Ο ποιητής της «Ομορφης πόλης»

Ο Γιάννης Θεοδωράκης (γεννημένος στις 22 Αυγούστου 1932) ήταν μικρότερος αδελφός του Μίκη Θεοδωράκη (που γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου 1925). Ο Γιάννης έφυγε από τη ζωή στις 7 Δεκεμβρίου 1996 – πριν από 25 χρόνια (εξ ου και η παρούσα μνεία), με τον Μίκη να τον ακολουθεί στις 2 Σεπτεμβρίου 2021. Ο πρώτος 64 ετών, ο δεύτερος 96. Αμφότεροι, καθώς και οι γονείς τους, αναπαύονται, έπειτα από επιθυμία του Μίκη, στο κοιμητήριο του Γαλατά, στα Χανιά της Κρήτης.

Για όσους τον είχαν γνωρίσει, ο Γιάννης, μολονότι ζούσε υπό την σκιά του μεγάλου και φημισμένου αδελφού, είχε τις δικές του (αθόρυβες εν πολλοίς) επιλογές. Αριστερός, εντάχθηκε από μικρός στην Εθνική Αντίσταση, ενώ ως επάγγελμα ασκούσε τη δημοσιογραφία σε αριστερά έντυπα. Εργάστηκε στις εφημερίδες «Αυγή» και «Ριζοσπάστης» (όπου υπήρξε από τους δημοσιογράφους που συνέβαλαν στην αποκάλυψη των δολοφόνων του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη) και στα περιοδικά «Αντί» και «Δρόμοι της ειρήνης». Παράλληλα έγραφε ποιήματα, μερικά από τα οποία μελοποίησε ο αδελφός του και έγιναν διεθνείς επιτυχίες: «Ομορφη πόλη», «Νύχτα μαγική», «Αυγή αφράτη», «Χάθηκα» κ.ά.

Πριν από πέντε χρόνια

Το Μορφωτικό Ιδρυμα της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ), σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Νέας Σμύρνης οργάνωσαν σε τοπική αίθουσα, στις 7 Δεκεμβρίου 2016, μουσική εκδήλωση αφιερωμένη στον Γιάννη Θεοδωράκη, για τα 20 χρόνια από το θάνατό του. Βασικοί ομιλητές, ο πρώην υπουργός Γιώργος Ρωμαίος, ο δημοσιογράφος και μέλος του Δ.Σ. του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ Αρης Σκιαδόπουλος (που έφυγε πρόωρα από τη ζωή), ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Νέας Σμύρνης Βαγγέλης Χατζατουριάν, ο πρόεδρος του Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ και του Μορφωτικού της Ιδρύματος Σταμάτης Νικολόπουλος. Ποιήματα του Γιάννη Θεοδωράκη απήγγειλε η ηθοποιός Φιλαρέτη Κομνηνού. Ακολούθησε συναυλία με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, σε ποίηση Γιάννη Θεοδωράκη, που ερμήνευσαν ο Γιώργος Νταλάρας και η Υακίνθη Λάγιου.

Ο Μίκης για τον Γιάννη

Ο Μίκης Θεοδωράκης δεν ήταν σε θέση να παραστεί στην εκδήλωση. Εστειλε όμως τον ακόλουθο χαιρετισμό:

«Το κύριο γνώρισμα του αδελφού μου, του Γιάννη Θεοδωράκη, ήταν η μεγάλη του ευγένεια. Το χαρακτηριστικό του αυτό, σε συνδυασμό με την αθωότητα και την καλοσύνη του, τον έκανε ευάλωτο και αδύναμο να αντιμετωπίσει τη σκληρότητα της κοινωνίας, βασικός νόμος της οποίας είναι το “ο θάνατός σου η ζωή μου”.

»Ως χαρακτήρας δεν ήταν αδύνατος. Αντίθετα ήταν πολύ δυνατός, έτοιμος να θυσιαστεί για ό,τι πίστευε και εκτιμούσε. Ομως η μεγάλη αγάπη που έκλεινε μέσα του τον υποχρέωνε να αναδιπλώνεται στον εαυτό του γιατί του ήταν αδύνατο να αντέξει το ψέμα και την ασχήμια απ’ όπου κι αν προερχόταν. Το αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η αδυναμία του να κάνει πράξη και έργο τους μεγάλους θησαυρούς που πλημμύριζαν το πνεύμα και την ψυχή του. Ο Γιάννης που τιμάμε σήμερα είναι ένα μικρό μέρος του Γιάννη που γνώρισαν όσοι τον αγαπούσαν.

