Φανταστείτε μια κοινωνία της οποίας όλη η διατροφική αλυσίδα εξαρτάται από μια χούφτα εταιρείες. Που πετάει οποιοδήποτε λαχανικό της δεν είναι ομοιόμορφο, λες και η φύση μπαίνει σε καλούπι.
Δυστοπία; Κι όμως αυτό συμβαίνει σήμερα: το 95% των κηπευτικών που κυκλοφορούν στην Ευρώπη ανήκουν σε 5 εταιρείες που προμηθεύουν την αγορά με συγκεκριμένους σπόρους, ανίκανους να αναπαραχθούν.
Από την άλλη μεριά, ο παραδοσιακός σπόρος, αυτή η κιβωτός εμπειρίας που έχει μάθει να προσαρμόζεται στις εδαφοκλιματικές συνθήκες και τις αγροτικές πρακτικές αιώνων δημιουργώντας τις δικές του ποικιλίες, επειδή μπορεί να αναπαραχθεί και είναι ελεύθερος από πνευματικά δικαιώματα, δεν επιτρέπεται να διατίθεται στην αγορά.
Και αν η έλλειψη ομοιομορφίας θεωρείται ο πλούτος και η δύναμη της φύσης, για τη νομοθεσία και το εμπόριο αποτελεί λόγο αποκλεισμού.
Μας μιλά η ερευνήτρια και εθελόντρια στο «Πελίτι» Βάσω Κανελλοπούλου, με αφορμή τις ανοιξιάτικες γιορτές του για την ανταλλαγή παραδοσιακών σπόρων και μοιράζεται μαζί μας τις πολύτιμες γνώσεις της:
«Μερικοί νομίζουν ότι οι παραδοσιακές ποικιλίες ανήκουν στο παρελθόν. Λάθος, ανήκουν και στο μέλλον: λόγω της ευρείας γενετικής τους βάσης έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται και να εξελίσσονται διαρκώς. Διανύουμε περίοδο κλιματικής αλλαγής και χρειαζόμαστε διατροφικά φυτά που να προσαρμόζονται στις αλλαγές. Επομένως, η σημασία των παραδοσιακών ποικιλιών για τη μελλοντική επισιτιστική μας ασφάλεια είναι πολύ μεγάλη. Καθώς οι παραδοσιακές ποικιλίες αποτελούν κοινό αγαθό, οι αγρότες έχουν ελεύθερο δικαίωμα να κρατούν σπόρο από τον καρπό για να τον σπείρουν ξανά και ξανά. Τον καρπό της σποράς αυτής μπορούν στην πράξη να τον πουλήσουν, αλλά, με την πώληση του παραδοσιακού σπόρου, υπάρχει πρόβλημα. Η περιπεπλεγμένη και περιοριστική νομοθεσία έχει πρακτικό αποτέλεσμα να μην πωλείται παραδοσιακός σπόρος ειδικότερα στην περίπτωση των κηπευτικών. Συμβαίνει κάτι εντελώς παράλογο: ένα κοινό αγαθό, αντί να είναι ελεύθερο, παραμένει σκλαβωμένο. Ετσι, στο εμπόριο βρίσκουμε κυρίως τους εμπορικούς που έχουν στενότερη γενετική βάση και είναι ιδιωτικοποιημένοι...».
Κάτι που ίσως εξηγεί τον λόγο που, παρά την ωραία εμφάνιση, τα προϊόντα είναι... άγευστα.
Ομως υπάρχουν και καλά νέα: «Αυτήν ακριβώς την απουσία παραδοσιακού σπόρου από την αγορά τη διασώζουν οι ανταλλαγές που διοργανώνουν οι εθελοντικές οργανώσεις με τη συμμετοχή των εκατοντάδων καλλιεργητών που φροντίζουν για το μέλλον μας καλλιεργώντας και διασώζοντας αυτό το σπουδαίο γενετικό υλικό», μας λέει.
Για να φτάσουν οι σπόροι, η συνδημιουργία της φύσης και των ανθρώπων εδώ και 10.000 χρόνια, αυτό το πλούσιο βιολογικό και πολιτιστικό αγαθό μέχρι τις μέρες μας.
