Με την έλευση του ιού που σαρώνει την υφήλιο και συνακόλουθα την κυβερνητική απόφαση να κλειστούμε στα σπίτια, ώστε να μη διασπαρεί το κακό, ήρθαν στον νου μου κάποια κείμενα σχετικά με συνάξεις ανθρώπων της τέχνης, σε σπίτια, βιβλιοπωλεία ή καφενεία, με τα τελευταία, κυρίως, να αποτελούν στέκια και απλών ανθρώπων. Ο λόγος, προφανής: Δεν υπήρχαν τηλεόραση, ραδιόφωνο, τα ταξίδια δύσκολα, οπότε και αν προέκυπτε κάποιο κακό σαν αυτό που βιώνουμε, περιοριζόταν στο τόπο που πρωτοεμφανίστηκε.
Κι επειδή σήμερα θα σταθώ σε κάποια σαλόνια ανθρώπων την τέχνης, να προσθέσω ότι για πολλούς πνευματικούς ανθρώπους τα καφενεία ειδικότερα αποτελούσαν πηγή έμπνευσης. Εκεί έγραφαν άλλωστε τα κείμενά τους (εκεί δηλαδή έβγαζαν το μεροκάματο), τα οποία στη συνέχεια διοχέτευαν στις εφημερίδες και τα περιοδικά με τα οποία συνεργάζονταν.
Για τα στέκια εκείνα –καφενεία και σαλόνια– έχουν γράψει βιβλία ο Γιάννης Παπακώστας («Φιλολογικά σαλόνια και καφενεία της Αθήνας»), ο Γιάννης Καιροφύλας («Η Αθήνα της μπελ επόκ» κ.ά.), ο Αχιλλέας Χατζόπουλος («Καφενεία του Ελληνισμού») κ.ά. Εδώ θ’ αναφερθώ, επ’ ευκαιρία, σε δύο από τα τελευταία φιλολογικά σαλόνια: του Αγγελου και της Λητώς Κατακουζηνού, και του Μάρκου Αυγέρη και της Ελλης Αλεξίου (με στοιχεία από ανάλογο δημοσίευμά μου, πριν από εννέα χρόνια στην «Ελευθεροτυπία»).
Οι Κατακουζηνοί
Νευρολόγος- ψυχίατρος διεθνούς εμβέλειας, γεννημένος το 1902 στη Λέσβο, με σπουδές σε Σμύρνη, Παρίσι και Αθήνα ο Αγγελος. Γεννημένη το 1909 στον Πειραιά η Λητώ. Γνωρίστηκαν το 1932, παντρεύτηκαν το 1934 και δέσποσαν στην αθηναϊκή ζωή πάνω από σαράντα χρόνια. Ο Αγγελος πέθανε το 1982 και η Λητώ το 1997 (αρκετά στοιχεία από το αυτοβιογραφικό «Ο Βαλής μου» της –και συγγραφέως– Κατακουζηνού, όπου καταγράφεται και ο μεγάλος έρωτας του ζευγαριού).
Το σπιτικό τους, στο κέντρο της Αθήνας, στη λεωφόρο Αμαλίας (με θέα τον Εθνικό Κήπο και τη Βουλή), υπήρξε φιλόξενος πόλος έλξης της αθηναϊκής κοινωνικής και πνευματικής ζωής. Εκεί έγινε, για πρώτη φορά, έκθεση έργων του Θεόφιλου και άλλων καλλιτεχνών και πραγματοποιήθηκαν συνάξεις των επιφανέστερων λογίων και καλλιτεχνών της εποχής: Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης, Ανδρέας Εμπειρίκος, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Ηλίας Βενέζης, Αγγελος Τερζάκης, Γιώργος Κατσίμπαλης, Ανδρέας Καραντώνης, Γιάννης Τσαρούχης, Σπύρος Βασιλείου, Θανάσης Απάρτης, Ευάγγελος Παπανούτσος, Πέτρος Χάρης, Γιώργος Θεοτοκάς, Mιλτιάδης Μαλακάσης, Μαρίνος Καλλιγάς, Δημήτρης Πικιώνης, Στρατής Ελευθεριάδης-Τεριάντ κ.ά. Κι από ξένους: Μαρκ Σαγκάλ, Ουίλιαμ Φόκνερ, Αλμπέρ Καμί (όταν είχε έλθει στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1955), Λέοναρντ Κοέν.
Η εντύπωση ότι οι παρέες αυτές ήταν κυρίως από τη λεγόμενη συντηρητική πνευματική ελίτ διασκεδάζεται αν σταθούμε στο βιβλίο της Λητώς. Γιατί στις συμπάθειές της αναφέρονται οι Κώστας Βάρναλης, Γιάννης Ρίτσος, Μελίνα Μερκούρη, Γιώργος Χειμωνάς, Αντώνης Σαμαράκης, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Βασίλης Βασιλικός, Νίκος Καρούζος, Μένης Κουμανταρέας, Παράλληλα το ζευγάρι δεν έμεινε ασυγκίνητο και αμέτοχο στα δεινά του τόπου (όχι βέβαια στον βαθμό που τα βίωσαν οι άνθρωποι της Αριστεράς): δικτατορία Μεταξά, Κατοχή, Εμφύλιος, χούντα.
Αυγέρης και Αλεξίου
Από τα τελευταία φιλολογικά σαλόνια, και οι συνάξεις, πριν από τη χούντα του ’67, κάθε Πέμπτη απόβραδο, στο διαμέρισμα της οδού Αλωπεκής στο Κολωνάκι, του Μάρκου Αυγέρη (1883-1973), συζύγου της Γαλάτειας Καζαντζάκη, και της Ελλης Αλεξίου (1894-1988), αδελφής της Γαλάτειας. Εκεί ο Κώστας Βάρναλης και η σύζυγός του Δώρα Μοάτσου, Βασίλης Ρώτας και Βούλα Δαμιανάκου, Ζήσης και Τίτη Σκάρου, Γιάννης και Ρόζα Ιμβριώτη, Νίκος και Ρίτα Μπούμη-Παπά, Διδώ και Πλάτων Σωτηρίου, Λιλίκα Νάκου, Μέλπω Αξιώτη, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, Στρατής Δούκας, Δημήτρης Φωτιάδης, Βασίλης Μοσκόβης, Ευγενία Ζήκου κ.ά. – όλοι αριστεροί. Και να συζητούν πάνω σε πνευματικά και πολιτικά θέματα, όπου βέβαια κυριαρχούσε το κομμουνιστικό ιδεώδες.
Με τη δικτατορία σκόρπισε η παρέα. Αλλοι κλείστηκαν στα σπίτια τους, άλλοι εξορίστηκαν, άλλοι ξενιτεύτηκαν, άλλοι έφυγαν από τη ζωή. Και ιδού τώρα, οι εναπομείναντες… ελεύθεροι έγκλειστοι. Οσο για τα πνευματικά και καλλιτεχνικά στέκια: «Δες το κατάντι αυτής της πόλης», έλεγε σ’ έναν περίπατο στην οδό Σταδίου ο ποιητής Δημήτρης Χριστοδούλου, «τα περισσότερα στέκια έγιναν τράπεζες!».
♦
Από διαλόγους ή μονολόγους, σαλταρισμένων και μη, εγκλείστων: «Τι μέρα έχουμε σήμερα;» «Στάσου να σκεφτώ – μήπως διαφέρει η μια από την άλλη;» «Σχεδόν έναν μήνα μέσα κι αναρωτιέμαι πόσο θα κρατήσει» «Εγώ μόνο σουπερμάρκετ, φαρμακείο, περίπτερο» «Η κλεισούρα που σου επιβάλλεται – όχι αυτή που επιλέγεις» «Οπότε τι διαφέρω από έναν φυλακισμένο;» «Είδες όμως τι γρήγορα φεύγει ο πίσω χρόνος και πόσο αργά αυτός που είναι μπροστά;» «Μαζοχισμός κι αυτός – να μετράς πόσοι “φεύγουν” κάθε μέρα». «Ξέρεις τι σκέφτομαι; Να βελτιωθούν τα πράγματα, αλλά εμάς πλέον να μη μας κάνει καρδιά να βγούμε από το σπίτι!».
Στις απώλειες: «Φίλε Βαγγέλη, υπήρξες καύχημα και παράδειγμα προς μίμηση της γενιάς σου, της γενιάς μας. Ενσάρκωση της εντιμότητας, της αξιοπρέπειας και της ανθρωπιάς». Από το –από καρδιάς– αποχαιρετιστήριο του Γιώργου Δαρδανού (των εκδόσεων Gutenberg) στον Βαγγέλη Λάζο, που έφυγε από τη ζωή, δημιουργό των εκδόσεων και του βιβλιοπωλείου «Δωδώνη», με δημιουργική προσφορά.
Ο τ. δήμαρχος Αγίας Παρασκευής Γιάννης Σταθόπουλος έχει κάθε λόγο να αισθάνεται ικανοποιημένος με την πρόοδο των διαδικασιών για την ανάπλαση-επανάχρηση της οικίας και του κτήματος Ιόλα, που αγοράστηκαν επί δημαρχίας του με χρηματοδότηση 2,5 εκατ. ευρώ από τα προγράμματα ΕΣΠΑ. Ηδη παραδόθηκαν οι μελέτες και αφού γίνουν οι σχετικές εγκρίσεις, θα πραγματοποιηθεί εντός του 2020 η δημοπράτηση του έργου.
ΚΑΙ… «Αλλο να φεύγεις κι άλλο να σε διώχνουν»… Συμβολή στα των ημερών του Βασίλη Βαφέα, σκηνοθέτη (και) του τηλεοπτικού «Παρασκηνίου» για τον Ακη Πάνου (θα το βρείτε στο διαδίκτυο), για τον οποίο έγραψα το περασμένο Σάββατο.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας