Είναι η μοναδική αυλή στην τουριστική «καρδιά» της πρωτεύουσας, αλλά χάνεται πίσω από την απλωμένη πραμάτεια του γειτονικού καταστήματος με είδη λαϊκής τέχνης που αφήνουν ελάχιστα κενά για να την ανακαλύψει κάποιος περαστικός.
Η εγκατάλειψη είναι φανερή σε κάθε γωνιά της, η οποία δυστυχώς συμπληρώνεται από την ανάλογη εικόνα του αρχοντικού που βρίσκεται στο βάθος, πίσω από τα ψηλά δέντρα. Και όμως, από τα σκαλιά του έχουν περάσει βασιλείς και πρεσβευτές...
Το ακίνητο βρίσκεται στον αριθμό 27 της οδού Κυδαθηναίων, τη «ρούγα του Αλίκοκκου» όπως ήταν η αρχική της ονομασία, σύμφωνα με τον Δημήτρη Καμπούρογλου.
Στο βιβλίο του «Αι παλαιαί Αθήναι», περιγράφει με μοναδικό τρόπο την πολεοδομική διάταξη της μεσαιωνικής Αθήνας, σημειώνοντας ότι «οφείλετο εις την σοφίαν εκείνων που πρωτοσκέφθηκαν και εκείνων που διατήρησαν την πρώτην σκέψιν, ώστε η ρυμοτομία της πόλεως να είναι σύμφωνος και ανάλογος προς το ατμοσφαιρικόν της ιδιόρρυθμον περιβάλλον».
Λίγο πιο κάτω αποκαλύπτει τη μεγάλη αλήθεια: «το κρύο και η ζέστη εις τας Αθήνας είναι ζήτημα ενός τοιχώματος, καταλλήλως τοποθετημένου, ώστε άλλοτε να εμποδίζη το ξεροβόρρι και άλλοτε να παρατίθεται μεταξύ ήλιου και ανθρώπων».
Τα πρώτα βήματα
Οι αυτονόητοι αυτοί κανόνες ακολουθήθηκαν με θρησκευτική ευλάβεια στην «πλατέα ρούγα του Αλίκοκκου», που διέθετε σπουδαία αρχοντικά, πλατεία και σιντριβάνι.
Δεν είναι τυχαίο ότι την επέλεξε για να στήσει το αρχοντικό του ο διπλωμάτης και γιατρός Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος (1780-1874).
Το πραγματικό του όνομα ήταν Λινάρδος και γεννήθηκε στον Δαμαριώνα, ένα φτωχό χωριό της Νάξου.
Υιοθετήθηκε από εύπορη οικογένεια και έτσι μπόρεσε να πάρει σπουδαία μόρφωση στην Κωνσταντινούπολη, τη Ρώμη και τη Μόσχα.
Προσελήφθη στο ρωσικό προξενείο της Πάτρας και με εντολή του τσάρου πήγε το 1814 στα Γιάννενα για να παροτρύνει τον Αλή πασά να εξεγερθεί κατά της Πύλης με την υπόσχεση ότι θα έχει την υποστήριξη των Ρώσων.
Ηταν μόλις 25 χρόνων όταν μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και είχε κρίσιμο ρόλο στην καθοριστική για το μέλλον της Ελλάδας ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λίγο πριν από την αποχώρηση των Τούρκων από την Αθήνα και ενώ ακόμη δεν ήταν οριστική η απόφαση ότι θα είναι η νέα πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, ο Παπαρρηγόπουλος αγόρασε από τους γιους του Ομέρ πασά 150.000 στρέμματα στον Ωρωπό (που ήταν καταπατημένα και γι' αυτό δεν έβρισκαν αγοραστές) για να παραδώσουν τα κάστρα της Αθήνας και της Χαλκίδας.
Μεγάλες αγορές γης είχε κάνει και σε άλλες περιοχές της Αθήνας, κυρίως στο Θησείο, με στόχο να επισπεύσει την απομάκρυνση των Τούρκων από την Αττική.
Ελεγε όμως τη μισή αλήθεια, καθώς όταν τα αγορασμένα ακίνητα δεν μπήκαν στο σχέδιο, μαζί με τον πρόξενο της Αυστρίας, Γκρόπιους, διεκδικούσαν αποζημιώσεις!
Το οικόπεδο που αγόρασε στην Πλάκα καταλάμβανε ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο που ορίζεται από τις οδούς Κυδαθηναίων, Δαιδάλου, Χρυσοστόμου και Αγγελου Γέροντα.
Τα αρχιτεκτονικά σχέδια είχαν αναλάβει ο Σταμάτης Κλεάνθης και Εδουάρδος Σάουμπερτ, που κυριαρχούσαν τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Οθωνα και το 1833 παρουσίασαν το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της πρωτεύουσας, το οποίο έμελλε να μείνει στα χαρτιά καθώς συνάντησε τις έντονες αντιδράσεις των ιδιοκτητών γης.
Το λιθόκτιστο τριώροφο αρχοντικό διαθέτει ωραίες αναλογίες και συμμετρικά ανοίγματα, μαρμάρινα φουρούσια για τη στήριξη των μπαλκονιών και μεταλλικά κιγκλιδώματα, χωρίς ιδιαίτερα στολίδια, όπως ήταν το χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής στα αθηναϊκά σπίτια πριν από την επέλαση του δυτικόφερτου νεοκλασικισμού.
Διατηρούνται ακόμη τα περσιδωτά κουφώματα, που χαρακτηρίζουν τα αθηναϊκά σπίτια της εποχής.
Ο Μακρυγιάννης
Από την αρχή έγινε το μεγάλο σαλόνι της Αθήνας και ανταγωνιζόταν αυτό της οικογένειας Βλαχούτσικου στην αρχή της οδού Πειραιώς.
Τον Μάρτιο του 1833 δόθηκε μεγάλη δεξίωση προς τιμήν της βαυαρικής φρουράς, στην οποία οι Τούρκοι παρέδωσαν την Ακρόπολη. Παρευρέθη «ο ανθός των ωραίων κορασίων», ανέφερε χαρακτηριστικά ο φρούραρχος Χριστόφορος Νέζερ.
Δεν ήταν το μόνο άνοιγμα προς τους Βαυαρούς. Αριστος διπλωμάτης, ο Παπαρρηγόπουλος πέτυχε να φιλοξενήσει τον Αύγουστο του 1834 τον Οθωνα, όταν διανυκτέρευσε στην Αθήνα κατά την πρώτη περιοδεία του στη Στερεά Ελλάδα. Ακολούθησε ο πατέρας του, ο φιλέλληνας βασιλιάς της Βαυαρίας, Λουδοβίκος Α', προς τιμήν του οποίου δόθηκαν ουκ ολίγες δεξιώσεις.
Τα Χριστούγεννα της ίδια χρονιάς στο σαλόνι του εμφανίζεται το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο, έθιμο που μεταφέρθηκε από τη Βαυαρία και γρήγορα παραγκώνισε το ελληνικό καραβάκι.
Στο πρωτόγνωρο ρεβεγιόν ήταν προσκαλεσμένος και ο στρατηγός Μακρυγιάννης, όπως αναγράφει η «Καθημερινή» (Δεκέμβριος 1965).
Οταν αντίκρισε το στολισμένο έλατο, γύρισε προς τον οικοδεσπότη και του είπε: «Ωραίο είναι, κυρ Γιάννη. Αλλά τα δένδρα μου δεν τ' αφήνω να φυτρώσουν μέσα στην κάμαρα. Μόνον τ' άρματά μου φυτρώνουν»!
Τρία χρόνια αργότερα ο Παπαρρηγόπουλος είναι ο γενικός πρόξενος της Ρωσίας στην Αθήνα και η επιρροή του στο φιλορωσικό κόμμα της εποχής ήταν πολύ μεγάλη, γι' αυτό οι σύγχρονοί τον αποκαλούσαν «Γραικόν οφισιάλην σε ρούσικη δούλεψη».
Το αρχοντικό του μάλιστα έγινε αργότερα κατοικία τού ελληνικής καταγωγής πρεσβευτή της Ρωσίας Γαβριήλ Κατακάζη και αναδείχθηκε σε στέκι των αντιμοναρχικών.
Η νεότερη πορεία του αρχοντικού δεν είναι αντάξια της ιστορίας του, παρ’ όλο που από το 1985 έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού, λόγω της ιστορικής αξίας του, αφού αποτελεί ένα από τα ελάχιστα διασωθέντα δείγματα της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής των μέσων του 19ου αιώνα.
Εχει υποστεί σοβαρές ζημιές από τον σεισμό του 1999, ενώ στην πίσω πλευρά, επί της οδού Δαιδάλου, έχει ανεγερθεί διώροφο κτίσμα.
1. Με τρία σπίτια
Ο Παπαρρηγόπουλος διέθετε συνολικά τρεις κατοικίες στην οδό Κυδαθηναίων. Ισως γι' αυτό ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Διονύσης Ζήβας, που ήταν ο επικεφαλής των πρώτων μελετών για τη σωτηρία της Πλάκας, θεωρεί ότι το αρχοντικό του βρισκόταν στον αριθμό 17.
2. Το πρώτο μπαζάρ
Το αρχοντικό ήταν το πρώτο που απέκτησε δίκτυο ύδρευσης ως ανταπόδοση για τη δωρεά του Παπαρρηγόπουλου στο συγκεκριμένο έργο. Το 1858 φιλοξένησε το πρώτο φιλανθρωπικό «μπαζάρ» για να συγκεντρωθεί βοήθεια για τους σεισμόπληκτους της Αρχαίας Κορίνθου.
3. Δόξα
Η οδός Κυδαθηναίων «βαφτίστηκε» το 1834 από τους Βαυαρούς μηχανικούς του πολεοδομικού σχεδίου της Αθήνας. Είχαν στη διάθεσή τους διάφορα αρχαία ονόματα και διάλεξαν αυτό του δήμου της αρχαίας Αθήνας που βρισκόταν στη βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης. Προέρχεται από τη λέξη «κύδος», που σημαίνει δόξα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας