Διαβάζοντας «Κόμη Μοντεχρίστο»

«Οπως και τα περισσότερα παιδιά της γενιάς μου, ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με τον Κόμη Μοντεχρίστο και τον Αλέξανδρο Δουμά πατέρα (Alexandre Dumas) διαβάζοντας τα “Κλασσικά Εικονογραφημένα”», γράφει ο Ω.Α. (Ωρίων Αρκομάνης), προλογίζοντας τη δίτομη (πλήρη) επιβλητική έκδοση (σε μετάφραση του ίδιου) του μυθιστορήματος του Γάλλου συγγραφέα (συνολικά 2.184 σελίδες!) που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Gutenberg στη σειρά Orbis Litere. «Αργότερα», προσθέτει ο Ω.Α., «έφηβος, τον ξαναδιάβασα στις πολυάριθμες διασκευές του για νέους της ηλικίας μου, μέχρι που σε μια επίσκεψη στην “υπόγα”, το μυθικό παλαιοβιβλιοπωλείο του μπαρμπα–Γιώργη Νασιώτη στην οδό Ηφαίστου στο Μοναστηράκι, ξετρύπωσα μια περίπου κανονική μετάφραση»…

Εδώ, ας μου επιτραπεί, συμπίπτουν οι μνήμες μου με του Ω.Α., δεδομένου ότι ο μπαρμπα–Γιώργης (μακαρίτης πλέον και παρελθόν το παλαιοβιβλιοπωλείο του) υπήρξε για πολλά χρόνια ο άτυπος πνευματικός μας προμηθευτής, όσων αναζητούσαμε κάτι άλλο, εκτός από τα πληκτικά σχολικά μαθήματα. «Πόσο κάνει, κυρ Γιώργη;». «Δώσε δέκα δραχμές». «Δέκα δραχμές, πού να τα βρω;» «Πόσα έχεις;» «Πέντε». «Πάρ’ το!». Κάπως έτσι οι διάλογοι, καθώς δεν υπήρχε περίπτωση να φύγεις από τον κυρ Γιώργη χωρίς αυτό που ήθελες – ενίοτε και τσάμπα. Και πώς να μη γίνει αυτό όταν, όπως αποκάλυψε σε συνέντευξη που του είχα πάρει, δημοσιογράφος πλέον, για την «Ελευθεροτυπία», είχε φτάσει να προμηθεύεται τα βιβλία από κληρονόμους (που προφανώς ήθελαν να τα ξεφορτωθούν) με τον τόνο! Αλλά αυτό είναι μια άλλη, πονεμένη ιστορία…

Θα εξαντλήσω το υπόλοιπο της σελίδας με κάποια αποσπάσματα από την ενδιαφέρουσα εισαγωγή (συν την υποδειγματική μετάφραση) του Ω.Α., ως ιδεατή συνέχεια του κειμένου της περασμένης εβδομάδας για τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα», που ακούμπησε αρκετούς αναγνώστες. Πριν, να θυμίσω την υπόθεση του έργου του Δουμά (1807-1870), που αν-ιστορεί τα βιώματα ενός νεαρού που φυλακίζεται για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε. Εκεί, ένας συγκρατούμενος του κάνει λόγο για έναν θησαυρό θαμμένο στο νησί Μοντεχρίστο. Δραπετεύει, βρίσκει τον θησαυρό και αποφασίζει να εκδικηθεί αυτούς που τον αδίκησαν… Και περνάω στα αποσπάσματα από την εισαγωγή του Ω.Α.:

Αρχέτυπα

● «Από τον καιρό της αρχαίας τραγωδίας και κωμωδίας, έως τον Σέξπιρ και τον Θερβάντες, οι περισσότεροι από τους ήρωες της λογοτεχνίας και του θεάτρου, εγγράφηκαν στη συνείδηση των αναγνωστών ως αρχαίτυπα. Αυτό συνεχίστηκε με τους ήρωες του Μολιέρου, του Βύρωνα και του Γκέτε, και έφτασε στο απόγειό του κατά τον 19ο αιώνα. Ο Γιάννης Αγιάννης, ο Ιαβέρης, ο Μάριος και η Τιτίκα, ο Κουασιμόδος (Ουγκό), ο Ολιβερ Τουίστ και ο Φέγκιν, ο Πιπ, η μικρή Ντόριτ, ο Δαβίδ Κόπερφιλντ (Ντίκενς) ο πλοίαρχος Εϊχαμπ (Μέλβιλ), ο Φιλέας Φογκ, ο Ροβήρος ο Κατακτητής ή ο πλοίαρχος Νέμο (Βερν), ο Ρασκόλνικοφ του Ντοστογιέφσκι ή η Μαντάμ Μποβαρί του Φλομπέρ είναι μόνο μερικοί απ’ αυτούς».

● «Οι συντομευμένες και λογοκριμένες εκδόσεις πάντως είχαν ως αποτέλεσμα να θεωρηθεί ο Δουμάς συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας. Ευτυχώς, πολλοί σοβαροί νεότεροι μελετητές, τις τελευταίες δεκαετίες, ανέδειξαν τη σημασία του έργου, γι’ αυτό και οι τόσες μεταφραστικές απόπειρες, στις οποίες δοκιμάζονται και διάφορες μεταφραστικές απόψεις και θεωρίες».

Παντού…

● «Το έργο μεταφέρθηκε πολλές φορές και στον κινηματογράφο. Από τις περίπου τριάντα μεταφορές του (από την εποχή του βωβού ακόμη), οι περισσότερες διασκευές, παρ’ όλες τις πιστές αναπαραστάσεις της εποχής, συνήθως έχουν τέλος διαφορετικό από του Δουμά: ο Μοντεχρίστος ξανασμίγει με τη Μερσέντες, που αποκαλύπτει ότι ο Αλβέρτος είναι γιος τους, ενώ η Χάιδω είναι άφαντη. Οπως βέβαια παραλείπονται και η χρήση χασίς και ο έρωτας της κόρης του Νταγκλάρ και της δασκάλας του, που με τόση χάρη και χιούμορ περιγράφει ο Δουμάς. Κατά τον 19ο αιώνα, μόνον αυτός, μαζί με τον Ζολά και τον Μποντλέρ, θίγει τέτοια θέματα.

»Εκτός από τον κινηματογράφο, ο Μοντεχρίστος ανέβηκε επανειλημμένα και στο θέατρο. Ηδη ο Δουμάς τον είχε διασκευάσει για δυο συνεχόμενες παραστάσεις των έξι ωρών, όπου δεν σημειωνόταν απλώς κοσμοσυρροή, αλλά οι θεατές, σύμφωνα με χρονικά της εποχής, αρνούνταν να φύγουν από το θέατρο απαιτώντας και τη συνέχεια. Ακολούθησαν πολλές διασκευές. Αλλά όχι μόνο αυτό, διάφοροι ατάλαντοι γραφιάδες κυκλοφόρησαν τον “Γιο του Μοντεχρίστου”, τον “Θάνατο του Μοντεχρίστου” κ.ά. Ακόμα και ο γιος του Ναθαναέλ Χόθορν έγραψε τον “Μοντεχρίστο της Αμερικής” και τον μετέφρασε στα ελληνικά ο Παπαδιαμάντης!»

Στο πλαίσιο

Ενας χρόνος ζωής και –κυρίως– απωλειών, με την αδηφάγα πανδημία να θερίζει… Και να τα μέτρα, που λαμβάνονται, αναιρούνται και επαναλαμβάνονται… Απαντοχή το εμβόλιο, που ήδη οι πρώτες δόσεις αφίχθησαν και άρχισαν να παρέχονται, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα πράγματα βαίνουν καλώς, γιατί άλλα έλεγαν οι κυβερνώντες και άλλα προκύπτουν. Ας όψονται οι άλλοι –οι όποιοι άλλοι– που –πάντα– φταίνε...

Χιόνια και παγωνιά, κατά τα άλλα. Με την έγνοια αυτών που δεν χαμπαρίζουν από πανδημία και ιούς, πότε θα ανοίξουν τα χιονοδρομικά κέντρα. Και από την άλλη, αυτοί που δεν δύνανται, συν οι έρμοι πρόσφυγες και οι μετανάστες στα νησιά, που στριμωγμένοι και μισοζώντανοι, σε σκηνές να προσπαθούν να κρατηθούν, σ’ ένα δυσοίωνο παρόν και μέλλον.

Ενας λόγος να έχεις ελεύθερο χρόνο… Στα σχέδιά του, λέει, ήταν να πάρει σύνταξη, ώστε, χωρίς την έγνοια των υποχρεώσεων, να έχει χρόνο να διαβάσει τα αδιάβαστα. «Και τώρα που βρίσκομαι σε υποχρεωτική αργία, το πιστεύεις; Πάω να διαβάσω κι όταν γυρίσω σελίδα δεν θυμάμαι την προηγούμενη!»…

Μια και ο λόγος για βιβλία, πάει κι ο καλός συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης, αγαπητός και στη Γαλλία, όπου είχε διαπρέψει. Δημιουργικό χέρι και στη γραφή και στο χιουμοριστικό σχέδιο. Ηταν κάποιος που τον είχε εγκαταλείψει η δικιά του, είχε αφηγηθεί σε συνέντευξη. «Θέλω να με ξεχάσεις», τον… παρηγόρησε. «Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα», τη βεβαίωσε – που είναι και ο επιτυχημένος τίτλος βιβλίου του Αλεξάκη.

ΚΑΙ… «Αμα δεν σκύψεις δεν πας μπροστά» – παλιό, της κυρίαρχης τάξης, απόφθεγμα.