Welcommon: καλώς ήλθατε στην κοινή προσπάθεια για αξιοπρέπεια

«BORDERS ARE BUSINESS... like war» («Tα σύνορα είναι επιχείρηση... όπως και ο πόλεμος»).

Τάρεκ, Σύρος πρόσφυγας, από την ταινία «America square».

Η μικρή μόλις έχει γυρίσει από το σχολείο και δείχνει τα τετράδιά της στη μητέρα της.

Οταν της λέμε ότι είμαστε δημοσιογράφοι, πιάνει τη μαμά της από το χέρι, τα κουνάει σαν να πηγαίνουν βόλτα και ξαφνικά κάνει «μπουμ, μπουμ» σηκώνοντάς τα πάνω από το κεφάλι της και λυγίζοντας το κορμάκι της σε μια στάση κάλυψης.

Ετσι με τη διεθνή γλώσσα της αναπαράστασης, μας περιγράφει μια μέρα που πήγαν στην αγορά στη Βαγδάτη και έπεσαν βόμβες.

Τη λένε Νουρ, που σημαίνει φως. Ταξίδεψε δύο μήνες μαζί με την 34χρονη μητέρα της και την 4,5 χρόνων αδερφή της για να φτάσει στη χώρα μας.

Οταν πάμε στο δωμάτιό τους, η μικρή της αδερφή κοιμάται στο κρεβάτι της μαμάς.

Το μόνο που υπάρχει στους γυμνούς τοίχους είναι δύο λούτρινα ζωάκια. Φέρνει δυο κουκλάκια από την κουκέτα τους.

Το ένα που είναι πάνινο, μας διηγείται, το κρατούσε σφιχτά στην αγκαλιά της σε όλο το ταξίδι της «Εξόδου» η αδερφή της. Για να παίρνει θάρρος.

Το άλλο, μια ξανθιά κούκλα, της το έδωσε μια προσφυγοπούλα φίλη της όταν έφυγε από τον καταυλισμό της Χίου όπου έμεινε 5 μήνες.

«Εφυγα για να ζήσω. Στο Ιράκ δεν έχει ασφάλεια. Εφυγα για να έχουν ένα ασφαλές μέλλον τα παιδιά μου», μας λέει η 34χρονη μητέρα της, που ήταν κομμώτρια στην πατρίδα της, όταν τη ρωτάμε πώς αποφάσισε να κάνει αυτό το επικίνδυνο ταξίδι μόνη με δύο μικρά παιδιά.

Οταν τη ρωτάμε πού βρήκε τη δύναμη... Εχει υποβάλει αίτημα χορήγησης ασύλου στις ελληνικές αρχές κι ευελπιστεί σε ένα νέο ξεκίνημα...

Σε αυτό το ξεκίνημα ελπίζει και ο Σαάντι, ένας ακόμη πρόσφυγας που περιμένει άσυλο στην Ελλάδα, αλλά τον προβληματίζει κιόλας το πώς θα τα βγάλει πέρα σε μια κοινωνία που βρίσκεται σε κρίση.

Ο ίδιος νιώθει άβολα που κάθεται, θέλει να εργαστεί. Εχει τέσσερα παιδιά, 7,5, 5,5, 4 και 2,5 χρόνων.

Ο Σαάντι μόλις έχει πατήσει τα 30 και μαζί με τη γυναίκα του Λάτσιν περπάτησαν ατέλειωτες ώρες μέσα από επικίνδυνα μονοπάτια στα χιονισμένα βουνά για να φτάσουν ώς εδώ.

Ληστές, ακόμη και οι διακινητές τούς έκλεψαν, κακουχίες, τα παιδιά να εξαντλούνται από την ταλαιπωρία - «μια μέρα ο Ισμαήλ έπεσε μελανιασμένος από την κούραση και το κρύο και νομίσαμε ότι θα μας έμενε εκεί. Κάψαμε τα ρούχα μας για να ζεσταθούμε...». 

Είκοσι ώρες περπάτημα επί δύο μέρες σ’ αυτές τις συνθήκες. Οταν έφτασαν στην Τουρκία μπήκε σε νοσοκομείο.

Μετά τους πήγαν στην αστυνομία: «Οι διακινητές μας συνεργάζονταν με την αστυνομία, τα λέγαν μεταξύ τους κανονικά».

Εκεί τους έβαλαν φυλακή και τους ξυλοκόπησαν: «Είμαστε Κούρδοι της Συρίας και κάποια στιγμή το παιδί φώναξε “Λευτεριά στο Κουρδιστάν”, νόμισαν ότι εμείς τους το μάθαμε αλλά το είχε ακούσει από τις διαδηλώσεις που είχαμε κάθε μέρα στην πατρίδας μας...»

■ Πώς πήρατε την απόφαση να κάνετε αυτό το επικίνδυνο ταξίδι με τα μικρά σας;

● «Δεν το αποφασίσαμε. Ημασταν υποχρεωμένοι. Αναγκαστήκαμε να φύγουμε...»

Τα μεγαλύτερα παιδιά πάνε στο γειτονικό σχολείο.

«Ξέρεις τίποτα στα ελληνικά;» ρωτήσαμε τον πιο ζωηρό.

Κι άρχισε να μετράει από το 1 έως το 20 σκασμένος στα γέλια.

Αυτοί είναι μερικοί από τους ανθρώπους που συναντήσαμε στο πρότυπο κέντρο υποδοχής και κοινωνικής ένταξης προσφύγων και ευπαθών ομάδων «Welcommon» (welcome in common) που υλοποιεί η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση «Ανεμος Ανανέωσης», σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων (ΕΑΤΑ) με αντικείμενο τη φιλοξενία και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων όσων δικαιούνται προστασία, με τη συμμετοχή όμως και των ίδιων των προσφύγων (μαζί, in common).

Εδώ, στο κέντρο της Αθήνας, με τα δεκάδες κλειστά μαγαζιά και τις εμφανείς συνέπειες της εγκατάλειψης -μετρήσαμε περισσότερα από 20 κατεβασμένα ρολά από την Πατησίων μέχρι τον ξενώνα τρία στενά πιο πάνω στην Καποδιστρίου-, υπάρχει ζωή, κόσμος μέσα κι έξω, περαστικοί που στέκονται να πούνε μια κουβέντα με τους πρόσφυγες, μια καθησυχαστική εικόνα καθημερινότητας με συγυρισμένο τον περιβάλλοντα χώρο σε αντίθεση με ό,τι προηγήθηκε για να φτάσουμε εδώ.

Το επταώροφο κτίριο, όπου ήταν κλινικές του ΙΚΑ και κλειστό για τέσσερα χρόνια πριν διαμορφωθεί και ανοίξει τον περασμένο Οκτώβριο, μπορεί να φιλοξενήσει στα περίπου 65 δωμάτια που διαθέτει έως 190 άτομα.

«Η δομή μας είναι για ευάλωτες ομάδες ανάμεσα στους πρόσφυγες: οικογένειες με πολλά παιδιά, μονογονεϊκές, έγκυες γυναίκες ή κακοποιημένες, θύματα βασανιστηρίων/βιασμού, άτομα με αναπηρίες. Παραπάνω από το 60% των ανθρώπων που μένουν εδώ είναι παιδιά, ανήλικοι κάτω των 18 ενώ φιλοξενούμε και πολλά νεογνά», μας λέει η αντιπρόεδρος της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (ΚΟΙΝΣΕΠ) «Ανεμος Ανανέωσης» Πολύνα Γκιόκα.

Την ημέρα που τον επισκεφτήκαμε ζούσαν εκεί 148 άτομα.

«Οι άνθρωποι είναι τόσο ταλαιπωρημένοι που όταν φτάνουν εδώ συχνά καταρρέουν...».

Οσο για το σχολείο; «Εχετε αναλογιστεί πόσα χρόνια διαρκεί ο πόλεμος στη Συρία; Πολλά παιδιά δεν έχουν γνωρίσει ειρηνική ζωή. Είναι παιδιά του πολέμου, των στρατοπέδων, του ταξιδιού στον δρόμο που μπορεί να έχει μεγάλη διάρκεια καθώς μερικά θα συνεχίσουν με προορισμό άλλες χώρες της Ε.Ε...».

Αλλωστε για πολλές οικογένειες η Ελλάδα δεν είναι παρά ένας ενδιάμεσος σταθμός: ήδη περισσότερα από 200 άτομα έχουν αποχωρήσει από τον ξενώνα για να μετεγκατασταθούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή για να συνενωθούν με την υπόλοιπη οικογένειά τους.

Η προσπάθεια στήριξής τους είναι πολύπλευρη και περιλαμβάνει ψυχοκοινωνική υποστήριξη, υγεία και εκπαίδευση, αλλά και ποικίλες δραστηριότητες, καλλιτεχνικές, δημιουργικής απασχόλησης, εκδρομές, ξεναγήσεις, προγράμματα από κοινού με άλλους φορείς, εθελοντές, ενώ στον ξενώνα απασχολούνται 31 άτομα: Ελληνες πρώην άνεργοι (από μαία, κοινωνικούς λειτουργούς, φύλακες, διοικητικοί) αλλά και μετανάστες που είναι πλέον διερμηνείς/πολιτισμικοί διαμεσολαβητές.

«Ανοιχτός και εξωστρεφής»

«Προσεγγίζουμε με πολλούς τρόπους την κοινωνική ένταξη αυτών των ανθρώπων γιατί είναι δύσκολη η επιστροφή τους στην κανονικότητα. Αυτός είναι και ο λόγος που ο ξενώνας μας είναι ανοιχτός και εξωστρεφής, δεχόμαστε καθημερινά κατά μέσο όρο 20 εθελοντές και πραγματοποιούμε πολλές επισκέψεις», μας λέει ο Νίκος Χρυσόγελος από τον «Ανεμο Ανανέωσης».

Στον ξενώνα δεν μένουν μόνο Σύροι - οι εθνικότητες ξεδιπλώνουν τον χάρτη των πληγών του πλανήτη.

«Και αυτή είναι η διαφορά», συνεχίζει, «δεν μας ενδιαφέρει να τους εξασφαλίσουμε μόνο κρεβάτι και φαγητό, αλλά επιλέξαμε έναν χώρο στον αστικό ιστό, γιατί έτσι είναι διπλό το όφελος και για τους πρόσφυγες και για την τοπική κοινωνία. Διευκολύνεται η πρόσβαση στις υπηρεσίες, αξιοποιούνται υπάρχουσες υποδομές μέσα στην πόλη, που είναι ανενεργές, χωρίς να υπάρχει σπατάλη πόρων.

»Με τη λειτουργία μας εξοστρακίστηκε η μικροεγκληματικότητα από τη γειτονιά, καθώς υπάρχει πλέον ζωή και φύλαξη στον χώρο που είναι ζωντανός και ανοιχτός· διαμορφώνεται μια νέα κοινωνική ζωή... Εξηγήσαμε στη γειτονιά τι κάνουμε, μας επισκέπτονται και ανταλλάσσουμε εμπειρίες, δεχόμαστε εθελοντές από όλον τον κόσμο, ενώ ενισχύεται και η τοπική οικονομία απ’ όπου ψωνίζουν οι πρόσφυγες.

»Τα παιδιά μας που πάνε στο σχολείο είναι πλήρως προετοιμασμένα από ιατρική άποψη, εμβολιασμένα, ενώ χρησιμοποιούμε την αυλή του σχολείου με προπονητή για μπάλα όχι μόνο με τα παιδιά της γειτονιάς αλλά έρχονται και από άλλα σχολεία...».

Οι ιδέες του συνομιλητή μας φτάνουν ακόμη πιο μακριά:

«Ενισχύουμε τις δεξιότητές τους ανάλογα με τις ανάγκες τους προκειμένου να καταφέρουν να σταθούν στα πόδια τους και να συνεχίζουν τη ζωή τους, γιατί μας ενδιαφέρει και η επαγγελματική ένταξη των ατόμων που θα μείνουν στην Ελλάδα.

Υπάρχουν πολλοί τεχνίτες, άνθρωποι που ξέρουν να μαγειρεύουν και θα μπορούσαν από κοινού με Ελληνες ανέργους και μετανάστες να αναπτύξουν επαγγελματικές δραστηριότητες.

Εθνικ κουζίνες, παραγωγή προϊόντων, ας πούμε γυναίκες Ελληνίδες, Αφρικανές που ζούνε χρόνια στην Ελλάδα και πρόσφυγες θα μπορούσαν να απασχοληθούν στην παραγωγή ρούχων και υφασμάτων, καθώς άλλες ξέρουν να τα βάφουν με τον παραδοσιακό τους τρόπο, άλλες ράβουν ή πλέκουν, και να δημιουργηθεί μία ομάδα που θα εξελιχθεί σε νόμιμη επαγγελματική δραστηριότητα, συνεισφέροντας στην απασχόλησή τους, ίσως μέσω κοινωνικών επιχειρήσεων».

Από το σεργιάνι μας στους «μαχαλάδες» του Welcommon, «γειτονιές» που φτιάχνουν οι ανάγκες, οι πατρίδες, οι διάλεκτοι, τα θρησκευτικά δόγματα, κρατάμε την εικόνα της ηλικιωμένης μητέρας 7 παιδιών από το Κουρδιστάν, που περίμενε να πάει να τα συναντήσει στη Γερμανία: είχε βάλει κατάχαμα το στρώμα, άκουγε από το κινητό της δυνατά κουρδικά τραγούδια κι έπλεκε με καταιγιστικούς ρυθμούς.

Ή τις τρεις αδερφές από τη Σομαλία, που είχαν δουλέψει πάνω από χρόνο στην Υεμένη για να βγάλουν τα λεφτά του ταξιδιού στην Ευρώπη, με τη μία να προσδοκά να φέρει το παιδί της που έχει πάνω από τρία χρόνια να το δει, την άλλη να βιάζεται να συναντήσει τον αρραβωνιαστικό της στην Ευρώπη και την τρίτη να στέκει σιωπηλή, σαν σκιά μέσα στη μαντίλα της...

Επιχείρηση-σύνορα

Τα σύνορα είναι επιχείρηση: οι άνθρωποι που μας μίλησαν πλήρωσαν σχεδόν 1.000 δολάρια έκαστος κάθε φορά που άλλαζαν σύνορα, σε ένα επικίνδυνο ταξίδι.

Αλλοι σιτίζουν για μήνες κλειστά κέντρα υποδοχής, κατασκευάζουν καταυλισμούς αθλιότητας για τους ανέστιους κατατρεγμένους, ενισχύουν την πολεμική βιομηχανία στρατιωτικοποιώντας Αιγαίο και ευρωπαϊκά σύνορα...

Από την άλλη, πρωτοβουλίες όπως το Welcommon: ένα σχέδιο/πρόταση καρπό συνεργασίας του «Ανέμου Ανανέωσης» με το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών, το Φόρουμ Προσφύγων, το πολιτιστικό κέντρο ΑNASA και τις κοινότητες μεταναστών και προσφύγων.

Εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος «Προσωρινή Στέγαση Προσφύγων» του Δήμου Αθηναίων και της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση.