Ενα βιβλίο 150 σελίδων με τίτλο «Οι Γυρολόγοι» - ήγουν επαγγέλματα, που κυριάρχησαν επί δεκαετίες, στις λαϊκές κυρίως γειτονιές, και δεν υπάρχουν πλέον. Τα αφάνισε η εξέλιξη και ο λεγόμενος πολιτισμός.
Συγγραφέας ο Κώστας Παπασπήλιος (εκδ. 24 γράμματα), αιρετός για χρόνια στην τοπική αυτοδιοίκηση και παράλληλα στην ιδιωτική τηλεόραση σε εκπομπές σχετικές με το αστικό περιβάλλον, επιμελητής έργων Ελλήνων συνθετών και ερμηνευτών, καθώς και συγγραφέας βιογραφιών και σχετικών πονημάτων, όπως «Οι μπουάτ της Πλάκας». Και τώρα «Οι Γυρολόγοι», με το οποίο θ’ ασχοληθώ σήμερα, για τον πρόσθετο λόγο ότι η προαναφερόμενη «μπάλα» του πολιτισμού περιλαμβάνει και περιγράφει -στα 35 που αναφέρει ο Παπασπήλιος- και το επάγγελμα του εφημεριδοπώλη.
Μερικά από τα αφανισμένα: ο πραματευτής, ο γαλατάς, ο κανατάς, ο παγοπώλης, ο παγωτατζής, ο κουλουράς, ο γανωματής, η ανθοπώλις, ο αρκουδιάρης, ο φωτογράφος, ο πανόραμας κ.ά. Κάθε επάγγελμα συνοδεύεται από χαρακτηριστικά σκίτσα του Βασίλη Βασιλιτζίκη.
Μερακλήδες...
«Οι γυρολόγοι είχαν συνήθως οικογενειακή παράδοση», γράφει ο Παπασπήλιος. «Εργατικοί και ευρηματικοί από τον παππού στον εγγονό, φιλοδοξούσαν να καλύψουν κάθε ανάγκη του νοικοκυριού. Αυτός ήταν και ο λόγος που σιγά σιγά διεύρυναν τον κύκλο των εργασιών τους. Ετσι μετά το 1860, με το δεύτερο κύμα αστικοποίησης, ανέλαβαν κι άλλες πλανόδιες δραστηριότητες.
Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν εποχικοί γυρολόγοι, που άφηναν τα χωριά τους στην Ηπειρο και στη Θεσσαλία κι έτρεχαν κυρίως στην Αθήνα να διαθέσουν την πραμάτειά τους. Οχι λίγες φορές ο ένας κοιμόταν πάνω στον άλλο σε κάποιο φτωχικό δωματιάκι. [...] Σήμερα λίγα χρόνια μετά την είσοδο στον εικοστό πρώτο αιώνα, τα πλανόδια επαγγέλματα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Κάποιοι τελευταίοι καστανάδες, τυροπιτάδες, σαλεπιτζήδες και κουλουρτζήδες έχουν στέκια με τη μορφή ενοικίου. Κάποιοι που πρόλαβαν να γνωρίσουν τους γυρολόγους, όλο και κάτι έχουν να θυμηθούν από τις όμορφες γραφικές στιγμές τους.
Αντιθέτως οι νεότεροι, μέσα στον πυρετό του καταναλωτισμού, ούτε μπορούν να φανταστούν τον ρόλο και τη σημασία τους. Αυτή την αγωνία, να μη χαθεί από τις μνήμες η άλλοτε δυναμική και η ευαίσθητη παρουσία τους, αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία αυτού του πονήματος». «Τι βγαίνει από τούτο το βιβλίο; γράφει σε σημείωμα του ο θεατρικός συγγραφέας Γιώργης Χριστοφιλάκης “Αυτήνοι κουβαλούσαν ανθρωπιά, τον καλό λόγο, ως ο ταχυδρόμος την αγκούσα {ζεστή} καρδιά σπόρια ζωής, φυτεμένα από τ’ αχναρίσματά τους. Μερακλήδες ανθρώποι”».
Οι εφημεριδοπώλες
Στην κατηγορία των γυρολόγων περιλαμβάνονται, όπως προανέφερα, και οι εφημεριδοπώλες, οι οποίοι όρθρου βαθέος έπαιρναν τις εφημερίδες υπό μάλης από το πρακτορείο και έτρεχαν. Να διευκρινιστεί ότι διά νόμου οι λεγόμενες πρωινές εφημερίδες ήταν πραγματικά πρωινές, καθώς το μεσημέρι έδιναν τη θέση τους στις απογευματινές –άλλο τρεχαλητό οι εφημεριδοπώλες- που είχαν και τις μεγαλύτερες κυκλοφορίες.
