Για το θέμα αυτού του Σαββάτου προβληματιζόμουν στην αρχή της εβδομάδας, ψάχνοντας στα χαρτιά μου κάποια στοιχεία, όταν έπεσα σ’ ένα ημερολόγιο του 2000 (πριν από 20 χρόνια) αφιερωμένο στην Ελλη Παππά. Εψαξα να βρω τον εκδότη του - δεν υπήρχε. Η Παππά βρισκόταν ακόμα τότε στη ζωή – γεννημένη το 1920 (πριν από 100 χρόνια), μικρασιατικής καταγωγής, με σπουδές Φιλοσοφικής και Νομικής, αδελφή της συγγραφέως Διδώς Σωτηρίου, πέθανε το 2009.
Αλλά ενώ έχει καταγραφεί η ημερομηνία θανάτου της (27 Οκτωβρίου), όσο κι αν έψαξα δεν βρήκα την ημερομηνία γέννησής της. Ξέμεινα όμως σ’ αυτά τα 100 χρόνια, που μου επιτρέπουν, ως αφορμή, να σταθώ σ’ αυτή τη γυναίκα, που υπήρξε αγωνίστρια της Αριστεράς, σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη, μητέρα του παιδιού τους, με τη γέννηση του οποίου γλίτωσε τη θανατική εκτέλεση και, επιπλέον, εξαιρετική δημοσιογράφος και λογία περίπου 20 βιβλίων (μελέτες, φιλοσοφικά δοκίμια, κοινωνικά, πολιτικά, λογοτεχνικά, θεατρικά, ακόμα και παιδικά).
Ελαχε να συνυπάρξω στα πρώτα δημοσιογραφικά μου βήματα (μέσα της δεκαετίας του ’60) με την Παππά στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή», εκείνη ως εκπρόσωπος του κόμματος και σχολιογράφος, ελόγου μου ως δόκιμος συντάκτης στο καλλιτεχνικό, με ελκυστική, όπως έχω ξαναγράψει, παρέα (Μαρκετάκη, Ραφαηλίδη, Αγγελόπουλο κ.ά. κινηματογραφιστές κυρίως, σπουδασμένους στα ξένα, που δημοσιογραφούσαν για τον επιούσιο, σε μια εφημερίδα που τους πήγαινε, ώσπου να βρουν τον δρόμο τους).
Της κατανόησης
Κι εκεί, μέσα σ' αυτό το κλίμα ελευθερίας και ευφορίας, είχα γράψει ένα αρνητικό σχόλιο για κάποιον (αργότερα έμαθα ότι ήταν του κόμματος), που είχε κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με διηγήματα του Παπαδιαμάντη (που θαύμαζα και θαυμάζω) μεταγλωττισμένα στη δημοτική. Φασαρία στο κόμμα, αλλά υπήρχε η Παππά, που, κυρίως, το χρεώθηκε. Σε μένα έκανε μια απλή σύσταση: «Ενημέρωσέ με άλλη φορά αν γράψεις κάποιο επιθετικό σχόλιο, για να ξέρω πώς θα το αντιμετωπίσω». Να διευκρινίσω ότι το γραφτό μου εκείνο δεν είχε κάτι το ηρωικό –το είχα γράψει στο πλαίσιο της ελευθερίας που πίστευα ότι υπήρχε, και όντως υπήρχε (αποκλειόταν, εννοείται, το φασισταριό).
Αρκετά στοιχεία για τον βίο και το έργο της Παππά περιέχονται στο βιβλίο της «Μαρτυρίες μιας διαδρομής», που κυκλοφόρησε το 2010, στη σειρά των εκδόσεων του Μουσείου Μπενάκη, στο οποίο έχει παραχωρήσει το αρχείο της. Θα σταθώ όμως σε κάποια αποσπάσματα από τα κείμενα του Ημερολογίου του 2000:
Χωρίς όνειρο
«Η Ελλη Παππά είναι βέβαια πρώτα απ’ όλα ένα πρόσωπο της ιστορίας. Το όνομά της έγινε γνωστό από εκείνες τις περίφημες δίκες μελών του ΚΚΕ και εκτελέσεις στη διετία 1951-52, που σφράγισαν το τέλος του Εμφυλίου και την αρχή της αμερικανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα. Στους τέσσερις εκτελεσμένους ήταν ο βασικός κατηγορούμενος Νίκος Μπελογιάννης, σύντροφος της Ελλης στον αγώνα και στη ζωή, πατέρας του παιδιού της, που γέννησε στη φυλακή λίγο πριν αρχίσουν οι δίκες.
Σ’ εκείνη, καταδικασμένη σε θάνατο, δόθηκε χάρη σαν μάνα μωρού λίγων μηνών, παρά τη δική της απαίτηση να μην έχει καμιά ειδική μεταχείριση. Ακολούθησαν 13 χρόνια στη φυλακή όπου την Ελλη την περίμενε νέο χτύπημα, συντροφικό αυτή τη φορά: δυσμένεια και καθαίρεση όταν, μόνη αυτή, αντέδρασε στον χαρακτηρισμό του Πλουμπίδη σαν χαφιέ και έθεσε το θέμα στην κομματική ηγεσία. Μετά μια σύντομη αποφυλάκιση, στέλνεται στη Γυάρο από τη χούντα».
Κι ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από συνέντευξη της Παππά στη Ρούλα Γεωργακοπούλου στο ίδιο ημερολόγιο - αναδημοσίευση από το περιοδικό «Ταχυδρόμος» (6.5.92): «Οταν ο Νίκος πήγε στο ντουφέκι, δεν πήγε όπως πολλοί άλλοι, πριν την ήττα, πήγαιναν γελώντας και τραγουδώντας. Ο Νίκος όταν πήγε ήξερε ότι δεν υπήρχε όνειρο. Οτι το όνειρο είχε συντριβεί. Τα λόγια που μου είπε την τελευταία μέρα κάνουν την υπόθεση τραγωδία. Μου είπε: “Και να σκέφτεσαι ότι πάμε να πεθάνουμε για ένα λάθος”. Το λάθος ήταν η αποχή που είχε φέρει τον Εμφύλιο. Ο Εμφύλιος μπορούσε να αποφευχθεί». Ηταν 37 ετών…
Παππά και Μπελογιάννης «ξανασυναντήθηκαν» ύστερα από 57 χρόνια στην κοινή τους κηδεία, σε μια τελετή στο Τρίτο Νεκροταφείο Νίκαιας - 30 Νοεμβρίου 2009. Εκείνη στο φέρετρο, εκείνος σε μια οστεοθήκη…
♦
Χωρίς φεστιβάλ ανά την επικράτεια (το πολύ, απλά μια γεύση τους) λόγω ιού. Κάτι που δεν έχει ματαγίνει από καταβολής τους. Προσωπικά, επειδή έχω αποσυρθεί από τα τρέχοντα, αντιμετωπίζω Ηρώδειο κι Επίδαυρο ως τάμα – ειδικότερα την Επίδαυρο. Και να δούμε πώς θα λειτουργήσουν θερινά σινεμά, θέατρα, συναυλίες…
Ευτυχώς που μερικοί πολιτιστικοί οργανισμοί έριξαν στο Youtube κάποιες παραστάσεις τους και υπάρχει εναλλακτική για τους απαιτητικούς. Και το γεγονός ότι στα χαλαρωτικά κυβερνητικά περιλαμβάνεται (χωρίς να σημαίνει ότι ξοφλήσαμε με τα χειρότερα) και το άνοιγμα των βιβλιοπωλείων...
Πιεζόμενο από καλλιτέχνες και εκπροσώπους τους, το υπουργείο Πολιτισμού υποσχέθηκε ότι θα περιληφθούν και άνθρωποι της Τέχνης στα μέτρα στήριξης. Επειδή όμως το θέμα βρίσκεται σε εξέλιξη και καλύπτεται από συναδέλφους του ρεπορτάζ, να προσθέσω την εκτίμησή μου ότι αυτό κυρίως που ενδιαφέρει τους ανθρώπους της τέχνης είναι η δυνατότητα να μπορούν να εκφραστούν και το κοινό να τους απολαμβάνει. Να μην είναι, δηλαδή, χρήσιμοι περιστασιακά (ως «ντεκόρ») στους κρατούντες.
Για τους περισσότερους λύση, πάντως, παραμένει -πλην βιβλίων κι εφημερίδων- η τηλεόραση, όπου εκτός από τη συφοριασμένη ειδησεογραφία, είναι και οι επαναλαμβανόμενες ελληνικές ταινίες, στις οποίες το μόνο που αντέχεται είναι αυτοί οι υπέροχοι ηθοποιοί και οι εικόνες μιας Ελλάδας, και κυρίως μιας Αθήνας, που δεν υπάρχει. Και η συνταγή, με το φτωχό πλην τίμιο παλικάρι και το αίσθημα με μια πλούσια – και το αντίθετο. Και όλες να τελειώνουν με γάμο ή ομαδικό χορό – αυτά που επέτρεπε η εξουσία.
ΚΑΙ… «Πάει, καθώς φαίνεται, ένα καλοκαίρι από τη ζωή μας». Λες και μας έχουν απομείνει πολλά…
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας