«Σαν να ήταν χθες» για το ball boy από τη Βασιλεία

Υπάρχει ένα βίντεο του Ρότζερ Φέντερερ, όταν ήταν 36 χρόνων και ήδη νικητής 19 Γκραν Σλαμ. Εκεί έβλεπε φωτογραφίες από τα παλιά, όταν ήταν ball boy στο Όπεν της Βασιλείας. Δύσκολα τον αναγνωρίζει κανείς, τόσο νεαρός ήταν. Με τα υπόλοιπα παιδιά στέκεται και λαμβάνει το αναμνηστικό μετάλλιό του από τα χέρια του νικητή του τουρνουά, Μίχαελ Στιχ.

«Μου άρεσε πολύ να είμαι ball boy», είπε ο Φέντερερ στο βίντεο. «Είχα τη δυνατότητα να δω από κοντά τους καλύτερους τενίστες». Ο ώριμος Φέντερερ χαμογέλασε βλέποντας τα «μάτια που άστραφταν» του παιδιού Φέντερερ και τα δικά του μάτια έλαμψαν επίσης: «Σαν να ήταν χθες...».

Αυτή την εβδομάδα παρακολούθησα ξανά το 4ο και 5ο σετ του τελικού του Αυστραλιανού Όπεν μεταξύ Ρότζερ Φέντερερ και Ραφαέλ Ναδάλ. Με αρκετή μελαγχολία, καθώς ο Φέντερερ κλείνει τη μοναδική καριέρα του αυτό το Σαββατοκύριακο. Πολλοί έχουν υμνήσει το μπάκχαντ με το ένα χέρι, την κομψότητά του, τον έλεγχο του σώματός του, το δημιουργικό παιχνίδι και την ανάλαφρη κίνησή του. Το 2006 είχε γράψει για τον Ελβετό μαέστρο ο Ντέιβιντ Φόστερ Γουόλας στους New York Times: «Η ομορφιά δεν είναι στόχος του πρωταθλητισμού, όμως το υψηλότερο επίπεδο του αθλητισμού αποτελεί το τελειότερο σκηνικό για την έκφραση της ανθρώπινης ομορφιάς».

Ο Φέντερερ είναι ένα αθλητικό σύμβολο. Αυτός καθόρισε το στιλ στο τένις, όπως ο Μάικλ Τζόρνταν στο μπάσκετ και ο Γουέιν Γκρέτσκι στο χόκεϊ επί πάγου. Υπάρχει όμως και ένας επιπλέον, ξεχωριστός λόγος που τον θαυμάζουν και τον αγαπούν όλοι: είναι εκλεκτός – αλλά παραμένει ένας συνηθισμένος άνθρωπος, ένα αγόρι από τη Βασιλεία.

Αυτό οφείλεται στην καριέρα του. Αυτή ήρθε φυσιολογικά. Ο Φέντερερ εκμεταλλεύτηκε τις ευκαιρίες που η κοινωνία προσφέρει σε όλους. Ως παιδί και νέος, βρέθηκε στα χέρια των θεσμών. Αναδείχθηκε μέσα από την ελβετική ομοσπονδία τένις και τα προγράμματα υποτροφιών της. Έτσι, μέσα από την κοινωνία, ανέτειλε και ωρίμασε σε παγκόσμιο αστέρι. Και αυτός επέστρεψε όσα πήρε, μέσω των θριάμβων του.

Αυτός είναι ο λόγος για την υψηλή εκτίμηση στο πρόσωπό του. Η επιτυχία του Φέντερερ δεν είναι αντικείμενο ζήλιας, αλλά θαυμασμού. Εξαρχής ήξερε καθένας τη δική του θέση στο άθλημα όταν έπαιζε εναντίον του Φέντερερ. Γιατί άμεσα αναγνώριζε το ταλέντο του.

Το όνειρο του Φέντερερ ως επαγγελματία τενίστα γεννήθηκε όταν ήταν ball boy. Το καταλαβαίνω. Στην ηλικία των 10-11 ετών, όταν ακόμα έπαιζα για τον τοπικό σύλλογο FT Gern, ήμουν ball boy στους αγώνες της Μπάγερν Μονάχου. Το να βρίσκομαι κοντά στους καλύτερους λειτούργησε ως έμπνευση για μένα.

Σε εκείνο το βίντεο, ο Φέντερερ είπε ότι έχει κρατήσει το μετάλλιο που πήρε από τον Στιχ. Και αποκάλυψε ότι ακόμα και σήμερα λαμβάνει μετάλλια από ball kids, όταν πηγαίνει μαζί τους για πίτσα μετά την ολοκλήρωση του τουρνουά της Βασιλείας. Είπε μάλιστα πως «στην καρδιά μου, θα παραμείνω πάντα ένα ball boy».

Η διαδρομή του Φέντερερ διαμορφώνει μια έντονη αντίθεση με το παρόν. Στον καιρό του επαγγελματισμού, οι νέοι αθλητές και αθλήτριες αντιμετωπίζονται ως επενδύσεις – ειδικά σε αθλήματα όπου υπάρχουν προοπτικές μεγάλων κερδών, όπως το τένις. Όταν είναι νέοι, τους στέλνουν σε ακαδημίες και προπονητικά καμπ, πραγματικές φάρμες. Πλέον τα αθλητικά βιογραφικά δημιουργούνται ολοένα και περισσότερο μακριά από τις ομοσπονδίες και τους συλλόγους. Η παραγωγή αθλητών ιδιωτικοποιείται.

Η βιομηχανία αθλητικής αναψυχής βλέπει το ταλέντο ως πηγή κέρδους και επένδυση κεφαλαίου. Από τη στιγμή που το ταλέντο εντοπιστεί, μετατρέπεται αμέσως σε project. Απομακρύνεται από τις δομές και αποκτά τη δική του οντότητα. Στόχος του αθλητή δεν είναι πλέον να επιστρέψει κάτι στην κοινωνία, αλλά να αυξήσει το κέρδος και να ξεκινήσει μια επιχείρηση.

Επειδή αυτό το μοτίβο βρίσκει ολοένα και περισσότερους μιμητές, στο τέλος πολλοί αθλητές μένουν στην άκρη. Το ταλέντο είναι ένα σπάνιο δώρο. Έτσι αποστασιοποιείται ο αθλητισμός από τις συλλογικές δράσεις. Και όταν δεν είναι πλέον μέρος τους, χάνει τη γοητεία και την αξιοπιστία του.

Αυτό το Σαββατοκύριακο, στο Laver Cup του Λονδίνου, ο κόσμος θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει για τελευταία φορά τον ιδιοφυή Φέντερερ. Είναι η ώρα για νοσταλγία. Μου έρχονται πολλές στιγμές του Φέντερερ στο μυαλό. Πολλές φορές θυμάμαι τους πρώτους μήνες του 2017, όταν επέστρεψε δυναμικά ύστερα από πολλούς μήνες απουσίας λόγω τραυματισμού. Κατέκτησε τα τουρνουά του Ίντιαν Ουέλς και του Μαϊάμι, ενώ στο Αυστραλιανό Όπεν νίκησε τον Ναδάλ, μολονότι βρισκόταν πίσω στο σκορ στο 5ο σετ.

Εκείνο τον καιρό βρισκόμουν κι εγώ στο τέλος της καριέρας μου. Ήμουν χαρούμενος που ο Φέντερερ συνέχιζε. Έβλεπα όλα τα παιχνίδια του τότε, ήταν υπέροχο χόμπι. Τότε που έδειχνε ξανά σε όλους το ταλέντο του. Έτσι θα κρατήσω στη μνήμη μου τον Ρότζερ Φέντερερ.

* Ο Φίλιπ Λαμ, Γερμανός πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής, αρχηγός της πρωταθλήτριας κόσμου 2014, είναι ο διευθυντής της Οργανωτικής Επιτροπής του EURO 2024 που θα φιλοξενήσει η χώρα του

Τα κείμενα του Φίλιπ Λαμ εμφανίζονται τακτικά στην «Εφημερίδα των Συντακτών». Είναι μια παραγωγή σε συνεργασία με τον Oliver Fritsch του γερμανικού περιοδικού «Zeit Online» και δημοσιεύεται σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων: Gazeta Wyborcza (Πολωνία), Denník N (Σλοβακία), Guardian (Αγγλία), Sport (Τσεχία), La Repubblica (Ιταλία), Telesport (Κροατία), Politiken (Δανία), Voetbalmagazine (Βέλγιο), L’Équipe (Γαλλία), Delo (Σλοβενία), Tribuna (Ουκρανία & Λευκορωσία), Haaretz (Ισραήλ), Sports Daily (Ρωσία), El País (Ισπανία), Expresso (Πορτογαλία), Aftonbladet (Σουηδία), Makfudbal (Βόρεια Μακεδονία), Postimees (Εσθονία), Verdens Gang (Νορβηγία), 444 (Ουγγαρία), Irish Times (Ιρλανδία), Lead (Ρουμανία), Morgunblaðið (Ισλανδία), Sankt-Petersburgskie vedomosti (Ρωσία), Gazeta Sheshi (Κόσοβο), Times of Malta (Μάλτα), Ilta-Sanomat (Φινλανδία)