Αναφορά στη «ριγμένη» δεκαετία του ’50

Ενας χρόνος έφυγε, ένας άλλος τον διαδέχεται – και τι απολογισμό να κάνεις και σε ποιες προοπτικές να αναφερθείς... Ελόγου μου, όντας ασχολούμενος κυρίως με το παρελθόν, κι επειδή έχω βαρεθεί τις αναφορές στη δεκαετία του ’60, θα θυμίσω (ας όψεται η... καραντίνα) μερικά συμβάντα από τη δεκαετία του ’50 (με μια μικρή... τσόντα από το ’60), που κατά την εκτίμησή μου –την εκτίμηση ενός απλού πολιτιστικού συντάκτη– ήταν από τις χαμένες ευκαιρίες να πάρει απάνω του ο πολύπαθος αυτός τόπος...

Ο εμφύλιος τελείωσε το 1949, αλλά κράτησε, με συναφείς συμπεριφορές, άλλα 30 - ώς το 1981, με την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ. Kαι αυτό :

● Με πρόσχημα τον κομμουνιστικό κίνδυνο, το κυνήγι των «αντιφρονούντων», τα «πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων», τους πολιτικούς εξόριστους, τις δίκες και καταδίκες. Με τις γνωστές εκτελέσεις του Νίκου Μπελογιάννη (30 Μαρτίου 1952, επί κυβερνήσεως Νικολάου Πλαστήρα) και Νίκου Πλουμπίδη (14 Αυγούστου 1954, επί κυβερνήσεως Αλέξανδρου Παπάγου). Με την... ηθική και οικονομική ενίσχυση (των κρατούντων) από τους Αμερικανούς, που... κληρονόμησαν την Ελλάδα από τους Αγγλους. Αυτά όμως δεν εμπόδισαν το κόμμα της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) να αναδειχτεί στις βουλευτικές εκλογές του 1958 αξιωματική αντιπολίτευση. Και την απόδραση 27 κομμουνιστών (υπόδικοι οι περισσότεροι), 17 Ιουλίου 1955, από τις Φυλακές Βούρλων (Δραπετσώνα), προς μεγάλη ταραχή της Δεξιάς, με τις γνωστές συνέχειες (εκλογές βίας και νοθείας, αποστασία, χούντα – από ακροδεξιούς στρατιωτικούς).

Της μοίρας...

● Με την ομαδική μετακίνηση και τη μετανάστευση του πιο εύρωστου εργατικού δυναμικού της χώρας από την περιφέρεια στην Αθήνα ή τη μετανάστευση - κυρίως σε Γερμανία, Αυστραλία, Καναδά.

● Με τη λογοκρισία – από την επιτροπή ελέγχου, εκτός από τη λογοτεχνία και το θέατρο, στα πιο λαϊκά μέσα ψυχαγωγίας: Το τραγούδι (όπου θεματικά για όλα τα δεινά έφταιγε, όχι κάποια εξουσία, αλλά η «κακούργα κοινωνία» και η μοίρα (έτσι στο αόριστο). Και τις κινηματογραφικές ταινίες με την όμορφη και τίμια, πλην φτωχή κοπέλα, που ονειρευόταν το καλό παλικάρι που θα την «αποκαθιστούσε», ή το αντίθετο – και όλα να τελειώνουν με γάμο και χορό ή και τα δυο (με κάποιους ικανούς σκηνοθέτες και ηθοποιούς να χαραμίζουν το ταλέντο τους για τον επιούσιο).

● Με τη μετατροπή αρχαίων ρεμάτων της Αττικής (Ιλισός, Κηφισός, Ηριδανός) σε αυτοκινητόδρομους, και αρχαίων περιοχών (Ελευσίνα) σε βιομηχανικές ζώνες. Από κοντά και η άναρχη δόμηση με τις πολυκατοικίες και την «αντιπαροχή».

● Με τη διατήρηση του θεσμού της προίκας, που ενίσχυε η βασίλισσα Φρειδερίκη, με την προικοδότηση 1.000 δραχμών σε άπορα κορίτσια (που υπολογίζονταν σε 20 χρόνια, με τα επιτόκια, να έχουν φτάσει τις 20.000 δραχμές). Την ίδια περίοδο το ελληνικό κράτος (κυβέρνηση Κ. Καραμανλή) προικοδοτούσε την πριγκίπισσα Σοφία (μνηστή του πρίγκιπα και κατοπινού βασιλιά της Ισπανίας Δον Χουάν Κάρλος, με βασίλισσα τη Σοφία) με το ποσόν των 90 εκατομμυρίων δραχμών (ή 30 χιλιάδων χρυσών λιρών). Συν τα έξοδα του χλιδάτου γάμου τους (14 Μαΐου 1962) στην Αθήνα.

Οι «δικοί μας»

● Με τα εγκλήματα «για λόγους τιμής». Εκανε π.χ. κάποιος έρωτα με μια κοπέλα, έπρεπε να την στεφανωθεί, αλλιώς θα είχε να κάνει με το κουμπούρι του πατέρα, του αδελφού ή το βιτριόλι της «ατιμασμένης», διαφορετικά δεν θα είχαν «μούτρα» να βγουν στην κοινωνία οι άνθρωποι. Και υπήρχαν περιπτώσεις που το δικαστήριο –κυρίως των ενόρκων– αθώωνε τους κατηγορούμενους.

● Με την αυθαιρεσία, το «μέσον» και τον «δικό μας άνθρωπο», σε όλες σχεδόν τις ανάγκες. Πολύ περισσότερο όταν ο πολίτης διαπίστωνε πως όντας παράνομος θα έχει λιγότερα προβλήματα απ’ ό,τι νόμιμος.

● Με την εισβολή του ξένου (αμερικάνικου κυρίως) τρόπου ζωής, με τη μονοκουλτούρα και την πειθώ πως ό,τι προσφέρεται και επιβάλλεται είναι δική σου ελεύθερη επιλογή.

● Οσοι πάντως είχαν χρυσές λίρες Αγγλίας (έστω και ιταλικές) ή δολάρια, είδαν στις 9 Μαρτίου 1953 να διπλασιάζονται με την υποβάθμιση της δραχμής από τον υπουργό Συντονισμού Σπύρο Μαρκεζίνη (κυβέρνηση Παπάγου), καθώς η λίρα από 150 δραχμές πήγε στις 300 και το δολάριο από τις 15 δραχμές στις 30. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που καταστράφηκαν επειδή είχαν δανειστεί λίρες που τότε κυκλοφορούσαν ελεύθερα και ήταν το ισχυρότερο νόμισμα συναλλαγής.

Στο πλαίσιο

Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά χωρίς κάλαντα και με κλεισούρα γίνεται; Να που το ζούμε κι αυτό. Οπως θα τα ζήσουμε πιθανότατα Πάσχα και καλοκαίρι. Μάσκες ώς το φθινόπωρο –και βάλε…– βλέπει ειδικός από τους φιλοξενούμενους στα κανάλια. Και αυτό, μολονότι έφτασε η πρώτη δόση του σωτήριου εμβολίου, που δοκίμασε πρώτη η εξουσία, ώστε να πεισθούν και αυτοί που αμφιβάλλουν και του «άσε να δούμε τι θα γίνει μ’ αυτούς που θα το κάνουν και βλέπουμε»…

Γιορταστική ατμόσφαιρα με λαμπρούς φωτισμούς, ειδικότερα στο κέντρο της Αθήνας, όπως γίνεται και στα ξένα. Και πώς, παρά τις συστάσεις για τη δράση του ιού, να μην έχουν την περιέργεια κυρίως τα παιδιά να τα ιδούν από κοντά και να φωτογραφηθούν, διαφορετικά γιατί τα ‘βαλαν – όλα πια από την τηλεόραση; Οπότε άλλος ένας πειρασμός για έξοδο.

Δέκα μήνες από τότε που πλάκωσε το κακό, με την ταχύτητα που τρέχει ο πίσω μας χρόνος και με τη βραδύτητα ο τρέχων. Και κοίτα που φέτος Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά έπεσαν Παρασκευή – βάλε και τα Φώτα Τετάρτη… Τόσες αργίες και να μην μπορεί ο εργαζόμενος να τις περάσει όπως θα ήθελε…

Συνέβαινε και άλλοτε, λένε τα χαρτιά, αλλά το κακό περιοριζόταν στον τόπο που πρωτοεμφανιζόταν και όχι όπως τώρα που έχει απλωθεί σε όλο τον πλανήτη. Μας φάγανε τα ταξίδια, με αποτέλεσμα να έχουμε καθημερινά τη μακάβρια λίστα με τα κρούσματα, τους διασωληνωμένους, τους νεκρούς… Καλή χρονιά, εν πάση περιπτώσει...

ΚΑΙ… «Ολο τον εαυτό σου σκέφτεσαι, αδερφέ μου…». «Σκέφτομαι το καλύτερο και για τους άλλους, αλλά δεν αρκεί»…