Ηταν Απρίλης του 1984 –πριν από 36 χρόνια– όταν οι περισσότεροι (και γνωστότεροι) συνθέτες και στιχουργοί, με επικεφαλής τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Μάνο Χατζιδάκι, εγκατέλειψαν την Ενωση Μουσικοσυνθετών Στιχουργών Ελλάδας (ΕΜΣΕ) στην οποία ανήκαν και δημιούργησαν την Ενωση Δημιουργών Ελληνικού Τραγουδιού (ΕΔΕΤ).
Ο λόγος: Είχαν διαφορετική άποψη για τη σχέση τους με την Ανώνυμη Εταιρεία Προστασίας Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΑΕΠΙ) στην οποία είχαν εκχωρήσει την είσπραξη των δικαιωμάτων τους. Τα οποία, όμως, δικαιώματα η εν λόγω εταιρεία διαχειριζόταν κατά το δοκούν, αφού κρατούσε τα δικά της ποσοστά. Με αποτέλεσμα και οι μεν και οι δε να την αποκαλούν «ληστρική».
Και ενώ οι της ΕΜΣΕ είχαν ταχτεί υπέρ της δημιουργίας ενός αυτοδιαχειριζόμενου εισπρακτικού οργανισμού, οι της ΕΔΕΤ εκτιμούσαν ότι προτιμότερο ήταν να βελτιώσουν τη σχέση τους με την ΑΕΠΙ, αξιώνοντας καλύτερους όρους συνεργασίας κ.λπ. Και για να μην κατηγορηθούν ότι νοιάζονται μόνο για τα οικονομικά, η δημιουργία της ΕΔΕΤ συνοδευόταν από κάποιες διακηρύξεις «για την σωτηρία του ελληνικού τραγουδιού»…
Τώρα, θα πείτε, τι μου ήρθε και ασχολούμαι με το θέμα; Είναι το γεγονός ότι ακόμα και στις μέρες μας τα πνευματικά δικαιώματα εξακολουθούν να αποτελούν μια ατέρμονη πονεμένη ιστορία που θα έπρεπε να είχε οδηγηθεί σε κάποια λύση, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες. Οπότε, ας σταθώ (για την… ιστορία) σε κάποια συμβάντα από το παρελθόν, όπως τα έχω βιώσει ως καλλιτεχνικός συντάκτης.
Τα συγγενικά
Να υπενθυμίσω κατ’ αρχάς ότι τα πνευματικά δικαιώματα είναι δύο κατηγοριών: μηχανικά (που αφορούν την παραγωγή – τη δισκογραφία εν προκειμένω) και εκτελεστικά (που αφορούν συναυλίες, εκτελέσεις σε κέντρα κ.λπ.), που είναι τα περισσότερα και τα πλέον ανεξέλεγκτα. Πολύ περισσότερο τώρα που η δισκογραφία έχει σχεδόν πεθάνει. Οπως αντίστοιχα σε μια κινηματογραφική ταινία αφορούν τους δημιουργούς και τους εκτελεστές...
Τόσο οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας όσο και του ΠΑΣΟΚ του παρελθόντος, στην προσπάθειά τους –και πιεζόμενες από τους ενδιαφερόμενους– να βάλουν κάποια τάξη στο πνευματικό χάος, προώθησαν ένα νομοσχέδιο το οποίο για πρώτη φορά αναγνώριζε δικαιώματα και στους εκτελεστές – τα λεγόμενα «συγγενικά». Πράγμα το οποίο δεν έβρισκε σύμφωνους τους δημιουργούς.
Ο προβαλλόμενος λόγος: οι ερμηνευτές θα είχαν δικαίωμα να απαγορεύουν τα έργα στα οποία συμμετείχαν (ενώ το μόνο που επιδίωκαν ήταν να εισπράττουν και αυτοί, όπως οι δημιουργοί, κάποια ποσοστά από την εκτέλεση ή προβολή των έργων στα οποία συμμετείχαν). Ο άλλος λόγος: οι δημιουργοί ήθελαν να ανακόψουν την τάση να έχει το «απάνω χέρι» στο έργο τους ο εκτελεστής – κάτι εν πολλοίς που γίνεται στο εξωτερικό (και γινόταν παλαιότερα και εδώ, ειδικότερα στον χώρο του τραγουδιού, με τον ερμηνευτή να εμφανίζεται ισχυρότερος του συνθέτη).
Η απαγόρευση
Ο «πόλεμος» δημιουργών - ερμηνευτών έφτασε στο αποκορύφωμά του τον Μάιο του 1984, όταν η ΕΔΕΤ απαγόρευσε στον Γιώργο Νταλάρα, τη Χαρούλα Αλεξίου και τη Δήμητρα Γαλάνη, που ήταν στην ηγεσία της Ενωσης Τραγουδιστών Ελλάδας (ΕΤΕ) και υπερασπίζονταν το νομοσχέδιο, να λένε τραγούδια τους! Ηταν ένα καίριο πλήγμα, κυρίως κατά των δύο πρώτων, οι οποίοι τις ημέρες εκείνες θα άρχιζαν από κοινού εμφανίσεις σε ένα θέατρο-τέντα, που είχε στηθεί στη λεωφόρο Συγγρού.