Αυτό ακριβώς κάνει και το «Πελίτι» – που σημαίνει «βελανιδιά» στα ποντιακά: δημιουργήθηκε το 1995 από τον Παναγιώτη Σαϊνατούδη, εδρεύει στη Δράμα και απλώνει τα κλαριά του σε 15 τοπικές ομάδες που συνεργάζονται και λειτουργούν αυτόνομα, επενδύοντας στη γνώση, πέραν της διάσωσης, αναγέννησης και ανταλλαγής σπόρων καθώς πραγματοποιούν ενημερωτικές εκδηλώσεις στα σχολεία.
Εχουν απευθύνει αιτήματα και προβληματισμό στους αρμόδιους χωρίς να έχουν λάβει απάντηση, ωστόσο η συνομιλήτριά μας πιστεύει ότι υπάρχει ελπίδα με τον νέο προτεινόμενο κανονισμό στην Ε.Ε. για τη βιολογική γεωργία που αναγνωρίζει τη σημασία του παραδοσιακού σπόρου...
Η εξέλιξη της ντομάτας
Για τον πλούτο που κρύβουν οι σπόροι η κ. Κανελλοπούλου μάς μίλησε για την ντομάτα: ήρθε σχεδόν πριν από 200 χρόνια στον τόπο μας από τη Λατινική Αμερική και έκτοτε έχει γίνει εθνικό φαγητό μέσω της χωριάτικης σαλάτας.
Αλλά όχι μόνον αυτό: η καλλιέργειά της μας έχει κληροδοτήσει και πολλές ποικιλίες από το ντοματάκι Σαντορίνης μέχρι την ντομάτα Βραυρώνας.
«Ανάλογα με τον χώρο και τη διαχείριση, ο κάθε σπόρος γίνεται και κάτι άλλο. Εχει τρομερές δυνατότητες, εξελίσσεται διαρκώς, προσαρμόζεται και μεταφέρει όλη αυτή τη γνώση από το ταξίδι μέσα στον χρόνο και τον χώρο ως γενετικό υλικό: είναι ένα ζωντανό μουσείο που ανήκει σε όλους και δεν επιτρέπεται να το αποκλείουν» μας λέει και προσθέτει ότι, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας, το 75% των σπόρων έχει χαθεί.
«Παλεύουμε για να διασώσουμε το 25% των παραδοσιακών σπόρων που έχουμε κληρονομήσει με όλον αυτόν τον καταγεγραμμένο πλούτο που μεταφέρουν, ώστε να συνεχίσουν να εξελίσσονται» λέει στην «Εφ.Συν.».
Γιορτή σπόρων
Την άνοιξη, εποχή σποράς, το «Πελίτι» γιορτάζει: στο Μεσοχώρι του Δήμου Παρανεστίου στη Δράμα, το Σάββατο 14 Απριλίου (10.30-17.00) γίνεται η 18η Γιορτή Σπόρων για τις παραδοσιακές ποικιλίες, τα αυτόχθονα αγροτικά ζώα, την αχρήματη οικονομία και φέτος για τα 23 χρόνια του.
Προηγείται (11-13/4) η 2η Ολυμπιακή Γιορτή Σπόρων, η διεθνής γιορτή, τόπος συνάντησης αγροτών και ακτιβιστών για τη διάσωση της βιοποικιλότητας με συμμετοχές από 17 χώρες από όλον τον κόσμο, που συνδυάζει τον διαμοιρασμό της γνώσης και των καλών πρακτικών.
◼ Στην Αθήνα το «Πελίτι» συμμετέχει στις παράλληλες δράσεις της έκθεσης «Γεωμετρίες» (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών - Locus Athens) στους κήπους του Γεωπονικού Πανεπιστημίου: την Κυριακή 6 Μαΐου (12.00-14.00) μας καλούν «να γνωρίσουμε τους σπόρους με δωρεάν διανομή από το μποστάνι μας, με ένα εργαστήριο δημιουργίας σπορείου για παραδοσιακές ποικιλίες και με ένα παιχνίδι με ανθισμένα λαχανικά».
*Περισσότερες πληροφορίες στο peliti.gr
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας