Πριν από λίγες δεκαετίες, συγκεκριμένα το μεγαλύτερο μέρος των δεκαετιών του ’50 και του ’60, εμφανίστηκε ένας εκδότης που, τηρουμένων των τότε αναλογιών, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο μεγιστάνας των Ελλήνων επιχειρηματιών του χώρου.
Γιατί με την εμφάνιση των εκδόσεων «Δίφρος» του Γιάννη Γουδέλη άλλαξε το εκδοτικό τοπίο. Μικρή η διάρκειά του, αλλά εντυπωσιακή η παρουσία του, καθώς άρχισε την εκδοτική του διαδρομή με τα Απαντα του Νίκου Καζαντζάκη.
«Το ότι θα γινόμουν εκδότης δεν το είχα ποτέ φανταστεί», γράφει ο ίδιος στο αφιερωμένο στον Νίκο Καζαντζάκη περιοδικό του «Καινούρια Εποχή», ένα χρόνο μετά τον θάνατο του συγγραφέα – φθινόπωρο του 1958. Και προσθέτει: «Το επάγγελμα τούτο δεν είναι δα και τόσο φημισμένο στον τόπο μας.
Ο ίδιος ο Καζαντζάκης είχε πολύ πικρή πείρα απ’ αυτό, όπως μαρτυρούν πολλά ανέκδοτα ντοκουμέντα που έχουμε στα χέρια μας. Και λέω πως δεν το είχα ποτέ φανταστεί να γίνω εκδότης, για τον πολύ απλό λόγο ότι ήμουν χημικός με στρωμένη δουλειά. Ισως ίσως το μόνο, μέσα στα σχέδιά μου, που γειτόνευε με την εκδοτική περιοχή να ήταν το μακρινό όνειρο ενός περιοδικού που θ’ αγκάλιαζε πλατιά πνευματικά θέματα».
Στην Αντίμπ
Ερεθισμένος προφανώς από τον θόρυβο που γινόταν τότε –αρχές της δεκαετίας του ’50– για τον Καζαντζάκη, ο Γουδέλης αποφάσισε να γίνει ο εκδότης του.
Ενα ταξίδι στη γαλλική πόλη Αντίμπ, όπου τότε διαβιούσε μόνιμα με τη σύζυγό του ο συγγραφέας, ήρθε σε συμφωνία και άρχισε να εκδίδει τα έργα του. Ενα εγχείρημα τολμηρό, δεδομένου ότι ο Καζαντζάκης είχε πολλούς θαυμαστές, αλλά και πολλούς ισχυρούς πολέμιους. Και ιδιαίτερα την Εκκλησία, που τον απειλούσε με αφορισμό – ειδικότερα όταν κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του «Ο τελευταίος πειρασμός». Πράγμα που είχε συνέπεια ο κόσμος να σχηματίζει ουρές για να το αποκτήσει, όπως και τ’ άλλα έργα του.
«Με τον Καζαντζάκη συνδέθηκα τα τέσσερα τελευταία χρόνια της ζωής του», προσθέτει στο προαναφερόμενο κείμενο στην «Καινούρια Εποχή» ο Γουδέλης. «Μπορώ όμως να βεβαιώσω πως η συνεργασία μας δεν ήταν καθόλου τυπική.
Ο άνθρωπος αυτός δεν με είδε σαν τον οποιονδήποτε εκδότη με τον οποίο τον έδεναν ορισμένα συμφέροντα, αλλά μου παραστάθηκε με αγάπη πατρική κατανοώντας την προσπάθειά μου, πασχίζοντας με οδηγίες και συμβουλές να προστατεύσει τον “Δίφρο” και προτρέποντας στενούς φίλους να με παραστέκουν».
Ο Γουδέλης έστησε μια εύρωστη εκδοτική επιχείρηση, στην οποία πλέον κατέφευγαν καταξιωμένοι συγγραφείς, ενώ έκανε άνοιγμα και στους νεότερους – και είναι αρκετοί αυτοί που έκαναν το ξεκίνημά τους με τον «Δίφρο».
Οι τίτλοι του ξεπερνάνε τους χίλιους. Εκείνο επιπλέον που χαρακτήριζε τις εκδόσεις του ήταν το καλό χαρτί, τα στοιχεία, τα εξώφυλλα, τα πάντα. Και το κύρος του ενισχύθηκε με την έκδοση, στις αρχές του 1957, της «Καινούριας Εποχής», ενός πνευματικού περιοδικού (τέσσερις φορές τον χρόνο), με συνεργάτες τους καλύτερους λογοτέχνες, με πρώτο φυσικά τον Καζαντζάκη.
Λίγο μετά τον θάνατο του Καζαντζάκη (26 Οκτωβρίου 1957), τις εκδόσεις των έργων του συγγραφέα ανέλαβε η σύζυγός του, με τον Γουδέλη να χάνει το ισχυρότερο εκδοτικό χαρτί. Οι εκδόσεις του μειώθηκαν. Οπότε σιγά σιγά άρχισε να αφοσιώνεται στο δικό του πνευματικό έργο. Πλάκωσε και η δικτατορία… Είχε σπουδάσει Χημεία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, είχε λάβει μέρος σε φοιτητικούς αγώνες και ήταν μεταξύ των οργανωτών της κηδείας του Κωστή Παλαμά το 1943, που εξελίχθηκε σε εκδήλωση κατά του φασισμού. Πέθανε στις 8 Μαΐου 1999 –πριν από είκοσι χρόνια– στα 78 του (κατ’ άλλες βιογραφίες στα 80 του), στην Κινέτα, όπου διαβιούσε τα τελευταία χρόνια. Η κηδεία του έγινε στο κοιμητήριο των Μεγάρων.
Ως συγγραφέας ο Γουδέλης ασχολήθηκε με όλα τα είδη του λόγου, που κυκλοφορούσε πάντα υπό τον «Δίφρο». Ενδεικτικά μερικοί τίτλοι: Ποίηση: «Προς Βικέντιον», «Μagna Grecia». Πεζογραφία: «Ο έφηβος», «Ο άντρας», «Ο γέροντας» (αυτοβιογραφική τριλογία). Κριτικές μελέτες: «Ο Καζαντζάκης ξανασταυρώνεται», «Ο Νόμπελ και η διαθήκη του», «Οι νομπελίστες της λογοτεχνίας» (τρεις τόμοι), «Ανθολογία νεοελληνικής κριτικής» (τρεις τόμοι), «Ο εμπαιγμός της Αντίστασης». Εγραψε επίσης θεατρικά έργα και ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Για μια περίοδο υπήρξε και λογοτεχνικός συνεργάτης στην «Ελευθεροτυπία».
Αναμφισβήτητα πληθωρικός, τολμηρός, πολυγραφότατος. Αλλά εκείνο που σημάδεψε περισσότερο τον βίο του ήταν ο εκδοτικός του άθλος.
♦
Ενδιαφέρουσα «Ανοιχτή συζήτηση για το θέμα του βιβλίου», την ερχόμενη Τρίτη, ώρα 18.30, στον Πολυχώρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου. Με ουκ ολίγους ομιλητές: Μανόλης Κορρές, Γιώργος Χουλιάρας, Αντώνης Καρατζάς, Γεώργιος Γιαννακόπουλος, Αννα Καρακατσούλη, Αργύρης Καστανιώτης, Σταύρος Πετσόπουλος, Γιώργος Ε. Δαρδανός. Διαβάζει η Αμαλία Αρσένη. Συντονιστής ο Παύλος Τσίμας.
Ανήκω σ’ αυτούς που πιστεύουν ότι το βιβλίο, όπως είχε παρελθόν, θα έχει παρόν και μέλλον. Παρά τον πόλεμο από τα ηλεκτρονικά και την εκτίμηση ότι οι νέοι δεν διαβάζουν. Μπορεί διάφοροι, μεγαλόσχημοι και μη, να βγαίνουν σε τηλεόραση, ραδιόφωνο και δίκτυα, αλλά ρίχνουν κι ένα βιβλίο. Κι όσο για τον Ελληνα βιβλιόφιλο, για πρώτη φορά έχει τη δυνατότητα να προμηθευτεί οποιοδήποτε βιβλίο, χωρίς απαγορεύσεις και αφορισμούς.
Προσωπικά, λόγω αδυναμίας –παιδιόθεν- αλλά και δουλειάς, διαθέτω ποικιλία από βιβλία, με την πρεμούρα να «ταξιδέψω» σε όσο μπορώ περισσότερα, ώστε να μην πάω αδιάβαστος. «Μα πού να βρω τον χρόνο;», έλεγα σε φίλο εκδότη–προμηθευτή. «Να νιώθεις την αύρα τους – δεν είναι λίγο», είπε.
«Νόρα» του Ιψεν, όπως την είδε, τη διασκεύασε και τη σκηνοθέτησε ο Θόδωρος Τερζόπουλος, με ερμηνευτές Σοφία Χιλλ, Τάσο Δήμα, Αντώνη Μυριαγκό, στο «Αττις». Καθημερινή, αλλά το θέατρο πλήρες από ποικιλία θεατών. Ο Τερζόπουλος, που πρέπει –και διεθνώς– να έχει χορτάσει από παινέματα. Με το εντυπωσιακό γεγονός ότι, πέραν των άλλων, κατάφερε να εδραιωθεί σε μια υποβαθμισμένη περιοχή όπου εξακολουθούν να διαπρέπουν τα «φανάρια».
ΚΑΙ… Δώσ' του πολλοστημόριο εξουσίας και θα καταλάβεις.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας