Οι άνθρωποι που το διοικούν, σπαταλούν την απεριόριστη χαρά του

Ενα Παγκόσμιο Κύπελλο είναι πάντα και παντού επιτυχημένο. Δεν μοιάζει με τίποτε άλλο, είναι η διοργάνωση με τη μεγαλύτερη ποικιλία στον κόσμο. Εντεκα άνδρες ή γυναίκες παίζουν για κάθε ομάδα - μέχρι και 17 ποδοσφαιριστές μπορεί να εμφανιστούν στους αγώνες χάρη στον νέο κανονισμό για τις αλλαγές. Συμμετέχουν όλες οι ήπειροι. Η φιναλίστ Αργεντινή έχασε στο Κατάρ από μια ασιατική χώρα, τη Σαουδική Αραβία, και παραλίγο να φτάσει στην παράταση στο ματς με την Αυστραλία. Χάρη στο Μαρόκο, η Αφρική -αλλά και ο αραβικός κόσμος- κατάφερε για πρώτη φορά να προκριθεί στα ημιτελικά.

Σε ένα ποδοσφαιρικό τουρνουά, ο κόσμος διαπραγματεύεται πώς θέλει να ζήσει μαζί. Το παιχνίδι παρέχει υλικό για συζητήσεις προς όλες τις κατευθύνσεις. Ηταν η μπάλα άουτ πριν από το νικητήριο γκολ της Ιαπωνίας επί της Ισπανίας; Μπορεί το οφσάιντ να μετρηθεί ψηφιακά, όπως ελπίζουν οι αισιόδοξοι της τεχνολογίας; Είναι πολιτική η σημαία της Παλαιστίνης; Και τι πρεσβεύει; Ηταν αναγκαία όλη αυτή η συζήτηση για τα περιβραχιόνια One Love; Τι μήνυμα στέλνεται όταν οι μουσουλμάνοι αθλητές φιλούν και χορεύουν με τις μητέρες τους μπροστά σε ολόκληρο τον κόσμο μετά τις νίκες;

Ενα Παγκόσμιο Κύπελλο γράφει ιστορίες κυρίως στον αγωνιστικό χώρο. Το πιο δραματικό παιχνίδι ήταν η ρεβάνς του τελικού του 1978 μεταξύ της Αργεντινής και της Ολλανδίας. Ο Λιονέλ Μέσι ως επί το πλείστον περπατούσε έως ότου έβγαλε μια ιδιοφυή πάσα για να πάρει το προβάδισμα η ομάδα του. Η Αργεντινή κυριάρχησε από εκείνο το σημείο. Ομως όταν οι Ολλανδοί παράτησαν το εγχειρίδιο του Αγιαξ για 20 λεπτά και πήραν τον πολιορκητικό κριό, τα πράγματα άλλαξαν αναπάντεχα. Οι Αργεντινοί ένιωθαν την αρνητική πλευρά του παθιασμένου και εθνικά υπερήφανου στιλ τους. Φοβούμενοι να χάσουν το προβάδισμα του 2-0, έχασαν τον έλεγχο και ρίσκαραν αποβολές. Αν δεν συνέρχονταν στην παράταση, θα αποκλείονταν. Τελικά, κέρδισαν στα πέναλτι.

Η Αργεντινή θα συναντήσει στον τελικό τη Γαλλία. Το Κατάρ βιώνει την αναγέννηση του Αντουάν Γκριεζμάν. Κατέκτησε το Παγκόσμιο Κύπελλο το 2018, μετά το οποίο όμως η καριέρα του σε συλλογικό επίπεδο βάλτωσε. Τώρα όμως διευθύνει ξανά το επιθετικό παιχνίδι της Γαλλίας με στρατηγικές πάσες, τις πιο ακριβείς σέντρες και χαίρει του σεβασμού των συμπαικτών του, τους οποίους υπηρετεί ανεπιτήδευτα.