Ενα πλήγμα που βέβαια «έμπαζε» καθώς ακουγόταν παράδοξο συνθέτες να απαγορεύουν σε συνεργάτες τους να λένε τραγούδια τους. Το ακόμα πιο παράδοξο ήταν ότι πολλά από τα τραγούδια έχουν συνδημιουργό στιχουργό, ο οποίος μπορούσε να μη συμφωνεί με την απαγόρευση. Και άντε να τα βγάλει πέρα η Δικαιοσύνη, στην οποία προσέφευγαν και η οποία πρώτη φορά αντιμετώπιζε τέτοιες καταστάσεις με την τότε κουτσή νομοθεσία.
Κάποια στιγμή, όμως, τα πράγματα ξεφούσκωσαν. Διαλύθηκε η ΕΔΕΤ, δημιουργοί και εκτελεστές τα βρήκαν, τα πνευματικά δικαιώματα έγιναν –έπειτα από αλλεπάλληλες παλινδρομήσεις– νόμος, ο νόμος 2121, το 1993 επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και με υπουργό Πολιτισμού την Ντόρα Μπακογιάννη.
Αλλά, όπως έχω καταλάβει διαβάζοντας στο ημέτερο φύλλο τα ρεπορτάζ νεότερων συναδέλφων, εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα, που αγωνίζονται να τα επιλύσουν οι ενώσεις δημιουργών και εκτελεστών με τις αρμόδιες υπηρεσίες, επειδή πολλά πράγματα έχουν αλλάξει από το 1993. Το θετικό είναι ότι έχει αποδυναμωθεί η άλλοτε πανίσχυρη ΑΕΠΙ – κράτος εν κράτει για πολλά χρόνια…
♦
Η Λυρική Σκηνή μετακόμισε στον πολιτιστικό πολυχώρο του Ιδρύματος Νιάρχου (έτσι τουλάχιστον όπως εξελίσσεται), παραμένει όμως η παλιά της στέγη στο «Ολύμπια» της οδού Ακαδημίας, που το διαχειρίζεται ο Δήμος Αθηναίων, με την επιγραφή Λυρική Σκηνή Μαρία Κάλλας. Τον καιρό αυτό μάλιστα παρουσιάζει το γνωστό αμερικανικό μιούζικαλ «Chicago».
Tο ερώτημα είναι: αποτελεί το «Ολύμπια» συνέχεια (ή παράρτημα) της γνωστής Λυρικής Σκηνής ή απλώς ο δήμος το κρατάει για τους μουσικόφιλους που αδυνατούν να πάνε στο Φάληρο; (Κι ας επαναλάβω την παλιά σκέψη: Μια χαρά δεν θα ήταν η Λυρική Σκηνή στην Αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής, στην οποία έχει εμφανιστεί αρκετές φορές, και τώρα που έχει περάσει στο Δημόσιο αγωνίζεται να γεμίσει τις τέσσερις αίθουσές του;)
Τι στα κομμάτια γίνεται στα μαγαζιά (γιατί περί μαγαζιών πλέον πρόκειται) των ΜΜΕ; Απολυμένοι και άλλοι συνάδελφοι από το «Εθνος», μεταξύ των οποίων η Ναταλί Χατζηαντωνίου και ο Χρήστος Ξανθάκης, συγκάτοικοι στα χρόνια της άλλοτε κραταιάς «Ελευθεροτυπίας». Δημοσιογράφοι ικανοί, δοκιμασμένοι, γνώστες. Γίνεται όλο και περισσότερο σαφές ότι αυτό που δεν ενδιαφέρει τα αφεντικά των εν λόγω είναι η σωστή ενημέρωση. (Φοβάμαι ότι οι άνεργοι και οι με ψιχία ασχολούμενοι είναι πλέον περισσότεροι από τους εργαζόμενους).
Αυτοί που επέλεξαν τα ακυρωτικά μηχανήματα των εισιτηρίων στο μετρό και στα λεωφορεία, πρέπει να κουράστηκαν πολύ, γιατί αποκλείεται να υπάρχουν άλλα που να προσφέρονται τόσο πολύ σε τζαμπατζήδες. Και δεν εννοώ αυτούς που δεν δύνανται, αλλά τους συστηματικούς, αυτούς που θεωρούν μαγκιά να μην πληρώνουν - οπουδήποτε.
ΚΑΙ… «Κοίταξε πού άφησε το αμάξι του, το γαϊδούρι». «Μη βρίζεις τα γαϊδούρια!»
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας