Μάγοι στα γήπεδα, οφσάιντ στην κάλπη

Η κίτρινη φανέλα της Εθνικής Βραζιλίας, η «καναρίνια», είναι μία από τις πιο αναγνωρίσιμες στην υφήλιο. Πρωτοεμφανίστηκε μετά την ήττα-σοκ της Σελεσάο από την Ουρουγουάη στον μουντιαλικό τελικό του 1950 στο Ρίο ντε Ζανέιρο. Τη φόρεσαν ο Πελέ, ο Γκαρίντσα, ο Σόκρατες, ο Ζίκο, ο Ρονάλντο, ο Ροναλντίνιο και με αυτήν πανηγύρισαν 5 Παγκόσμια Κύπελλα. Τη θαύμασαν και τη φοβήθηκαν οι αντίπαλοί τους. Και εξελίχθηκε σε ρούχο-τοτέμ για τους τόσο διχασμένους από κοινωνικές ανισότητες Βραζιλιάνους, οι οποίοι ενώνονται όμως με το ποδόσφαιρο και την εθνική τους ομάδα.

Ο απερχόμενος πρόεδρος της χώρας Ζαΐρ Μπολσονάρο εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τη δύναμη της φανέλας και την οικειοποιήθηκε στην προσπάθειά του να ανανεώσει τη θητεία του. Με προσεκτικά ενορχηστρωμένη εκστρατεία, οι οπαδοί του προσέρχονταν στις πολιτικές συγκεντρώσεις ντυμένοι με την κίτρινη φανέλα. Εκανε ο ίδιος την αρχή φορώντας την εμφάνιση της Σελεσάο σε επίσημες και ανεπίσημες εκδηλώσεις. Και όταν πια πλησίασε ο καιρός για τις πρόσφατες εκλογές, έστειλε το εξής μήνυμα: «Ψηφίστε αυτή την Κυριακή φορώντας την κίτρινη φανέλα!».

Ετσι λοιπόν ο ακροδεξιός Μπολσονάρο και οι οπαδοί του σφετερίστηκαν τα εθνικά χρώματα της Βραζιλίας και η «καναρίνια» έγινε σύμβολο της Δεξιάς. Μια τάση που ξεκίνησε με την παραπομπή σε δίκη της διαδόχου του Λούλα, Ντίλμα Ρούσεφ, εν έτει 2016 και τη φυλάκιση του Λούλα έναν χρόνο αργότερα (580 μέρες στη φυλακή για κατηγορίες διαφθοράς που αργότερα κατέπεσαν).

Πλέον -ειδικά μέσα στο τοξικό περιβάλλον που άφησαν πίσω τους οι τελευταίες εκλογές- το να φοράει κανείς τη θρυλική αυτή φανέλα στους δρόμους της χώρας θεωρείται πολιτική δήλωση στήριξης στον ακροδεξιό Μπολσονάρο. Και οι οπαδοί του Λούλα ντα Σίλβα, του πρώην προέδρου (2003-2010) που κέρδισε βραχεία κεφαλή τις εκλογές της 30ής Οκτωβρίου και θα αναλάβει ξανά την 1η Ιανουαρίου 2023, δεν νιώθουν άνετα να φορούν την «καναρίνια» με την οποία μεγάλωσαν. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο ότι εν όψει του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022 έχουν πληθύνει οι παραγγελίες για τη δεύτερη εμφάνιση της Σελεσάο, την μπλε... Η κίτρινη φανέλα, που κάποτε ένωνε όλη τη χώρα, αυτή τη στιγμή τη διχάζει, έχοντας γίνει εργαλείο στα χέρια του επιτήδειου Μπολσονάρο ως αντι-αριστερό σύμβολο.

Ο 67χρονος ακροδεξιός ηγέτης μοιάζει όσο κανείς άλλος στον Ντόναλντ Τραμπ, στον τρόπο που αψηφά τα εκλογικά αποτελέσματα, πιέζει για περισσότερα όπλα και χειραγωγεί τις μάζες, αλλά και στον μη χειρισμό της πανδημίας του Covid-19. Ο Τραμπ είχε προσπαθήσει να πλησιάσει τον αθλητικό κόσμο των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά εξασφάλισε τη selfie μόνο του Τομ Μπρέιντι. Οι περισσότεροι Αμερικανοί αθλητές δεν δέχτηκαν ούτε καν να περάσουν έξω από τον Λευκό Οίκο. Ο Μπολσονάρο αντίθετα ήταν πιο επιτήδειος. Δεν κατάφερε μόνο να οικειοποιηθεί τα εθνικά χρώματα και σύμβολα, αλλά είχε στο πλευρό του τα μεγαλύτερα ποδοσφαιρικά ονόματα της χώρας.

Ο πιο αναγνωρίσιμος Βραζιλιάνος αστέρας του καιρού μας, ο Νεϊμάρ της Παρί Σεν Ζερμέν, εξέφρασε ανοιχτά και πλειστάκις την υποστήριξή του στον Μπολσονάρο, τονίζοντας ότι οι δυο τους εμφορούνται από τις ίδιες συντηρητικές αξίες. Και έσπευσε να δηλώσει ότι θα αφιερώσει το πρώτο του γκολ στο επικείμενο Μουντιάλ στον πρόεδρό του. Αναζητήθηκε ο λόγος πίσω από μια τέτοια στήριξη. Σύμφωνα με τον Λούλα ντα Σίλβα, ο ακροδεξιός πρόεδρος είχε κάνει συστηματικά τα στραβά μάτια στη φοροδιαφυγή του παίκτη. Αλλοι επισημαίνουν ότι ο Μπολσονάρο στάθηκε στο πλευρό του Νεϊμάρ όταν κατηγορήθηκε για βιασμό μιας Βραζιλιάνας σε ξενοδοχείο του Παρισιού το 2019. Οι βραζιλιάνικες αρχές έκλεισαν την υπόθεση λόγω ελλιπών στοιχείων και η καταγγέλλουσα αργότερα κατηγορήθηκε από τον πατέρα του Νεϊμάρ για εκβιασμό.

Στο άρμα του Μπολσονάρο ανέβηκαν επίσης ο αρχηγός της Εθνικής Βραζιλίας, Τιάγκο Σίλβα, οι Ντάνι Αλβες, Λούκας Μόουρα και Φελίπε Μέλο, οι βετεράνοι Ροναλντίνιο, Ρομάριο, Καφού, Ριβάλντο και Ζούλιο Σέζαρ, όπως και ο προπονητής του τελευταίου μουντιαλικού τροπαίου της Σελεσάο, ο Λουίζ Φελίπε Σκολάρι. Κάποιοι από αυτούς, χωρίς να αναφέρουν το όνομα του Μπολσονάρο, αναπαρήγαγαν το σύνθημα «Θεός, πατρίδα και οικογένεια» που κατά κόρον χρησιμοποιεί ο Μπολσονάρο, εμπνευσμένος από τον Μπενίτο Μουσολίνι.

Αρκετοί «διάβασαν» στη στήριξη αυτή μια αυξανόμενη τάση των κορυφαίων Βραζιλιάνων ποδοσφαιριστών προς τη Δεξιά. Απορίας άξιο, αν λάβει κανείς υπόψη την ταπεινή τους προέλευση, αρκετοί από αυτούς παιδιά που γεννήθηκαν στις φαβέλες. Η εξήγηση βρίσκεται ακριβώς εκεί: πάλεψαν μέσω του ποδοσφαιρικού ταλέντου τους για να ξεφύγουν από τη φτώχεια της γειτονιάς τους, πιστεύοντας ότι στην περίπτωσή τους ο κοινωνικός αγώνας θα ήταν άσκοπος και άκαρπος. Από πολύ μικρή ηλικία έγιναν εγωκεντρικοί και «μεταφράζουν» τον απολυταρχικό λόγο του Μπολσονάρο ως ύμνο στην αξιοκρατία. Οι νυν παίκτες αφοσιώνονται στο ποδόσφαιρο από νωρίς, δεν αποκτούν παιδεία και πολιτική συνείδηση και είναι απομακρυσμένοι από τα καθημερινά προβλήματα της κοινωνίας. Οπότε ο αριστερός λόγος του Λούλα είναι κάτι ξένο, δεν τους αγγίζει.

Την εναντίωσή τους στον Μπολσονάρο και τις πολιτικές του πάντως εξέφρασαν οι τοπ παίκτες της Φλαμένγκο, που την περασμένη εβδομάδα αναδείχτηκε πρωταθλήτρια της Νοτίου Αμερικής κατακτώντας το Κόπα Λιμπερταδόρες. Οι Γκαμπριέλ Μπαρμπόσα, Πέδρο και Εβερτον Ριμπέιρο δεν θέλησαν να φιγουράρουν στο βίντεο που πόσταραν οι συνεργάτες του απερχόμενου προέδρου στα social media, όταν αυτός επισκέφθηκε την ομάδα για να τη συγχαρεί.

Ο Λούλα δεν κατάφερε να «αγγίξει» τους νέους ποδοσφαιριστές. Αντίθετα, ως πρώην αρχηγός συνδικάτου και αγκάθι στο πλευρό των στρατηγών που κυβέρνησαν τη Βραζιλία μεταξύ 1964 και 1985, συγκέντρωσε συμπάθειες ανάμεσα στους παλαιότερους, όπως ο Ζουνίνιο Περναμπουκάνο, ο Βαντερλέι Λουξεμπούργκο, αλλά και ο Βάλτερ Καζαγκράντε. Ο τελευταίος μαζί με τον θρυλικό Σόκρατες είχαν δημιουργήσει τη «Δημοκρατία της Κορίνθιανς» στη δεκαετία του ’80, ένα κίνημα κατά της στρατιωτικής χούντας.

Τον καιρό εκείνο, το κοινό δεν (παρ)ακολουθούσε ως follower τους influencers ποδοσφαιριστές στη χλιδάτη ζωής τους. Αντίθετα άκουγε παίκτες όπως ο Σόκρατες, ο χαρισματικός ηγέτης της Σελεσάο του 1982, όταν μιλούσε για πολιτική, για ανθρώπινα δικαιώματα, για τη μάχη υπέρ των φτωχών, για την ευημερία όλων και για το δικαίωμα ψήφου. Ο «γιατρός» θέλησε να εκπαιδεύσει πολιτικά τους νέους ποδοσφαιριστές, γνωρίζοντας το πόσο μπορούν να επηρεάσουν τον κόσμο της Βραζιλίας.

Ομως το εγχείρημα αποδείχτηκε βραχύβιο. Γρήγορα το ποδόσφαιρο της χώρας επέστρεψε στο κλασικό του στάτους: να υπηρετεί ιδιωτικά συμφέροντα και να είναι ευάλωτο στους χειρισμούς πολιτικών όπως ο Ζαΐρ Μπολσονάρο. Μετά την ήττα του όμως και εν όψει Παγκοσμίου Κυπέλλου, απομένει να αποδειχτεί αν η κίτρινη φανέλα θα απαλλαχτεί από τα βαρίδια της νοσηρής πολιτικής σκηνής της Βραζιλίας ώστε να ξαναγίνει σύμβολο εθνικής ενότητας και πάθους για το jogo bonito.