Για δε νεότερα σοβαρά συμβάντα, υπήρχαν τα έκτακτα -αποκαλούμενα- παραρτήματα, που σήμαινε τρίτο τρεχαλητό για τους εφημεριδοπώλες. Το τρεχαλητό συνοδευόταν πάντα από ένα μακρόσυρτο έεεεες! (εφημερίδες!) τ’ όνομα δυο – τριών εφημερίδων, κι από κοντά η διαφήμιση του... προϊόντος – συχνά στο αόριστο: «Ραγδαίες εξελίξεις!», «Είναι άσχημα τα πράγματα και σοβαρά τα γεγονότα!», «Την εσκότωσε ο κακούργος!». Που σημαίνει ότι η δουλειά απαιτούσε φωνή, χέρια και πόδια. Και αυτά καθώς για πολλά χρόνια, η μοναδική πηγή πληροφόρησης για το κοινό ήταν οι εφημερίδες.
Τα πράγματα άλλαξαν (και μάλιστα ραγδαία, όπως όλα σ’ αυτό τον τόπο) με την ελευθερία στα ερτζιανά - και την εισβολή της ιδιωτικής τηλεόρασης. Τότε άρχισε σιγά σιγά να πέφτει η κυκλοφορία (συν η επιρροή) των εφημερίδων, οι οποίες τώρα βγαίνουν όλες πρωί (να λέγεται «Απογευματινή» και «Βραδυνή» και να κυκλοφορεί τα χαράματα!) σε κάποια στέκια στο κέντρο και στα περίπτερα.
Και όλες, λίγο πολύ, στο σχήμα της τηλεόρασης, με έμφαση στην εικόνα και τους τίτλους. Και το περίεργο: Οταν ο κόσμος διάβαζε, οι εφημερίδες ήταν λίγες – τώρα που δεν, πλήθος (μόνο τις Κυριακές βγαίνουν περί τις 25!) η δε αγοραστική τους δύναμη εξαρτάται από τις προσφορές. Και να επαναλάβω ότι εκεί που πριν οι εκδότες ήταν εφημεριδάδες, σήμερα οι περισσότεροι είναι επιχειρηματίες – κι άντε να ενημερωθεί σωστά από αυτές ο πολίτης...
♦
Ενας δεκαοχτάχρονος μαθητής, εσώκλειστος σε κολέγιο της Θεσσαλονίκης, στις αρχές της δεκαετίας του 1950, συνειδητοποιεί ότι το τέλος της σχολικής χρονιάς θα σημάνει και τον οριστικό αποχωρισμό με έναν αγαπημένο του καθηγητή.
Είναι το θέμα του βιβλίου (νουβέλα το χαρακτηρίζει ο συγγραφέας) του Βασίλη Βασιλικού «Ο άνθρωπος με το άδειο». Ενας νεανικός Βασιλικός (το βιβλίο γράφτηκε όταν ήταν 20 ετών, εκδόθηκε το 1977 και επανεκδίδεται τώρα από τις εκδόσεις Διάπλαση). Ενα βιβλίο που προοιωνιζόταν το γόνιμο μέλλον και τη διεθνή αναγνώριση του συγγραφέα του «Ζ». Το επίμετρο είναι του Θανάση Αγάθου.
«Επαψε πια ο Ελληνισμός να έχει τη δική του ζωή στην περιφέρεια και μάζεψε όλο τον θάνατο στην Αθήνα, γυρεύοντας μονάχα έναν διορισμό, μια θέση στο Δημόσιο, ακόμα και με πλαστά χαρτιά. Γυρεύοντας όλοι τους πώς θα καταναλώσουν, πώς θα κερδίσουν περισσότερα άκοπα, χωρίς να παράγουν τίποτα». Από το νέο βιβλίο του Αλέξανδρου Αδαμόπουλου «Ο Αδάμ και το μήλο» (εκδ. Οδός Πανός). Αφηγήσεις και διηγήματα εξαιρετικού ενδιαφέροντος από κάποιον που έχει κάτι να πει και ξέρει πώς.
Εικοστός πρώτος αιώνας – όψεις της πρώτης εικοσαετίας, στο νέο τεύχος του περιοδικού «Το Δέντρο» (Απρίλιος-Αύγουστος 2020), με κείμενα Ελλήνων και ξένων. Σε «παράλληλο μοντάζ», δίπλα στα κείμενα που αναφέρονται στην εικοσαετία, φιλοξενούνται σελίδες με γκρίζο φόντο, αξιανάγνωστα δοκίμια, διηγήματα, επιστολογραφία, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και ποιήματα.
Με σελίδες αφιερωμένες στην πτώση του Τείχους που χώριζε το Βερολίνο (και γενικότερα τη Γερμανία), στο νέο τεύχος του περιοδικού «Φρέαρ» (Ιούλιος 2020), αλληλογραφία Ζήσιμου Λορεντζάτου-Γιώργου Θεοτοκά και άλλα κείμενα διαχρονικής επικαιρότητας.
ΚΑΙ… «Πάμε πλατεία τώρα που απαγορεύεται;»
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας