πολύ περισσότερο είναι υποχρέωση του κράτους να την παρέχει. Να στελεχώνει επαρκώς και διεπιστημονικά τις κοινωνικές υπηρεσίες που απευθύνονται στο παιδί και τη στήριξη της οικογένειας. Οφείλει να παρέχει δυνατότητες εκπαίδευσης/επιμόρφωσης/εποπτείας στο προσωπικό. Οφείλει να δημιουργήσει δημόσιες δομές που να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες, οφείλει να διαμορφώσει σε κάθε κοινότητα/γειτονιά ένα πλέγμα Δημόσιων Κοινωνικών Υπηρεσιών. Και οφείλει να διαμορφώσει επιτέλους τις κατάλληλες συνθήκες έτσι ώστε να κλείσουν τα ιδρύματα. 

Είναι γνωστό πως σχεδόν τον 60-70% των παιδιών βρίσκονται λόγω παραμέλησης στα ιδρύματα. Παραμέληση που γεννά η φτώχεια και οι ανισότητες και που με την σειρά τους επιφέρουν εκτός της υλικής αποστέρησης και  προβλήματα στην ψυχική και σωματική υγεία των γονέων, αδυναμία κάλυψης αναγκών των ίδιων των γονέων και των παιδιών τους. Η παιδική προστασία είναι δρόμος παράλληλος με την κοινωνική προστασία, δρόμος παράλληλος με την κοινοτική εργασία από δημόσιες δομές ανοιχτές και συνδεδεμένες με την γειτονιά και την κοινότητα, δεν είναι ούτε «φιλανθρωπικό» έργο ούτε business.  

Η δίκη αυτή είναι ιστορική. Θεωρούμε πως  κάθε κοινωνική/ός λειτουργός αυτή της χώρας που είτε άμεσα είτε έμμεσα ασχολείται με την παιδική προστασία θα πρέπει να την παρακολουθήσει τώρα που  η  «φωνή» των παιδιών προσπαθεί να ακουστεί. Μια φωνή που σπάνια έχει την ευκαιρία να ακουστεί γιατί στον δημόσιο λόγο, στους θεσμούς και στις επιστημονικές εκδηλώσεις, για το πώς βιώνεται η «παιδική προστασία» λόγο συνήθως έχουν όλοι (οι πολιτικοί, οι επαγγελματίες, οι γονείς) εκτός από τα ίδια τα παιδιά. Στην δίκη αυτή λοιπόν ακούγεται και η πλευρά που ακούγεται σπάνια. Η πλευρά που συνταράσει με τις εμπειρίες της για την κακοποιητική και τραυματική καθημερινότητα του ιδρύματος. Η πλευρά που καταδεικνύει το πώς μέσα από την  καθημερινή πρακτική όσων έχουν διοικητική ευθύνη στους χώρους αυτούς ή/και τους επαγγελματίες μπορεί να αναπαράγεται η καταπίεση, η βία και η «κουλτούρα σιωπής». Αλλά η δίκη αυτή καταδεικνύει και κάτι επίσης πολύ σπουδαίο.  Όταν κάποιος/α παίρνει την θαρραλέα απόφαση να σπάσει τη σιωπή, τότε μια προοπτική ενδυνάμωσης γεννιέται! Τότε ένα μετά το άλλο τα άτομα νοιώθουν πιο ενδυναμωμένα να μιλήσουν για να καταγγείλουν την βία έτσι ώστε να μην χρειαστεί να την βιώσει ποτέ ξανά κανένα παιδί. 

Το Δίκτυο Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών μαζί με Καθηγήτριες/ες Κοινωνικής Εργασίας του ΠΑΔΑ, επαγγελματίες Κοινωνικές/ούς Λειτουργούς και φοιτητές/τριες κοινωνικής εργασίας που σταδιακά γεμίζουν την αίθουσα – μαζί με δημοσιογράφους, δικηγόρους, και άλλο κόσμο, παρακολουθεί την εξέλιξη της δίκης και θα βρισκόμαστε εκεί με το πλευρό των παιδιών. 

Παράλληλα καλούμε κοινωνικές/ούς λειτουργούς, οργανώσεις, φορείς που ασχολούνται με τα δικαιώματα των παιδιών, συλλόγους και συλλογικότητες επαγγελματιών, κοινωνικών λειτουργών, δημοσιογράφων, δικηγόρων και άλλων οργανώσεων και κινημάτων που μάχονται για την αποϊδρυματοποίηση, να συμπαρασταθούν στα παιδιά με την παρουσία τους στις δικάσιμους. Μέσα από αυτή τη δίκη ανοίγεται και μια ευκαιρία να συμμαχήσουμε για την δημιουργία ενός Μετώπου Αλληλεγγύης και Διεκδίκησης των Δικαιωμάτων των Παιδιών σε θεσμικό και κινηματικό επίπεδο, για να περάσουν επιτέλους τα ιδρύματα  στις πιο σκοτεινές σελίδες της ιστορίας.

Τα παιδιά δεν είναι το πρόβλημα, το σύστημα «παιδικής προστασίας» είναι

Σας καλούμε όλες και όλους στις δικάσιμες το επόμενο διάστημα: 27/5, 28/5, 29/5, 30/5 (9:00πμ) & 3/6, 18/6, 20/6, 21/6, 25/6, 27/6, 28/6 (9:00πμ) στα Δικαστήρια Ευελπίδων (κτ. Προκάτ, αίθουσα 4).