Αυτό οφείλεται και στον καλύτερο ποδοσφαιριστή μεταξύ των 32 προπονητών του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Ο Ντιντιέ Ντεσάν φιλοδοξεί να γίνει ο πρώτος τεχνικός στην Ιστορία που θα υπερασπιστεί τον μουντιαλικό τίτλο του. Οι μεγάλες χώρες θα έπρεπε να έχουν στον πάγκο τους μεγάλους ποδοσφαιριστές - ή ώριμες προσωπικότητες. Η ενορχήστρωση τέτοιας συγκέντρωσης ταλέντου είναι δουλειά για άτομα όπως ο Μάριο Σαγκάλο ή ο Φραντς Μπεκενμπάουερ, που όπως ο Ντεσάν, αναδείχθηκαν παγκόσμιοι πρωταθλητές και ως ποδοσφαιριστές και ως προπονητές. Για να εντάξει κανείς έναν υπερφυσικά ταλαντούχο παίκτη όπως ο Κιλιάν Μπαπέ σε μια ομάδα, χρειάζεται τη σοφία τέτοιων ανθρώπων.

Σε αυτό το ομαδικό άθλημα μετράει το «εμείς». Αυτό όμως δεν αποκλείει απαραίτητα την ελεύθερη έκφραση του «εγώ», με διάφορους τρόπους. Σε ηλικία 37 ετών, ο Λούκα Μόντριτς είναι ακόμα ο τέλειος μέσος του σύγχρονου ποδοσφαίρου, γιατί διατηρεί την ισορροπία της ομάδας του. Ο Ολλανδός Βάουτ Βέγκχορστ παραλίγο να κάνει την ανατροπή στο ματς εναντίον της Αργεντινής με το απλό αλλά επιθετικό στιλ του και κατόπιν εντυπωσίασε τον κόσμο με τη συμμετοχή του στην εκτέλεση φάουλ του Κουπμάινερς. Η ομαδικότητα δεν είναι δόγμα και το παιχνίδι του ποδοσφαίρου, με ρίζες στην Ευρώπη, δεν είναι ολοκληρωτικό. Οι κανονισμοί είναι ίδιοι για όλους και καθορίζουν τη σύμπνοια. Το ποδόσφαιρο είναι το πιο γοητευτικό παιχνίδι στον κόσμο.

Δεν υπάρχει τίποτε το στραβό με το ίδιο το ποδόσφαιρο. Ομως οι άνθρωποι που το διοικούν, το εμπορεύονται και το προωθούν σπαταλούν την απεριόριστη χαρά του. Ξεχνούν ότι είναι απλώς πάροχοι υπηρεσιών για ένα κοινό αγαθό.

Ολη η εξουσία είναι στα χέρια του Τζάνι Ινφαντίνο. Μερικοί ποδοσφαιρόφιλοι αρχίζουν να πιστεύουν ότι οι τεχνοκράτες στα δωματιάκια του VAR ασκούν βλαβερή επιρροή όταν αποφασίζουν για πέναλτι ή μετρούν τα χιλιοστά για να καθορίσουν αν η μπάλα είχε βγει άουτ ή όχι. Σίγουρα πρέπει να διορθωθούν τα προφανή λάθη, όπως το ακυρωθέν γκολ του Φρανκ Λάμπαρντ σε βάρος μας, στη φάση των «16» του Μουντιάλ 2010. Ομως η τεχνητή νοημοσύνη προτείνει μια απόλυτη δικαιοσύνη που δεν μπορεί να υπάρξει. Και, αν υπάρχει άνθρωπος πίσω από το λάθος, όπως με το γκολ του Χαρστ στο ΟυέμπλεΪ το 1966, τότε αυτό είναι πολύ πιο αποδεκτό απ’ ό,τι ένα λάθος της τεχνολογίας.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο δεν θα ήταν πλήρες χωρίς εκπλήξεις. Οι οπαδοί του Μαρόκου έχουν πάρει την ομάδα στις πλάτες τους, στο Κατάρ. Το ακούει κανείς στις φωνές τους, γιατί το ποδόσφαιρο είναι το πιο λαοφιλές άθλημα. Και η ομάδα τους είναι η πιο πειθαρχημένη στο τουρνουά και διαχειρίζεται τους παίκτες της ιδανικά. Αυτό σίγουρα βασίζεται σε έναν καλό προπονητή. Ο Ουαλίντ Ρεγκραγκί έχει κάνει εξαιρετική δουλειά προσαρμόζοντας την ομάδα του στην επιτυχημένη αγωνιστική κουλτούρα της Ευρώπης. Το βορειοαφρικανικό ποδόσφαιρο περιέχει στοιχεία του Σάκι, του Μουρίνιο, του Γουαρδιόλα, του 4-3-3, της Πρέμιερ Λιγκ και του «ρόντο». Το ίδιο ισχύει και για την Τυνησία, η οποία επικράτησε της Γαλλίας στη φάση των ομίλων.

Η περιοχή της Αραβίας έχει τη δική της ποδοσφαιρική κουλτούρα, που ίσως ενισχυθεί με τη διεξαγωγή ενός Παγκοσμίου Κυπέλλου. Το Μαρόκο έχει θέσει υποψηφιότητα πέντε φορές. Ομως η FIFA προσπέρασε τη χώρα αυτή για να απονείμει τη διοργάνωση στο Κατάρ, όπου το ποδόσφαιρο αποτελεί πολιτικό εργαλείο. Το χρήμα κυβερνά τον κόσμο. Οι ιθύνοντες της FIFA και της UEFA βάζουν υπερβολικά συχνά το προσωπικό τους συμφέρον πάνω από το κοινό καλό. Η εκλογή του Ζεπ Μπλάτερ στον προεδρικό θώκο της FIFA το 1998 αποτέλεσε κομβικό σημείο προς αυτή την κατεύθυνση.

Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί πρέπει να αμυνθούν απέναντι σε τέτοια φαινόμενα. Την περασμένη εβδομάδα, αποκαλύφθηκε ότι το Κατάρ είχε δωροδοκήσει υψηλά ιστάμενα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ώστε αυτοί να υποβαθμίσουν τις καταγγελίες κατά του εμιράτου για τη συμπεριφορά του απέναντι στους μετανάστες εργάτες. Πάντως, η αυτο-βελτιστοποίηση δεν είναι ο κατάλληλος δρόμος. Απαιτούνται αυτοσυντήρηση και σθένος.

Το επόμενο μεγάλο ποδοσφαιρικό τουρνουά, το Euro 2024, θα διεξαχθεί σε μια δημοκρατία, τη Γερμανία. Εκεί πρέπει να υπερασπιστούμε και να αναδείξουμε όλα εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την Ευρώπη: κυρίως την ελευθερία, τη διαφορετικότητα και την ισότητα ενώπιον του νόμου. Αυτές είναι επίσης οι αξίες του ποδοσφαίρου.

*Ο Φίλιπ Λαμ, Γερμανός πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής, αρχηγός της πρωταθλήτριας κόσμου 2014, είναι ο διευθυντής της Οργανωτικής Επιτροπής του EURO 2024 που θα φιλοξενήσει η χώρα του

Τα κείμενα του Φίλιπ Λαμ εμφανίζονται τακτικά στην «Εφημερίδα των Συντακτών». Είναι μια παραγωγή σε συνεργασία με τον Oliver Fritsch του γερμανικού περιοδικού «Zeit Online» και δημοσιεύεται σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων: Gazeta Wyborcza (Πολωνία), Denník N (Σλοβακία), Guardian (Αγγλία), Sport (Τσεχία), La Repubblica (Ιταλία), Telesport (Κροατία), Politiken (Δανία), Voetbalmagazine (Βέλγιο), L’Équipe (Γαλλία), Delo (Σλοβενία), Tribuna (Ουκρανία & Λευκορωσία), Haaretz (Ισραήλ), Sports Daily (Ρωσία), El País (Ισπανία), Expresso (Πορτογαλία), Aftonbladet (Σουηδία), Makfudbal (Βόρεια Μακεδονία), Postimees (Εσθονία), Verdens Gang (Νορβηγία), 444 (Ουγγαρία), Irish Times (Ιρλανδία), Lead (Ρουμανία), Morgunblaðið (Ισλανδία), Sankt-Petersburgskie vedomosti (Ρωσία), Gazeta Sheshi (Κόσοβο), Times of Malta (Μάλτα), Ilta-Sanomat (Φινλανδία)