Το κοστούμι Φλωρίδη ντύνει τη Δικαιοσύνη

Η πολλοστή αλλαγή των Ποινικών Κωδίκων από τους «αρίστους», η ξαφνική σπουδή κατάθεσης του προσαυξημένου μετά τη διαβούλευση πονήματος Φλωρίδη και η βιασύνη να ψηφιστεί άμεσα, πριν σβήσει ο φιλελεύθερος απόηχος της ψήφισης του νόμου για την ισότητα στον γάμο, δεν είναι τυχαία. Αφού λοιπόν, έστω και προσωρινά, έπεσε λίγη στάχτη στα μάτια των «κουτόφραγκων» που τόλμησαν να αμφισβητήσουν το ελληνικό κράτος δικαίου, είναι η κατάλληλη στιγμή για να ικανοποιηθεί και το αδηφάγο ακροδεξιό ακροατήριο για τη χειρότερη «επιτελική» παρέμβαση στο Ποινικό Δίκαιο της χώρας παρά τις σφοδρότατες αντιδράσεις του νομικού κόσμου. Μετά την πρώτη επεισοδιακή συνεδρίαση της αρμόδιας επιτροπής κλήθηκαν την Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου οι φορείς προκειμένου να τοποθετηθούν στις αλλαγές του Ποινικού Κώδικα.

«Οι Ποινικοί Κώδικες που θα φέρετε είναι λίγο πιο ελαστικοί από την Ιερά Εξέταση. Λίγο, όχι πολύ!» είπε λίγο πριν από την ψηφοφορία για τα ομόφυλα ζευγάρια ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Αριστεράς, Νάσος Ηλιόπουλος. Κι αν αυτό μοιάζει για κάποιους υπερβολή, δεν έχει παρά ρίξει μια ματιά στα επιχειρήματα των δικηγόρων, ακαδημαϊκών, επιστημόνων και δικαστικών λειτουργών ή στα γραπτά υπομνήματα (ενστάσεων και προτάσεων) που κατατέθηκαν από τους φορείς που τους εκπροσωπούν.

Προβληματικές εγγυήσεις

Οπως βάσιμα είχαμε εκτιμήσει στην «Εφ.Συν.» την παραμονή της συζήτησης («Οι φορείς μιλούν στη Βουλή για τους Ποινικούς Κώδικες», 16.2.2024), το σύνολο των φορέων, πλην φυσικά της Ενωσης Εισαγγελέων Ελλάδας και της αν. διοικήτριας της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, Α. Ρογκάκου, που στηρίζουν αναφανδόν τις νομοθετικές παρεμβάσεις του υπουργού, εντόπισε -όπως και η αντιπολίτευση- πληθώρα άκρως προβληματικών για τη Δικαιοσύνη και τις εγγυήσεις μιας δίκαιης δίκης διατάξεων πέρα από κάποιες επιμέρους θετικές παρατηρήσεις. Πέσαμε έξω σε ό,τι αφορά τη φυσική παρουσία του επικεφαλής της Αρχής Καταπολέμησης Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες ε.τ. αντεισαγγελέα Α.Π. Χ. Βουρλιώτη, ο οποίος για τεχνικούς λόγους δήλωσε ότι θα υποβάλει υπόμνημα. Αξίζει να σημειωθεί εδώ η παρέμβαση της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων διά της προέδρου Μαργαρίτας Στενιώτη, η οποία και συντάχτηκε με τις βασικότερες ενστάσεις ενώ πήρε σαφή θέση για την αναγνώριση της γυναικοκτονίας ως ξεχωριστού εγκλήματος.

Στη διάρκεια της συνεδρίασης διαπιστώθηκε ότι στα καίρια ζητήματα που ανακύπτουν με το πόνημα Φλωρίδη υπήρξε πλήρης ταύτιση στην κριτική και στην αποδόμηση της λογικής του νομοσχεδίου από τους εκπροσώπους των φορέων που -λόγω ιδιότητας- έχουν άμεση σχέση με τον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Βέβαια για ακόμα μία φορά όλα ειπώθηκαν σε ώτα μη ακουόντων. Οι ερωτήσεις των βουλευτών στους φορείς ήταν καταιγιστικές και δυστυχώς μόνο μια γεύση της πολύωρης συνεδρίασης μπορεί να καταγραφεί εδώ. Σήμερα θα γίνει η κατ’ άρθρον συζήτηση και αύριο η τελική ανάγνωση πριν εισαχθεί στην Ολομέλεια της Βουλής. Ξεχωριστό ζήτημα μείζονος σημασίας αποτέλεσαν οι ελλιπέστατες και προβληματικές διατάξεις που αφορούν την κακοποίηση και τη μη προστασία των γυναικών θυμάτων που καταγράφουμε χωριστά.

Σημεία σύγκλισης

Βασικά σημεία σύγκλισης απόψεων των φορέων:

● Η ακατανόητη πολλοστή, κακή και βιαστική νομοθέτηση με συγκυριακά κριτήρια για ένα τόσο κομβικής σημασίας νομοθέτημα χωρίς τη συμμετοχή μιας έγκριτης νομοπαρασκευστικής επιτροπής, που αυτομάτως δημιουργεί ανασφάλεια δικαίου.

● Η ιδεοληπτική επιμονή της κυβέρνησης Μητσοτάκη στην άκρατη αυστηροποίηση των ποινών που όχι μόνο επιστημονικά αλλά και μέσα από τη διεθνή εμπειρία αποδείχτηκε εντελώς εσφαλμένη για τη δήθεν αντιμετώπιση της εγκληματικότητας. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ακόμα και η Ενωση Εισαγγελέων Ελλάδας (ΕΕΕ) διά της εκπροσώπου της Σοφίας Διπλοΐδου ψέλλισε κάποια αντίρρηση: «Θεωρούμε ότι η αύξηση των ορίων έκτισης σε συνδυασμό με την παράλληλη αύξηση των ορίων των επιβλητέων ποινών θα επιφέρει πιθανά συμφόρηση στα Καταστήματα Κράτησης».

● Ο περιορισμός στο δικαίωμα αναστολής της έφεσης και στην υφ’ όρον απόλυση έντονα κατακρίθηκε για τη δέσμευση που επιβάλλεται στον δικαστή, για την ακόμα μεγαλύτερη κοσμοσυρροή στις φυλακές και για τις σοβαρότατες παρεκκλίσεις από διεθνείς συμβάσεις και ευρωπαϊκές οδηγίες που έχει υπογράψει η Ελλάδα.

● Η συρρίκνωση των εγγυήσεων του πολίτη για μια δίκαιη δίκη. Η κατάργηση της ενδιάμεσης κρίσης, δηλαδή των βουλευμάτων των δικαστικών συμβουλίων, στο όνομα της ταχύτητας που όμως εκτός των άλλων θα προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερες καθυστερήσεις, η αμφισβήτηση του ρόλου του φυσικού δικαστή, η αντικατάσταση των τριμελών πλημμελειοδικείων ακόμα και για πολύπλοκες υποθέσεις και η ανάθεση της πλειονότητας των ποινικών υποθέσεων σε μονομελή δικαστήρια και τέλος η αποδόμηση του ρόλου των Μικτών Ορκωτών Δικαστηρίων ήταν ακόμα μια κοινή συνισταμένη αντιρρήσεων.

Οι τοποθετήσεις

■ «Στο συγκεκριμένο σχέδιο νόμου είναι η επιλογή, η αυστηροποίηση των ποινών, ως μέσο αντεγκληματικής πολιτικής και εξυπηρέτησης των αρχών της γενικής και ειδικής πρόληψης. Ωστόσο επιστημονικά δεν τεκμηριώνεται ότι η αύξηση των ορίων των ποινών συμβάλλει στην καταπολέμηση και στην πάταξη της εγκληματικότητας» δήλωσε η Μ. Στενιώτη, συμπληρώνοντας ότι ως εκ τούτου οι σχετικές διατάξεις δεν θα πρέπει να αλλάξουν, ούτε να περιοριστεί η αναστολή ποινής δεδομένης και της κατάστασης στις φυλακές.

■ «Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε ένα σχέδιο νόμου, το οποίο προχωρά στην αυστηροποίηση της ποινικής αντιμετώπισης εγκλημάτων που απασχολούν συγκυριακά την κοινή γνώμη. Είναι η δωδέκατη τροποποίηση, αλλά είναι η πιο σημαντική κατ’ εμάς, διότι επιφέρει αλλαγές στον κεντρικό νευρικό πυλώνα της απονομής ποινικής δικαιοσύνης στην πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια» δήλωσε ο πρόεδρος της Ολομέλειας Δικηγορικών Συλλόγων, Δημήτρης Βερβεσός, και συμπλήρωσε: «Ακούγοντας την εκπρόσωπο της ΕΕΕ βεβαιώθηκα ότι είμαι στη σωστή μεριά της Ιστορίας»! Αναφέρθηκε σε τέσσερα παραδείγματα που καταργούν τις θεσμικές εγγυήσεις οι οποίες διέπουν την ποινική δίκη και τα δικαιώματα του κατηγορουμένου που βάναυσα ταλαιπωρούνται με την έννοια της επιτάχυνσης και της απονομής δικαιοσύνης: το σύστημα επιβολής και έκτισης των ποινών φυλάκισης για πλημμελήματα, την επιβράδυνση που συνεπάγεται η ρύθμιση με την οποία καθορίζονται τα κακουργήματα των ειδικών ποινικών νόμων και παραπέμπονται συλλήβδην απευθείας στο ακροατήριο χωρίς το φίλτρο των συμβουλίων, την -παρά την πολύ μεγάλη αύξηση πραγματικής έκτισης ποινής για πλημμελήματα- παράλειψη του νομοθέτη να προβλέψει την υποχρεωτική παράσταση συνηγόρου που θα οδηγήσει σίγουρα σε καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και τη λαϊκιστικού τύπου στοχοποίηση των δικηγόρων ως παραγόντων αναβολών.

Στο ίδιο πνεύμα και ο Πολυχρόνης Τσιρίδης, νομικός σύμβουλος της Ολομέλειας Δ.Σ. Αναφέρθηκε ειδικότερα στη διάταξη που αφαιρεί αρμοδιότητες από τους ενόρκους (στα Μικτά Ορκωτά), οι οποίοι θα μπορούν να επιβάλουν ποινή αλλά δεν θα έχουν πλέον λόγο στο ανασταλτικό της έφεσης! Στηλίτευσε την κατάργηση της υποχρέωσης του εισαγγελέα να καλεί στη δίκη ανακριτικούς υπαλλήλους και αστυνομικούς (διάταξη σε πλήρη αντίθεση με το άρ. 6 της ΕΣΔΑ), παρατηρώντας ότι η προσθήκη πως ο κατηγορούμενος θα μπορεί εντός 5 ημερών να ζητήσει την παρουσία τους «δεν θεραπεύει την ένσταση η οποία προβλήθηκε, διότι δεν είναι δεδομένο ότι οι κατηγορούμενοι γνωρίζουν αυτό το δικαίωμα, ούτε επίσης είναι δεδομένο ότι έχουν δικηγόρο ο οποίος θα τους ενημερώσει σχετικά για το αν υπάρχουν μάρτυρες αστυνομικοί οι οποίοι πρέπει να κλητευτούν».

■ Παρά τις επιμέρους θετικές παρατηρήσεις (κυρίως στο θέμα περιορισμού επί Ν.Δ. του αυτεπάγγελτου για εγκλήματα απιστίας) του καθηγητή ΕΚΠΑ και προέδρου του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκού και Διεθνούς Ποινικού Δικαίου, Χρίστου Μυλωνόπουλου, ο ίδιος τόνισε ότι τα άρθρα 1 (σκοπός η επιτάχυνση, ποιοτική αναβάθμιση, εξορθολογισμός και αντιμετώπιση της διαφθοράς) και 2 (πεδία που θα συμβάλουν οι αλλαγές) έχουν αποκλειστικά διακηρυκτικό χαρακτήρα και γι’ αυτόν τον λόγο δεν έχουν θέση στο νομοθέτημα. «Οπωσδήποτε οι βαριές ποινές δεν είναι εκείνες που εξασφαλίζουν την αποτροπή της εγκληματικότητας. Οι βραχείες όμως ποινές, όπως οι ίδιοι οι κρατούμενοι το παραδέχονται, έχουν αποτελεσματικότητα».

Αμερικανική αποτυχία

■ Λάβρος κατά του νομοσχεδίου ο πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Ποινικολόγων, Ηλίας Αναγνωστόπουλος, που αντιμετώπισε στη συνέχεια και μια σχεδόν απειλητική συμπεριφορά από τον κ. Φλωρίδη, ο οποίος τον κατηγόρησε μάλιστα για πολιτικολογία! Η καίρια αναφορά του στην αποτυχία της πολιτικής των ΗΠΑ, που τη μιμείται σήμερα το νομοσχέδιο, προφανώς ενόχλησε τον υπουργό. Με δυο λόγια εξήγησε το πώς απέτυχε η επί 40 χρόνια πολιτική των δύο κομμάτων στις ΗΠΑ να εφαρμόζουν το δόγμα των εξοντωτικών καθείρξεων, ενώ μόλις τρία χρόνια πριν με νέο νόμο και με την παραδοχή του τρομακτικού λάθους, που οδήγησε στην αύξηση της εγκληματικότητας, στην αποκοινωνικοποίηση των φυλακισμένων και σε τεράστια κοινωνικά προβλήματα στις οικογένειές τους, «θέσπισαν θεσμούς πρόωρης αποφυλάκισης, απόλυσης με όρους και υποστήριξης μετα-σωφρονιστικής, θεσμούς δηλαδή που εμείς έχουμε και τους οποίους υπονομεύει το νομοσχέδιο» είπε ο Ηλ. Αναγνωστόπουλος.

Αναρωτήθηκε αν η αύξηση υποχρεωτικής έκτισης στα 4/5 της ποινής αποτελεί πλέον κίνητρο του κρατούμενου για να συμπεριφέρεται εντός φυλακής με τρόπο σύννομο. «Οσο επιμηκύνεται ο χρόνος υποχρεωτικής παραμονής στη φυλακή, τόσο ο κρατούμενος εξαγριώνεται. Και επιπλέον όσο καθυστερεί η γέφυρα μεταξύ της φυλακής και της νόμιμης ζωής στην κοινωνία, τόσο περισσότερο, αποφυλακιζόμενος, η μόνη επιλογή που έχει είναι να ξαναεγκληματήσει» είπε.

Τέλος, θύμισε «ότι αυτή η νομοθετική πρακτική της απαγόρευσης ανασταλτικού αποτελέσματος, απαγόρευσης αναστολής εκτελέσεως της ποινής και απαγόρευσης μετατροπής της ποινής ήταν μια μέθοδος του Ελληνα νομοθέτη της δεκαετίας του 1950 και του 1960, νόμος περί τεντιμποϊσμού ν.4000/1959 προκειμένου να επιδοθεί αυστηρότης και πυγμή».

■ Αρνητική και η τοποθέτηση του καθηγητή Αλέξανδρου Δημάκη, γ.γ. της Ελληνικής Εταιρείας Ποινικού Δικαίου, στα επίμαχα θέματα. Ο ίδιος έθιξε και ζητήματα αντισυνταγματικότητας, όπως π.χ. αυτό της δήμευσης περιουσίας σε περιπτώσεις εμπρησμού δασών.

■ Εξίσου επικριτικός ο αν. καθηγητής ΔΠΘ, Νικόλαος Κουλούρης (πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Εγκλήματος και του Κοινωνικού Ελέγχου): «Η αντίληψη που εκφράζεται στο σχέδιο νόμου βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τη διεθνώς αναγνωρισμένη γενική αρχή για τη χρήση της ποινής, που προσβάλλει την προσωπική ελευθερία ως έσχατη επιλογή». Μίλησε ακόμα για το αόριστο και αξιολογικό κριτήριο που θεσπίζεται στα θέματα αξιολόγησης της επικινδυνότητας για την υφ’ όρων απόλυση ή την αναστολή.

■ Εντονες αντιρρήσεις μεταξύ άλλων και για το αόριστο κριτήριο της επικινδυνότητας εξέφρασε η καθηγήτρια Εγκληματολογίας, Σοφία Βιδάλη (μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Εγκλήματος και του Κοινωνικού Ελέγχου): «Η επικινδυνότητα αφορά τον δράστη. Εμείς στην Ελλάδα και στην ηπειρωτική Ευρώπη έχουμε το δίκαιο της πράξης. Οταν έχουμε πρόγνωση λοιπόν για το τι θα κάνει ένας άνθρωπος, πράγμα το οποίο απασχολεί την εγκληματολογία 100 χρόνια και προφανώς δεν έχει υπάρξει λύση, η έννοια της επικινδυνότητας και της προγνωστικής συμπεριφοράς είναι επισφαλέστατη και παραβιάζει δικαιώματα». Παρατήρησε αναφερόμενη σε σχετικές έρευνες ότι «υπάρχει ένας υπερβάλλων ζήλος παραπομπής υποθέσεων με το άρθρο 187 (εγκληματικές οργανώσεις), ο οποίος δεν ανταποκρίνεται ούτε στην πραγματικότητα ούτε στη σοβαρότητα του εγκλήματος».

■ Διαφωνία για την εκτεταμένη προσαύξηση του ανώτατου ορίου πρόσκαιρης κάθειρξης συνδυαζόμενης και με τον συνωστισμό στις φυλακές εξέφρασε και ο Συνήγορος του Πολίτη, Ανδρέας Ποττάκης. Επικαλούμενος δε τη «διεθνή σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού», τόνισε ότι η στέρηση της προσωπικής ελευθερίας για ανήλικους θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως η απολύτως έσχατη επιλογή». Θυμίζουμε ότι στο νομοσχέδιο προβλέπεται αύξηση των ποινών για τους ανήλικους.

«Περισσότερη φυλακή»

«Στην πρώτη παρατήρηση όσον αφορά το ουσιαστικό μέρος του Ποινικού Κώδικα, θα μπορούσαμε να δώσουμε τον τίτλο περισσότερη φυλακή για όλους!» είπε ο αντιπρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Γιάννης Ιωαννίδης: «Υπάρχουν κάποιες τεχνικές διευθετήσεις που μπορεί να πει κανείς θετικά πράγματα γι’ αυτές, αλλά θα περίμενε κανείς, για παράδειγμα, να δει αν υπάρχουν ρυθμίσεις για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη Δικαιοσύνη ή αν υπάρχουν ρυθμίσεις που να αντιμετωπίζουν την ανισότητα ενώπιον της Δικαιοσύνης. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει δυστυχώς».

■ «Φοβούμαστε ότι το νομοσχέδιο οδηγεί στη διάλυση του συστήματος της απονομής της δικαιοσύνης. Είναι ενδεχομένως η πρώτη φορά που όλοι οι συμμετέχοντες στην απονομή της δικαιοσύνης περίπου ταυτίζονται και έχουν συμπαγή άποψη. Προωθείτε μια νομοθετική ρύθμιση, όπου όλοι οι Ελληνες είναι για τη φυλακή και θα πρέπει από αύριο να ξεκινήσετε, αντί για γήπεδα, αντί για σχολεία, αντί για νοσοκομεία, να χτίζετε φυλακές» δήλωσε ο Βασίλης Ταουξής (πρόεδρος της Ενωσης Ποινικολόγων και Μαχόμενων Δικηγόρων).

■ Τέλος, οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι μάλλον κατανοούν το τι ακριβώς τους περιμένει με τις ήδη υποστελεχωμένες δομές και υπηρεσίες και τη σχεδιαζόμενη προσαύξηση κρατουμένων παράλληλα με τις «άκαμπτες» παρατάσεις των φυλακίσεων.

► Οι διατάξεις που διαφήμισε ο κ. Φλωρίδης ως προστασία των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας έγιναν φύλλο και φτερό από τους αρμόδιους φορείς, ενώ όλοι συμφώνησαν πως θα έπρεπε να υπάρξει ξεχωριστή νομοθετική πρωτοβουλία και όχι μία απλή προσθήκη στους Ποινικούς Κώδικες, αφού ο νόμος 4800/2021 δίνει άφεση αμαρτιών στους δράστες κακοποιητικής συμπεριφοράς. Διαβάστε αναλυτικά το δημοσίευμα: «Δικαιοσύνη γένους... ανδρικού» ΕΔΩ.