Ο (και) δικός μας Ιβ Μοντάν

Ηθοποιός, τραγουδιστής, με έντονη πολιτική δράση στον χώρο της Αριστεράς, ο Ιβ Μοντάν, μολονότι Ιταλός στην καταγωγή (γεννημένος στην Τοσκάνη – Ιβι Λίβι το πραγματικό του ονοματεπώνυμο), αλλά από τα τρία του χρόνια οικογενειακώς στη Μασσαλία, πολιτογραφήθηκε Γάλλος και ως Γάλλος δοξάστηκε διεθνώς. Εφυγε ξαφνικά από τη ζωή στα 70 του πριν από 30 χρόνια (16 Νοεμβρίου 1991), με ημάς τους Ελληνες να τον κατευοδώνουμε (και) σαν δικό μας άνθρωπο. Ευκαιρία να τον μνημονεύσω ξανά, με ένα παρεμφερές κείμενο στην παρούσα σελίδα, στα 25 χρόνια από την εκδημία του.

Θυμάμαι το 1970, περίοδο της δικτατορίας, εκεί στα ξένα που βρισκόμουν, βρέθηκα να παρακολουθώ το «Ζ» του Κώστα Γαβρά (από το ομότιτλο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού), αφού πριν είχα στηθεί σε μια ουρά, με αντιδικτατορικούς να μοιράζουν αντιχουντικό υλικό και, αφού πέρασα μέσα, τους θεατές να χειροκροτούν στη διάρκεια της προβολής τον Ιβ Μοντάν - Λαμπράκη, τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν - Σαρτζετάκη και την Ειρήνη Παπά - σύζυγο του δολοφονημένου. Η δεινοπαθούσα Ελλάδα στα πάνω της, διεθνώς.

Με τον Γαβρά

Είχα πρωτοδεί τον Μοντάν, έφηβος, στην ταινία του Ανρί Ζορζ Κλουζό «Το μεροκάματο του τρόμου» - στον ρόλο ενός οδηγού που για ένα κομμάτι ψωμί αποδέχθηκε να μεταφέρει ένα εκρηκτικό φορτίο. Ακολούθησαν άλλες -κι ας σταθώ σ’ αυτές του δικού μας Γαβρά με τον Μοντάν- ταινίες άκρως πολιτικές, που χάρισαν στον δημιουργό τους φήμη, αλλά και διχογνωμίες: «Η ομολογία», «Κατάσταση πολιορκίας», με τη συνεργασία (και φιλία) μεταξύ σκηνοθέτη και ηθοποιού να μετράει από το 1965, το «Διαμέρισμα δολοφόνων», με συμπρωταγωνίστρια τη (και σύζυγο του Μοντάν) Σιμόν Σινιορέ.

Αλλά εδώ θα δώσω τον λόγο στον Βασίλη Βασιλικό, που έλαχε να γνωριστεί και να συνδεθεί με Γαβρά, Μοντάν και Σινιορέ, με αποσπάσματα από το κείμενό του «Για τον Ιβ Μοντάν», που πρωτοδημοσιεύτηκε λίγο μετά τον θάνατο του ηθοποιού, στην εφημερίδα της Καβάλας «Χρονόμετρο»:

«Η Γαλλία πένθησε τον Ιβ Μοντάν σχεδόν σαν έναν Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Το γεγονός είχε κάποτε ψιθυριστεί πως ο ίδιος είχε τέτοιες βλέψεις – που ο ίδιος πάλι είχε διαψεύσει κατηγορηματικά – είναι άσχετο, νομίζω, με την έκταση που πήρε στα mass media ο θάνατός του. Πρώτα πρώτα ήταν ξαφνικός: καμιά αρρώστια, κανένας ψίθυρος δεν τον είχε προετοιμάσει. Κι αυτό σοκάρισε, γι’ αυτό βρέθηκαν όλοι ανέτοιμοι μπροστά στην ξαφνική αποχώρησή του […] Ο Μοντάν έπεσε πάνω στο “γύρισμα” της ταινίας “Beineix”, σχεδόν στο τέλος της ταινίας. Βούτηξε σε παγωμένες λίμνες, στο πεδίο της μάχης. Ο υψηλός επαγγελματισμός του στάθηκε ίσως και η αφορμή του θανάτου του […]

Υπέρ καταπιεσμένων

»Ο Ιβ και η Σινιορέ διαδήλωναν έμπρακτα και θεωρητικά την αντίθεσή τους σε κάθε λογής καταπίεση, είτε ήταν στην Ελλάδα των συνταγματαρχών, είτε στην Τσεχοσλοβακία των σοβιετικών τανκς, είτε στη Χιλή, είτε στο Βιετνάμ, είτε πάλι στο Βιετνάμ, όταν το ίδιο, απελευθερωμένο από την αμερικανική πανούκλα, καταπίεζε τους αντιφρονούντες του. Στο σπίτι τους, στην πλατεία Dauphine, κατοικούσαν κατά καιρούς Ελληνες, Ανατολικοί, τριτοκοσμικοί και bot-people, εξόριστοι. Η Σιμόνη ήταν ο εγκέφαλος, ο Ιβ, σαν άντρας, το πρακτικό σκέλος. Αλλά δύσκολα τους ξεχώριζες στην πολιτική τους σύμφυση, πού σταματούσε ο ένας και πού άρχιζε ο άλλος».

Η Σινιορέ πέθανε έξι χρόνια πριν από τον Μοντάν, το 1985, στα 64 της. Μολονότι ταιριαστό και αγαπημένο ζευγάρι, στη ζωή του Μοντάν «έπαιξαν» κι άλλες γυναίκες – μεταξύ άλλων: η Εντίθ Πιαφ (στο ξεκίνημά του) και η Μέριλιν Μονρόε, το 1960, όντας αμφότεροι παντρεμένοι (η Μονρόε με τον συγγραφέα Αρθουρ Μίλερ), συμπρωταγωνιστούσαν στην ταινία του Τζορτζ Κιούκορ «Ελα ν’ αγαπηθούμε» (σχέση επώδυνη για τη Σινιορέ, η οποία πάντως αναφέρεται ότι εκστόμισε (τι να πει η γυναίκα;): «Αν η Μονρόε είναι ερωτευμένη με τον άντρα μου, σημαίνει ότι έχει καλό γούστο, γιατί κι εγώ είμαι ερωτευμένη μαζί του»). Και ξανά στο κείμενο του Βασιλικού:

«Η Σιμόνη πέθανε στην αρχή της περεστρόικα, το 1985, ο Ιβ στο τέλος της, το 1991. Ετσι, το τέλος μιας εποχής, που αρχίζει με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και φτάνει ώς την ουσιαστικά άλωση του Λένινγκραντ (με τη μετονομασία του σε Αγία Πετρούπολη), είναι πραγματικά γεγονός. Ο Μοντάν καλύπτει, με τα τραγούδια του και τις ταινίες του, ένα μεγάλο μέρος αυτής της πεντηκονταετίας».

Στο πλαίσιο

Μέρες είχα να κατέβω βράδυ στο αθηναϊκό κέντρο και –ομολογώ– μελαγχόλησα με την ερημιά του εκεί που πριν από δυο-τρία χρόνια έσφυζε από ζωή – και δεν ήταν περασμένες δέκα. Κλειστά σχεδόν τα πάντα. Μοναδικό συν, η κάποια άνεση που είχαν να κινηθούν τα οχήματα σε σχέση με τις υπόλοιπες ώρες τις ημέρας. Εννοώ την Πανεπιστημίου (όχι τις ξεχασμένες Σταδίου και Ακαδημίας), με τη φαεινή (και πολυδάπανη) ιδέα που είχε ο νυν δήμαρχος να τη μετατρέψει σε… τροπική, αφαιρώντας τη μια από τις τρεις κυκλοφοριακές λουρίδες. Και θα ακολουθήσουν, διαβάζω, και άλλα παρεμφερή. Δική τους η χώρα – ό,τι θέλουν κάνουν…

«Το Ποτάμι», των Λίνου Κόκοτου και Φώντα Λάδη, που παρακολούθησα την Τρίτη στον «Παρνασσό», με Κώστα Μακεδόνα, Σοφία Παπάζογλου, Δημήτρη Κανέλλο (μια πολλά υποσχόμενη, εκτιμώ, φωνή) και τον Κώστα Καστανά, θα μπορούσε κάλλιστα να παρουσιαστεί και σε σχολεία. Θα ήταν ένα συν στις ισχνές, τελικά, εκδηλώσεις για το 1821 (στο οποίο, εν πολλοίς οφείλουμε την ύπαρξή μας).

Μια και ο λόγος για την εθνική επέτειο: Δύο (ακόμη) ελκυστικά εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά: «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης» της Θεοδώρας Λούφα-Τζοάννου, με εικονογράφηση Μιχάλη Λουκιανού, και «Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα» της Αναστασίας Δ. Μακρή, με εικονογράφηση Εύας Καραντινού. Στην ίδια σειρά, η «Σμύρνη» (εκατό χρόνια τον ερχόμενο από την Καταστροφή), της Θεοδώρας Λούφα-Τζοάνου επίσης, με εικονογράφηση Μιχάλη Λουκιανού και πρόλογο Αναστασίας Δ. Παπαδημητρίου (και τα τρία απ’ τις Εκδόσεις Αγκυρα).

ΚΑΙ… Υπήρξε γραμματέας του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ, μετά ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ και τώρα υπουργός Προστασίας του Πολίτη (ο… απόστρατος προκάτοχός του υπήρξε μόνο ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.)…