»Μια μεγάλη ευθύνη έχω κι εγώ, ως μεγαλύτερος αδελφός του, γιατί άθελά μου η ξέφρενη δραστηριότητά μου, που με οδηγούσε αντίθετα απ’ τον Γιάννη να βρίσκομαι συνεχώς μέσα στα δόντια του θηρίου, έριχνε πάνω του μια βαριά σκιά που με βασάνιζε και με βασανίζει. Σ’ αυτό όμως φταίει κι εκείνος, που ήταν πάντα στο πλευρό μου να με βοηθά με την αστραφτερή του σκέψη και να με ενδυναμώνει με τη μεγάλη του πίστη στις δοκιμασίες, τις αμφιβολίες και τα ερωτήματα που έβαζε η ζωή μπροστά μας.

»Ο Γιάννης, εκτός από τις άλλες αρετές του, ήταν ένας γνήσιος ποιητής. Είναι κρίμα που δημιουργήσαμε μαζί τόσο λίγα όμορφα τραγούδια. Πόσο όμως χαίρομαι όταν διαπιστώνω ότι κυρίως χάρη στην ποίησή του, μέσα σε εκατοντάδες τραγούδια μου, η “Ομορφη Πόλη” αναδείχθηκε σε ναυαρχίδα του έργου μου. Και αυτό είναι το γεγονός που απαλύνει τον μεγάλο μου πόνο για το πρόωρο τέλος του, γιατί μουσική και ποίηση αγκαλιά αποδεικνύουν πόσο μεγάλη ήταν η αγάπη μας και η αδελφική μας σχέση.

»Τελειώνοντας δεν βρίσκω λόγια να ευχαριστήσω όσους διοργάνωσαν την εκδήλωση αυτή, όλους όσοι συμμετέχουν με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και όλους εσάς που τιμάτε τη μνήμη του με την παρουσία σας».

Στο πλαίσιο

Κι εκεί που -όντας εμβολιασμένοι με το τρίτο- βολευόμασταν με κάποιες διαβεβαιώσεις αρμοδίων ότι οδεύουμε προς το τέλος της πανδημίας, ιδού μια ακόμη μετάλλαξη, γνωστή πλέον διεθνώς με το ελληνικό γράμμα Ο. Τι σημαίνει τώρα αυτό; Σίγουρα όχι κάτι για το καλό μας... Αν δε το Ο έχει κάποια σχέση με το αλφαβητάριο, προς τα πάνω ή προς τα κάτω, τότε έχουμε πολύ δρόμο... Ηδη οι εκδημήσαντες λόγω νόσου πλησιάζουν τις είκοσι χιλιάδες (συν τους αναρίθμητους που «φεύγουν» από άλλες αιτίες), νούμερο κομμάτι εφιαλτικό για τη χώρα, τώρα μάλιστα που μετράει τους κατοίκους της... (Μακάβριο, βέβαια, αλλά πόσοι θα έχουμε απομείνει στο τέλος της πανδημίας;)

Αλλη μια γυναικοκτονία από κάποιον «αφέντη» (ή ψυχοπαθή, από αυτούς που κυκλοφορούν ελεύθεροι), ο οποίος προφανώς είχε εκλάβει το θύμα ως ιδιοκτησία του. Για τον αρμόδιο βέβαια υπουργό και τον νομοθέτη είναι περιττός ο όρος «γυναικοκτονία», που πρότεινε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης – αρκεί ο όρος «ανθρωποκτονία». Υπάρχει, άλλωστε... ενισχυτικά και η παράδοση, που θέλει τη γυναίκα ένοχη και τον άντρα... φρουρό και τιμωρό. Αλλά αυτά αφορούν πλέον ένα παρελθόν που δεν είναι δυνατό να έχει σχέση με τους καιρούς μας – ή μήπως έχει;

Eυτυχώς –ας το ξαναπούμε– που υπάρχει ο πολιτισμός, οι άνθρωποι που τον υπηρετούν κι αυτοί που τον αιμοδοτούν: οι δημιουργοί και το κοινό που αποφασίζει να ξεφύγει (τηρώντας ή και αψηφώντας τα μέτρα) από την κλεισούρα για μια παράσταση ή συναυλία, με τη σκέψη ότι ζούμε έναν εφιάλτη που σε λίγο θα είναι ανάμνηση...

ΚΑΙ… «Δεν μας πήρε κανείς τηλέφωνο σήμερα …» «Γιατί – μήπως πήραμε εμείς;»