Βαριά και ιδιαίτερη επίκαιρη κληρονομιά

«Κρασί δεν είναι, αδέρφια, η λευτεριά μήτε γλυκιά γυναίκα, μήτε και βιος μες στα κελάρια σας μήτε και γιος στην κούνια, έρμο τραγούδι ‘ναι ακατάδεχτο και σβήνει στον αγέρα».

«Οδύσσεια», Ν. Καζαντζάκης

Στην απελπισμένη Ευρώπη από την καταχνιά της επέλασης του φασισμού -μετά το έπος της Αλβανίας - η Μάχη της Κρήτης (20-31 Μαΐου 1941) πυροδότησε ξανά την ελπίδα για ελευθερία και δημοκρατία των λαών και έγινε η αφετηρία για τη μεγαλειώδη Εθνική Αντίσταση.

Οι Κρητικοί, γέροντες, γυναίκες, παιδιά μαζί με τους άντρες, με πρωτόγονα μέσα «τσαλάκωσαν» τους Γερμανούς ναζί και απομυθοποίησαν την τελειότερη στρατιωτική μηχανή της εποχής.

Η φασιστική κυβέρνηση Μεταξά μετά το κίνημα δημοκρατίας -(συμμαχία βενιζελικών-κομμουνιστών) εναντίον της (1938)- αφόπλισε την Κρήτη, παρομοίως και οι Βρετανοί. Η Κρητική Μεραρχία δεν είχε επιστρέψει ακόμα από το μέτωπο της Αλβανίας. Ο βενιζελικός λόγιος Ι. Μουρέλλος ζητούσε «δώστε μας τουφέκια», από τις 5 Μαΐου, το ίδιο και ο κομμουνιστής Μ. Πορφυρογένης: «Οι κομμουνιστές να δώσουν το παν για να γίνει η Κρήτη, η ανίκητη Κρήτη, το γρανιτένιο θεμέλιο, όπου θα σπάσει η χιτλερική θύελλα…».

Οι αλεξιπτωτιστές που έπεσαν στην Κρήτη βρέθηκαν μπροστά σε ένα πρωτόφαντο κύμα λαϊκού ξεσηκωμού. Η φλογισμένη ψυχή των υψηλών πολιτισμικών αξιών των Κρητικών έλιωσε το ατσάλι της ναζιστικής αλαζονείας.

Οι Γερμανοί στρατιώτες διέπραξαν μετά την κατάληψη του νησιού φρικτά μαζικά εγκλήματα κατά αμάχων κάθε ηλικίας σε όλη την κατοχική περίοδο. Η επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον Νίκο Καζαντζάκη σημειώνει για τις ωμότητες και τις πρακτικές των «ιπποτών» ναζί: « και κατά τας ημέρας του αγώνος οι Γερμανοί είχον πράξει ατιμίας, … έσπευδον να συλλάβουν γυναίκας και παιδιά, επί των ώμων των οποίων έπειτα εστήριζον το οπλοπολυβόλο των, αναγκάζοντες αυτούς να προχωρούν ενώ εκείνοι, κρυμμένοι όπισθέν των, επυροβόλουν.

Με τοιούτον ζωντανόν προοχύρωμα ήσαν βέβαιοι ότι ούτε Ελληνες ούτε Αγγλοι θα ετολμούσαν να τους προσβάλουν».

Τα 110 μαρτυρικά χωριά της Κρήτης στην Κατοχή μαρτυρούν τη σφαγή των ναζί Γερμανών κατά του άμαχου πληθυσμού. Δεν μπορούσαν να ανεχθούν τους 6.000 νεκρούς αλεξιπτωτιστές και την Αντίσταση. Γι' αυτόν τον μεγαλειώδη αγώνα για την ελευθερία, η ιαπωνική εφημερίδα «Χρόνος» την ίδια περίοδο προτείνει να δημιουργηθεί «ένα έκτακτον "Τάγμα των Ιπποτών Κρητών" διά να τιμηθή με ειδικό παράσημο κάθε πολίτης, κάθε στρατιώτης, κάθε αξιωματικός που έλαβε μέρος στην παραδοξοτέραν και ενδοξοτέραν μάχην της Ιστορίας, την Μάχην της Κρήτης».

Η βαριά κληρονομιά σήμερα της Μάχης της Κρήτης είναι εξόχως επίκαιρη για ανατροπή της μνημονιακής βαρβαρότητας που έχει εξαθλιώσει τη χώρα με επικεφαλής τη γερμανική ελίτ.

«Την οργή των νεκρών να φοβάστε και των βράχων τ'αγάλματα», Οδ. Ελύτης

Οι στιγμές που καθόρισαν τη Μάχη

►25 Απριλίου 1941

Ο Χίτλερ αποφασίζει «την κατάληψη της Νήσου Κρήτης (Επιχείρηση Ερμής)[...] με σκοπό να αποκτήσουμε μια βάση για τη διεξαγωγή του από αέρος πολέμου κατά της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο. [...] Η διαδικασία [...] δεν πρέπει επ' ουδενί λόγο να προκαλέσει καθυστέρηση στη συγκέντρωση στρατευμάτων και υλικού για την επιχείρηση Μπαρμπαρόσα».

►11 Μαίου

Η βρετανική αντικατασκοπία έχει πλήρη εικόνα για τα γερμανικά σχέδια και άριστη πληροφόρηση. Για τον λόγο αυτόν, ανώτατος αξιωματικός του βρετανικού επιτελείου, ο Erik Dorman Smith, φτάνει στην Κρήτη για πλήρη ενημέρωση του διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων.

►14 Μαίου

Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές, οι αλπινιστές και τα αεροσκάφη που θα πάρουν μέρος στην επιχείρηση «Ερμής» βρίσκονται στα αεροδρόμια της ηπειρωτικής Ελλάδας περιμένοντας τη διαταγή για την επίθεση. Το σχέδιο προβλέπει η επιχείρηση να αρχίσει στις 17 Μαΐου, αλλά τελικά θα αναβληθεί τρεις μέρες αφού τα απαιτούμενα καύσιμα για τα αεροσκάφη καθυστέρησαν.

►20 Μαίου 6.15 π.μ.

Οπως κάθε μέρα, τα γερμανικά αεροσκάφη προσεγγίζουν το αεροδρόμιο Μάλεμε και τα Χανιά. Επί περίπου μία ώρα βομβαρδίζουν στόχους - κυρίως αεράμυνας και θέσεις βαρέων όπλων. Η πρωινή επιχείρηση φαντάζει υπόθεση ρουτίνας για τους υπερασπιστές της Κρήτης που έχουν συνηθίσει σε τέτοιου είδους αεροπορικές επιδρομές των Γερμανών.

►20 Μαίου 8.00 π.μ.

Νέο κύμα σφοδρών προπαρασκευαστικών βομβαρδισμών στη Σούδα και στο Μάλεμε αιφνιδιάζει τις συμμαχικές δυνάμεις. Στην επιχείρηση αυτήν παίρνουν μέρος και «Στούκας». Στόχος και πάλι οι θέσεις αντιαεροπορικών όπλων και θέσεις βαρέων όπλων των συμμαχικών δυνάμεων. Την ίδια ώρα 72 Γερμανοί αλεξιπτωτιστές πέφτουν στον κάμπο Κισσάμου με στόχο να καταλάβουν το λιμάνι στο Καστέλι.

►20 Μαίου 8.15 π.μ.

Μέσα από τους πυκνούς καπνούς των βομβών στο Μάλεμε εμφανίζονται τα πρώτα 50 ανεμοπλάνα που προσγειώνονται το ένα μετά το άλλο στην κοίτη του ποταμού Ταυρωνίτη δίπλα στο αεροδρόμιο, προσφέροντας έτσι κάλυψη στους άνδρες που μεταφέρουν. Οι προσγειώσεις δεν είναι πάντα επιτυχημένες καθώς αρκετά συντρίβονται ή δέχονται πυρά.

►20 Μαίου 8.30 π.μ.

Ενώ ήδη 400 Γερμανοί επιχειρούν να προσγειωθούν με ανεμοπλάνα, ο ουρανός γεμίζει από μεταγωγικά Junkers-52. Οι άνδρες του γερμανικού Συντάγματος Εφόδου πέφτουν με τα αλεξίπτωτά τους στο αεροδρόμιο και στην ευρύτερη περιοχή αλλά και στο Ακρωτήρι, όπου βρίσκεται η διοίκηση των συμμαχικών δυνάμεων. Πολλοί, πριν προλάβουν να πατήσουν στη γη, είναι ήδη νεκροί από τα πυρά των συμμαχικών δυνάμεων.

►20 Μαίου 9.15 π.μ.

Περίπου 1.900 Γερμανοί βρίσκονται ήδη στην Κρήτη και επιχειρούν να καταλάβουν θέσεις. Συγκρούονται ήδη με στρατιώτες αλλά και πολίτες που έσπευσαν εθελοντικά να υπερασπιστούν τον τόπο τους σχεδόν άοπλοι. Οι Γερμανοί, παρά τις μεγάλες απώλειες, συνεχίζουν με πείσμα να μάχονται για να καταλάβουν το αεροδρόμιο, το ύψωμα 107, τη γέφυρα του Ταυρωνίτη, τον Γαλατά.

►20 Μαίου 9.30 π.μ.

Στο γερμανικό προγεφύρωμα στον Ταυρωνίτη πέφτει με αλεξίπτωτο ο ταξίαρχος-διοικητής του Συντάγματος Εφόδου Eugen Meindl. Γρήγορα εκτιμάει την κατάσταση και δίνει καθοριστικές εντολές για την κατάληψη του υψώματος 107, που αποτελεί κλειδί στον έλεγχο του αεροδρομίου. Την ίδια ώρα στην Κίσσαμο οι Γερμανοί μάχονται με τις ελληνικές δυνάμεις, που σχεδόν άοπλες υπερασπίζονται την περιοχή.

►20 Μαίου 10.00 π.μ.

Σε αντίθεση με τους Γερμανούς, που αν και έχουν τεράστιες απώλειες κάνουν σωστές εκτιμήσεις και έχουν σχέδιο, οι συμμαχικές δυνάμεις λειτουργούν σπασμωδικά τόσο από λάθος εκτιμήσεις όσο και από το γεγονός ότι οι επικοινωνίες είναι προβληματικές. Το κυριότερο ίσως πρόβλημα είναι ότι το συμμαχικό επιτελείο στην Κρήτη, αν και είχε καλή πληροφόρηση από τις προηγούμενες ημέρες, επιμένει στη θεωρία ότι οι Γερμανοί θα επιχειρήσουν απόβαση από τη θάλασσα.

►20 Μαίου 04.00 μ.μ.

Με δύο ώρες καθυστέρηση και μετά από βομβαρδισμό Γερμανοί αλεξιπτωτιστές πέφτουν στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο. Η άμυνα και στις δύο αυτές περιοχές σε αντίθεση με το Μάλεμε δεν θα καμφθεί σε όλη τη διάρκεια των μαχών. Η πόλη του Ηρακλείου, που προς στιγμήν φάνηκε να χάνεται έπειτα από αντεπίθεση, ανακαταλήφθηκε.

►20 Μαίου 06.00 μ.μ.

Ο συνταγματάρχης Andrew, που υπερασπίζεται με ένα τάγμα τον λόφο 107, στο Μάλεμε, ενημερώνει τους ανωτέρους του ότι προτίθεται να εγκαταλείψει τη θέση του. Οι ενισχύσεις που του υπόσχονται καθυστερούν να φτάσουν και λόγω έλλειψης επικοινωνιών ο στρατηγικός λόφος μένει ακάλυπτος σε λίγες ώρες.

►20 Μαίου μεσάνυχτα

Οι Γερμανοί επιτελείς στην Αθήνα βρίσκονται μπροστά σε μια απογοητευτική κατάσταση. Οι δυνάμεις των αλεξιπτωτιστών στην Κρήτη είναι διάσπαρτες, οι απώλειες είναι 1.800 άνδρες και φοβούνται ότι θα αποδεκατιστούν με μία μόνο αντεπίθεση, που όμως δεν έγινε ποτέ.

►21 Μαίου 07.00 π.μ.-05.00 μ.μ.

Οι Γερμανοί διαπιστώνουν ότι μπορούν να προσγειώνονται στο Μάλεμε, αν και ο διάδρομος προσγείωσης είναι στην εμβέλεια των συμμαχικών πυροβόλων. Λίγες ώρες αργότερα αλεξιπτωτιστές έχουν τον πλήρη έλεγχο του λόφου 107. Στις 5 το απόγευμα μέσα σε καταιγισμό συμμαχικών πυρών τα γερμανικά μεταγωγικά αρχίζουν να προσγειώνονται με αλπινιστές διπλασιάζοντας τις δυνάμεις τους. Είναι η αρχή του τέλους.

►27 -31 Μαίου

Οι συμμαχικές δυνάμεις αρχίζουν την εκκένωση της Κρήτης καθώς οι Γερμανοί είναι έτοιμοι να καταλάβουν το λιμάνι της Σούδας

Το αφιέρωμα στην «Εφημερίδα των Συντακτών»:

•Επιμελήθηκε ο Κώστας Μανιμανάκης.

•Δημοσιογραφική επιμέλεια: Παναγιώτης Γεωργουδής.

•Γραφήματα: Αντώνης Θωμάς.

•Σελιδοποίηση: Δημήτρης Φίλης.