Η στέγη των προτεσταντών

Μόνον το γεωμετρικό καμπαναριό μαρτυρά στους περαστικούς από την οδό Σίνα ότι το κτίριο είναι εκκλησία.

Το μάτι άλλωστε ξεγελιέται με το αριστοτεχνικό παιχνίδι των δομημένων όγκων με τον περιβάλλοντα χώρο, στους πρόποδες του Λυκαβηττού.

Το εσωτερικό της ξαφνιάζει ευχάριστα με τα υπέροχα βιτρό και είναι πραγματικά τυχεροί όσοι πετυχαίνουν κάποια συναυλία με τα θαυμάσιο εκκλησιαστικό όργανο που διαθέτει.

Η πρώτη εκκλησία για Γερμανούς στην Αθήνα λειτούργησε το 1687 σε ένα τζαμί στην Πλάκα για τις ανάγκες των μισθοφόρων που είχαν επιστρατεύσει οι Ενετοί.

Το πρώτο όμως κτίσμα που κατασκευάστηκε για λατρευτικούς λόγους τοποθετείται στο 1837 και βρισκόταν στην πίσω πλευρά της σημερινής Βουλής, προς την πλευρά του Εθνικού Κήπου.

Η ιδέα ανήκε στην Αμαλία, που ασπαζόταν τον προτεσταντισμό και γι' αυτό είχαν οριστεί χωριστές λειτουργίες για τον Οθωνα που ήταν καθολικός.

Η λειτουργία της διακόπηκε το 1913, αφού μετά τη δολοφονία του προτεστάντη Γεωργίου Α' περιέπεσε στη δυσμένεια της υπόλοιπης βασιλικής οικογένειας και μετακόμισε στους χώρους της Γερμανικής Σχολής, που στεγαζόταν από το 1898 σε ιδιόκτητο κτίριο στο μεγάλο οικόπεδο μεταξύ των οδών Αραχώβης, Ασκληπιού, Βαλτετσίου και Πρασσά.

Η Αθήνα, με βάση την απογραφή του 1851, είχε μόνον 24.754 κατοίκους και τότε ζούσε τις πρώτες οικιστικές επεκτάσεις έξω από τα όρια της πόλης, που ήταν η σημερινή οδός Ακαδημίας!

Το Προάστιο, όπως ήταν η αρχική ονομασία της Νεάπολης, αποτελεί την πρώτη γειτονιά αυθαιρέτων τα οποία κάλυψαν τις στεγαστικές ανάγκες των μαστόρων από τα νησιά που είχαν έρθει στην πρωτεύουσα για να δουλέψουν στην κατασκευή των ανακτόρων.

Στα τέλη του 19ου αιώνα όμως ήταν η πιο δυναμική περιοχή της Αθήνας και τόπος κατοικίας πνευματικών ανθρώπων, καλλιτεχνών και κυρίως φοιτητών.

Οι τιμές των ακινήτων στην περιοχή ήταν ακόμη φτηνές και πολύ γρήγορα χάρη στις δωρεές προτεσταντικών ιδρυμάτων αγοράστηκε το οικόπεδο στη διασταύρωση των οδών Σίνα και Οίτης.

Ο θεμέλιος λίθος της εκκλησίας τέθηκε στις 2 Απριλίου 1933 και έναν χρόνο αργότερα έγιναν με λαμπρότητα τα εγκαίνιά της.

«Πρωτομάστορες» ήταν οι Γερμανοί αρχιτέκτονες Μπένσελ και Εγκλάου, όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος Γιάννης Καιροφύλας στο βιβλίο του «Η ωραία Νεάπολη και τα παρεξηγημένα Εξάρχεια».

Είναι φανερό ότι θέλησαν να μεταφέρουν τις λιτές γραμμές που κυριαρχούσαν στον Μεσοπόλεμο στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη.

Διαθέτει τρεις καμπάνες με εξαιρετικό ήχο που ήρθαν από το Τίρινγκεν, ενώ το αρμόνιο είναι έργο της εταιρείας Στάινμεγερ και ήταν το μεγαλύτερο στην Ελλάδα ώς τη λειτουργία του Μεγάρου Μουσικής.

Εξαιρετική είναι και η ακουστική της κεντρικής αίθουσας και δεν είναι τυχαίο ότι η εκκλησία έχει ανοιχτές τις πύλες της σε καλλιτέχνες κλασικού ρεπερτορίου.

Τις εντυπώσεις κλέβουν τα πολύχρωμα βιτρό στο εσωτερικό της εκκλησίας, που έχουν θέματα από τη ζωή του Χριστού και φέρουν την υπογραφή του Βάλτερ φον Ρούσκτεσελ.

Στην είσοδο κυριαρχεί το μωσαϊκό με μορφές αγγέλων.

Υπό δέσμευση

Τον Οκτώβριο του 1949 δημοσιεύεται το υπ' αριθμόν 1138 διάταγμα «Περί εχθρικών περιουσιών», με το οποίο τίθεται σε αναγκαστική διαχείριση και εκποίηση όλη η περιουσία του γερμανικού Δημοσίου αλλά και ιδιωτών υπηκόων Γερμανίας που υπήρχαν στην Ελλάδα και η αξία τους είχε αποτιμηθεί σε 2,4 εκατ. δολάρια, με υπολογισμούς της Διασυμμαχικής Υπηρεσίας Αποζημιώσεων.

