Οταν ο Δημήτρης Μυράτ «συνάντησε» τον Μπρεχτ

Πριν από λίγες ημέρες έφυγε από τη ζωή η Αννα Συνοδινού – ηθοποιός με την πλήρη σημασία της λέξης, καθώς ποιούσε ήθος, όχι μόνο ερμηνεύοντας απαιτητικούς ρόλους, αλλά και ως άνθρωπος, με πολιτιστικό (συν τοις άλλοις ως επίτιμο μέλος της ΕΣΗΕΑ και επίλεκτο μέλος του Δ.Σ. του Μορφωτικού της Ιδρύματος) και κοινωνικό έργο, που καταφάνηκε και όταν αποφάσισε ν’ ασχοληθεί με την πολιτική, απ’ όπου «απέδρασε», όταν διαπίστωσε ότι δεν άντεχε τα πολιτικά τερτίπια.

Αναλόγου αναστήματος και ο Δημήτρης Μυράτ, που στις 10 Ιανουαρίου συμπληρώθηκαν 25 χρόνια από τότε (1991) που έφυγε από τη ζωή στα 83 του. Ηθοποιοί που αναδείχθηκαν από τη δοκιμασία της θεατρικής σκηνής, που δεν αντέχει (δεν άντεχε τουλάχιστον τότε) ατάλαντους.

«Η παράσταση δεν είναι φώτα, δεν είναι σκηνικό, είναι οι άνθρωποι, εσείς κι εγώ […], είναι η αναπνοή σας στη σιωπή μας τέλος, είναι η αγάπη σας για μας»… απήγγειλε ο Μυράτ στο έργο του Πιραντέλο «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» (1961-62, στο «Αθηνών»), ντυμένο με μουσικές και τραγούδια Μάνου Χατζιδάκι. Οπου και τα τραγούδια «Ο ταχυδρόμος πέθανε», «Φέρτε μου ένα μαντολίνο», με τη Ζωή Φυτούση και «Η πέτρα» με τη Βούλα Ζουμπουλάκη.

Στους άξιους

Γόνος θεατρικής οικογένειας ο Δημήτρης Μυράτ, γιος του Μήτσου Μυράτ και της Χρυσούλας Κοτοπούλη (αδελφής της Μαρίκας) και αδελφός της Μιράντας και της Ρίτας Μυράτ, με γερή θεωρητική αρματωσιά (φιλοσοφία στο Βερολίνο, θέατρο στη σχολή του Αυστριακού Μαξ Ράινχαρτ, φιλοσοφική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γλωσσομαθέστατος), πέρασε στη θεατρική σκηνή και, συνεργαζόμενος με επιφανείς ομοτέχνους, διέπρεψε σ’ ένα πλούσιο ελληνικό και ξένο ρεπερτόριο, ως ηθοποιός, σκηνοθέτης, μεταφραστής, θιασάρχης, θεωρητικός και δάσκαλος.

Κι από το 1957, με συμπρωταγωνίστρια τη σύζυγό του Βούλα Ζουμπουλάκη, στο θέατρο «Αθηνών», όπου και η παράσταση του έργου του Πιραντέλο, ενώ η εικόνα του παραμένει σε κάποιες ταινίες όπου συμμετείχε επιλεκτικά. Μ’ ένα πιστό κοινό που τιμούσε τις επιλογές του. Γράφει η προαναφερόμενη Αννα Συνοδινού στο βιβλίο της «Αίνος στους άξιους» (εκδ. Καστανιώτη, 2000):

«Είναι ένας ωραίος και ειρηνικός μαχητής, που ανοίγει την αυλαία ακούραστα καθημερινά, χρόνια τώρα, για να πει στον κουρασμένο και διψασμένο για ομορφιά κόσμο: Καλημέρα, καλησπέρα, καληνύχτα, είμαι εδώ, κι αύριο θα συνεχιστεί, και θα ’ναι καλύτερα αν τη ζούμε με το όνειρο της ποίησης […]

Ο Μυράτ είναι ένας διανοούμενος, που τιμά τον θεατρικό μας πολιτισμό και τον υπηρετεί με συνέπεια έξω από κάθε κύκλωμα και, επιπλέον, είναι πάμπτωχος. Ενώ άλλοι, αγράμματοι, αριβίστες και καταφερτζήδες, έγιναν πλούσιοι βλάπτοντας το θέατρο». Ευπατρίδης στην τέχνη και στη ζωή, θα πρόσθετα.

Με τον Μπρεχτ

Μολονότι θεωρούμενος συντηρητικός, ο Μυράτ δεν είχε προκαταλήψεις. Ενδεικτικά ο θαυμασμός του για τον Μπέρτολτ Μπρεχτ, του οποίου όχι μόνο μετέφρασε και ανέβασε έργα, αλλά και του αφιέρωσε δύο πονήματα: «Ο καλός άνθρωπος του Αουγκσμπουργκ» και «Κριτική βιογραφία του Μπέρτολτ Μπρεχτ». Γράφει στο πρώτο (που αφιερώνει «Στον Κώστα Νίτσο που το ”Θέατρό” του μου έδωσε την ιδέα του βιβλίου αυτού»):

«Είχα διαβάσει πέντε έργα του Μπέρτολτ Μπρεχτ, λίγα σύντομα βιογραφικά σημειώματα, είχα δει μερικές φωτογραφίες του και σχημάτισα την "ανεμώλια" πεποίθηση πως γνωρίζω τον ποιητή και το έργο του. Και τη μέρα που με χτύπησε η φιλοδοξία να ετοιμάσω μια μελέτη, ντράπηκα!

Οχι τόσο για την άγνοιά μου, αλλά κυρίως για την αντιπάθεια που με είχε καταλάβει για τον μεγάλο Ποιητή που τόσο ξώπετσα γνώριζα το έργο του και τη ζωή του. Γιατί ομολογώ meam maximam culpam, ο Μπρεχτ δε μου άρεσε και νόμιζα πως η φήμη του ήταν τεχνητή, εξαιτίας της πολιτικής του τοποθέτησης […]

»Καταντροπιασμένος στρώθηκα στη δουλειά και "από Διός άρξασθαι", μελέτησα όλα τα θεατρικά του έργα, τα ποιήματά του, έπειτα – τραγούδια, μπαλάντες και songs, ο Μπρεχτ δεν χρησιμοποιούσε τον όρο ποιήματα, ούτε χαρακτήριζε τον εαυτό του "ποιητή" - και, τέλος, μελέτες γύρω απ’ τη ζωή, το έργο, τις πολιτικές του θεωρίες, την πολιτική του τοποθέτηση. Οσο προχωρούσα η αντιπάθεια μετατρεπόταν σε ενδιαφέρον, το ενδιαφέρον σε θαυμασμό, κι όταν νόμισα πως βρήκα το βαθύτερο κίνητρο κάθε εκδήλωσής του, ο θαυμασμός μεταβλήθηκε σε αγάπη».

Στο πλαίσιο

Αφιερωμένο στις Ειδήσεις το νέο τεύχος του περιοδικού «(δε)κατα». Οπου 14 ποιητές, 14 πεζογράφοι και 14 δημοσιογράφοι, αναλυτές και πανεπιστημιακοί, με μια ποικιλία πονημάτων, γραμμένων ειδικά για το συγκεκριμένο αφιέρωμα.

Στην παρουσίαση του τεύχους στην ΕΣΗΕΑ, προλόγισε ο ποιητής–δημοσιογράφος Ηλίας Γκρης, χαιρέτισε η γεν. γραμματέας της ΕΣΗΕΑ Νανά Νταουντάκη, διαβάστηκαν κείμενα του αφιερώματος και παρουσιάστηκε η νέα ποιητική συλλογή του (και διευθυντή του περιοδικού) Ντίνου Σιώτη «Ριάλιτι Διαρκείας». Και μια εικασία στον «(δε)κατοδείκτη» του περιοδικού: Η τελευταία εφημερίδα θα κυκλοφορήσει στην Αμερική το 2034. Αντέχουμε, άρα, ακόμη…

Είδα τους «Μισητούς οκτώ» του Ταραντίνο, που θαυμάζω. Αλλά τι μακελειό, ειδικότερα στο δεύτερο μέρος του τρίωρου. Κάποιοι είδαν χιούμορ – δεν το διέκρινα. Και το αντιρατσιστικό μήνυμα πνιγμένο στο αίμα. Πειστικότατη, ωστόσο, η παρουσία σπουδαίων ηθοποιών και η όλη ατμόσφαιρα – είναι μάστορας ο άνθρωπος, αλλά βγήκα χάλια.

Σε γκρίζα ατμόσφαιρα η «Μαντάμα Μπατερφλάι», αλλά με υπέροχες φωνές υπό την τετραπλή φροντίδα του Νίκου Πετρόπουλου (σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια, φωτισμοί), στη Λυρική Σκηνή, που επιμένει –και αντέχει– στην ποιότητα.

Κι ένα κείμενο ισομερές, θα έλεγα, για το θέμα τού επί 10 χρόνια καλλιτεχνικού διευθυντή του Ελληνικού Φεστιβάλ Γιώργου Λούκου, από τον θεατρικό κριτικό του ημέτερου φύλλου Γρηγόρη Ιωαννίδη (Πέμπτη, 14). Από το οποίο συγκρατώ, μεταξύ άλλων, τη λύπη του για τον διάδοχο του Λούκου: «Με τι κονδύλι, ποια αναγνώριση και τι στήριξη θα αναλάβει τη θέση του;».

ΚΑΙ… «Δηλαδή, τι θα έκανε αν ήταν αυτός στα πράγματα;». «Θα έκανε τα ίδια… αλλιώς».