Ο κατάλογος περιλάμβανε το γερμανικό σχολείο στην Ασκληπιού, το κτίριο της γερμανικής αρχαιολογικής σχολής στη διασταύρωση της Χαρ. Τρικούπη με τη Φειδίου, την πρεσβεία και την κατοικία του πρέσβη, καθώς και τη γερμανική εκκλησία.

Η τελευταία όμως εξαιρέθηκε, αφού θεωρήθηκε ότι χτίστηκε από δωρεές γερμανόφωνων που ζουν όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά στην Ελβετία, την Ολλανδία, την Αυστρία, την Ουγγαρία και τη Σουηδία.

Η ένταση στις ελληνογερμανικές σχέσεις κράτησε λίγους μήνες και τον Οκτώβριο του 1950 ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γεώργιος Παπανδρέου επισκέφθηκε επίσημα τη Δυτική Γερμανία σε μια προσπάθεια να ανοίξουν οι αγορές της για τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα, που είχαν κλείσει σε αντίποινα για το διάταγμα 1138/1949.

Στις 29 Οκτωβρίου δημοσιεύτηκε ο Αναγκαστικός Νόμος 1530 με τον οποίο διακόπτεται η διαδικασία εκποίησης γερμανικών περιουσιών, που δεν είχε καν ξεκινήσει.

Το πολιτικό κλίμα στην Ευρώπη έχει αλλάξει και πλέον ο κίνδυνος για τους Συμμάχους είναι η Σοβιετική Ενωση.

Για την αντιμετώπισή της δέχονται στους κόλπους τους την ηττημένη Γερμανία, που λόγω του πολέμου έχει δύο εκατομμύρια ανέργους και δημόσιο χρέος δεκαπέντε φορές υψηλότερο από το ΑΕΠ της χώρας!

Τον Μάρτιο του 1952 ψηφίζεται από τη Βουλή ο νόμος 2023 και η Ελλάδα γίνεται η πρώτη χώρα που θέτει τέρμα στην εμπόλεμη κατάσταση με τη Γερμανία. Εναν χρόνο αργότερα επικυρώνει με τον νόμο 3480 την περίφημη συμφωνία του Λονδίνου, με βάση την οποία «κουρεύτηκε» κατά 50% το προπολεμικό και μεταπολεμικό χρέος της Γερμανίας!

Η ελληνική πλευρά συνεχίζει τις... γενναιοδωρίες. Το 1954 θα θεσμοθετηθεί η χωρίς αντάλλαγμα απόδοση περιουσιών που ανήκαν στο γερμανικό Δημόσιο, σε θρησκευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα, αλλά και σε Γερμανούς υπηκόους που κατοικούσαν στην Ελλάδα πριν από τις 6 Απριλίου 1941, ημέρα που μπήκαν τα στρατεύματα κατοχής στην Αθήνα.

Με φωτογραφικές ρυθμίσεις που ακολούθησαν η Γερμανία έχει δικαίωμα να αποκτήσει με προνομιακό καθεστώς το ακίνητο στην οδό Ομήρου όπου στεγάζεται το Ινστιτούτο Γκέτε και δύο οικόπεδα στη Θεσσαλονίκη.

Με άλλη διάταξη μεταβιβάζεται και αποχαρακτηρίζεται δασική έκταση στην οδό Σίνα, απέναντι από τη γερμανική εκκλησία.

1. Καταφύγιο

Στους χώρους της γερμανικής εκκλησίας είχε βρει καταφύγιο ο αυστριακής καταγωγής Εβερχαρντ Βίκενμπαχ, που είχε τοποθετηθεί προϊστάμενος της Ραδιοφωνίας από τις κατοχικές αρχές, αλλά αγαπούσε πολύ την Ελλάδα. Ηταν αυτός που είχε μεταφέρει στους Ελληνες τεχνικούς τα σχέδια των Γερμανών για ανατίναξη του ραδιοφωνικού πομπού στο Ζάππειο και συνέβαλε στη διάσωσή του.

2. Οι οφειλές

Η Διασυμμαχική Υπηρεσία Αποζημιώσεων, που συνήλθε στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 1946, υπολόγιζε την οφειλή της Γερμανίας προς την Ελλάδα σε 7,1 δισ. δολάρια ΗΠΑ, τα οποία ανατοκιζόμενα με 3% έχουν ξεπεράσει τα 40 δισ. δολάρια, με τα ποσά να αναφέρονται σε αγοραστική αξία του 1938 και περιλαμβάνουν μόνον τις υλικές ζημιές.

3. Το πρώτο σκάνδαλο

Με τη συμφωνία Μαρκεζίνη-Ερχαρτ (11/1953) άρχισε και πάλι η είσοδος γερμανικών εταιρειών σε σημαντικούς τομείς της χώρας, όπως η ενέργεια και η εκμετάλλευση λιγνιτικών κοιτασμάτων. Λίγους μήνες μετά (3/1954) ξεσπά το πρώτο σκάνδαλο Siemens που οδηγεί στην αποπομπή του Μαρκεζίνη από την κυβέρνηση Παπάγου.