«Ακούω όλη τη γη να φωνάζει»…

Το Γήινο Ευαγγέλιο του Νίκου Καζαντζάκη

«Ολα έχουν ένα κρυφό νόημα στον κόσμο ετούτον, συλλογίστηκα. Ολα, άνθρωποι, ζώα, δέντρα, άστρα, είναι ιερογλυφικά, και χαρά σ’ εκείνον, που αρχίζει να τα συλλαβίζει και να μαντεύει τι λένε… Τη στιγμή που τα βλέπεις δεν καταλαβαίνεις – θαρρείς πως είναι άνθρωποι, ζώα, δέντρα, άστρα. Μονάχα ύστερα από χρόνια, πολύ αργά, μπαίνεις στο νόημα».

Απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», που περιλαμβάνεται στο δίγλωσσο βιβλίο (ελληνικά, αγγλικά) «Το Γήινο Ευαγγέλιο του Νίκου Καζαντζάκη» - υπότιτλος «Θα Σώσουν οι Ανθρωποι τη Γη;» σε επιμέλεια-μετάφραση του Θανάση Μασκαλέρη.

Ενα βιβλίο που έφτασε πρόσφατα στα χέρια μου – έκδοση του Zorba Press (www.ZorbaPress.com), Ν. Υόρκη και, εκτιμώ, έχει το ενδιαφέρον του, καθώς ερευνά ακόμη μια πτυχή του έργου του συγγραφέα, ολοκληρώνοντας με αυτό τον δημοσιογραφικό «περίπατό» μου στο έργο και στους διώκτες του, 60 χρόνια από τον θάνατό του.

Υμνοι της γης

Από τα 17 του στις ΗΠΑ, ο Μασκαλέρης, ποιητής και μεταφραστής στην αγγλική έργων Ελλήνων ποιητών, καθηγητής νεοελληνικής λογοτεχνίας στο San Francisco State University, περιλαμβάνει στο βιβλίο αυτό ένα ανθολόγημα ύμνων της γης, από τα έργα του Καζαντζάκη με επίκεντρο τη φύση – «ένα ποιητικό έργο που εμπνέει περιβαλλοντική συνείδηση και πράξη προς τη σωτηρία της γης».

Γράφουν, μεταξύ άλλων, ο Πάτροκλος Σταύρου (θετός γιος της Ελένης Καζαντζάκη – και οι δυο έχουν φύγει από τη ζωή) και η κόρη του Νίκη Σταύρου (κληρονόμος του έργου του Καζαντζάκη για 10 ακόμη χρόνια – ώσπου να συμπληρωθούν τα 70 χρόνια από τον θάνατο του συγγραφέα, οπότε, σύμφωνα με τον νόμο, απελευθερώνονται τα πνευματικά δικαιώματα), προλογίζοντας το βιβλίο:

«Ο Νίκος Καζαντζάκης στον μυστικιστικό του σεβασμό για τη φύση απομνημονεύει με ντροπή και μετάνοια ένα επεισόδιο που του χάραξε τον ψυχισμό του με έναν τρόπο που ο μοντέρνος άνθρωπος δεν μπορεί εύκολα να κατανοήσει.

»Μια μέρα, έχοντας αφαιρέσει μια χρυσαλλίδα από ένα δέντρο ελιάς και θέλοντας να βιώσει το θαύμα της μεταμόρφωσης του σκουληκιού σε πεταλούδα, προσπάθησε να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία, φυσώντας τη ζεστή αναπνοή του επάνω της. Το λυπητερό αποτέλεσμα ήταν ότι η πεταλούδα βγήκε μόνο για να πεθάνει αμέσως μετά… “...κι εγώ, με την αναίδεια του ανθρώπου, σκυμμένος, φυσούσα απάνω τους το ζεστό αχνό μου, μα τα μισερωμένα φτερά είχαν τώρα ακινητήσει κι είχαν γείρει μαραμένα.

»Η καρδιά μου πιάστηκε από τη βιάση μου, αποτολμώντας να παραβώ έναν αιώνιο νόμο, σκότωσα την πεταλούδα και στην απαλάμη μου κρατούσα ένα κουφάρι. Χρόνια πέρασαν, μα από τότε, το αλαφρό ετούτο κουφάρι της πεταλούδας βαραίνει τη συνείδησή μου”» (από την «Αναφορά στον Γκρέκο»).

Το μεγάλο βήμα

Και ο συγγραφέας του βιβλίου Θανάσης Μασκαλέρης:

Ο Νίκος Καζαντζάκης δεν ήταν μόνον ένας διάπυρος αναμορφωτής ιδεών και πνευματικών παραδόσεων που μετουσίωσε σε προσωπικά οράματα στο τεράστιο έργο του αλλά και μια πολύπλευρη προσωπικότητα, με βαθιά πνευματική, κοινωνική, ανθρωπιστική συνείδηση. Ταυτόχρονα ήταν γήινος.

Η ζωή του και το έργο του προσφέρουν ουσιώδη έμπνευση για ολοκλήρωση στον σημερινό άνθρωπο, κομματιασμένος όπως είναι από τα χτυπήματα των τεχνολογικών επιδρομών. Ο Καζαντζάκης ήταν βαθιά ριζωμένος στο ζωογόνο χώμα της Φύσης, όπως διαπιστώνεται στο παρόν ανθολόγημα από το έργο του […] Αν νοιώσουμε σεβασμό και αγάπη για τη Γη, ένθερμα όπως ο Καζαντζάκης, θα έχουμε κάνει ένα μεγάλο βήμα προς τη διατήρησή της

Κι ας κλείσω –ενδεικτικά– με κάποιες από τις ανθολογημένες αναφορές του Καζαντζάκη:

● «Η ψιχάλα είχε ξεκόψει, τα δέντρα κι οι πέτρες γυάλιζαν, μύριζε το χώμα κι ένας κούκος λάλησε, κοροϊδευτικά και χαρούμενα. Ο ήλιος είχε αρχοντικά γλυκάνει τη δύναμή του και χάιδευε σπλαχνικά τη γης απύρωτο χέρι, γλύκα και τρυφεράδα, οι στάλες τρεμόπαιζαν ακόμα στα φύλλα, μέσα στο μαλακό κι αποβροχάρικον αγέρα γελούσε κι έκλαιγε ο κόσμος» («Ο Χριστός ξανασταυρώνεται»).

● «Εγώ ακούω όλη τη γη να φωνάζει. Ακούω τα βουνά γύρα μου, τους ποταμούς, τα δέντρα, τα ζώα να μου φωνάζουν: “Δώσε μου πρόσωπο να μη χαθώ, κοίταξέ με να ζήσω!”» («Ταξιδεύοντας στο Μοριά»).

● «Κι αν ακόμα ήμουν σίγουρος, είπε, πως θα πήγαινα στον Παράδεισο, θα παρακαλούσα το Θεό να με αφήσει να πάω από τον πιο μακρινό δρόμο»…(«Αναφορά στον Γκρέκο»).

Στο πλαίσιο

Με ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις η στήλη σήμερα. Αρχής γενομένης με το Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, που συμπληρώνει αισίως 30 χρόνια ετήσιας παρουσίας (από τα καλά χρόνια της «Ελευθεροτυπίας», που το είχε υιοθετήσει). Αρχισε ήδη την Τετάρτη και θα διαρκέσει ώς την 1η Νοεμβρίου, με την προβολή 50 ταινιών, σε «Ααβόρα» και «Ελλη», και με καλεσμένους τους διεθνείς σκηνοθέτες Κριστόφ Ζανούσι, Εμίρ Κουστουρίτσα, Κεν Λόουτς, Μάριο Μπελόκιο. Πρόεδρος του Πανοράματος ο Νίνος Φένεκ Μικελίδης, με το Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ εκ των υποστηρικτών.

Αφιέρωμα στον Τσε Γκεβάρα, μεθαύριο Δευτέρα, 7 μ.μ., στην ΕΣΗΕΑ (Ακαδημίας 20). Με καλεσμένο τον παιδικό του φίλο Καλίνκα Φερέρ, κεντρικό πρόσωπο του ντοκιμαντέρ «Σε βρήκα Τσε» του Θύμιου Κάκου, που θα προβληθεί, και συγγραφέα του βιβλίου «Από τον Ερνέστο στον Τσε». Ομιλητές, πλην Καλίνκα Φερέρ και Κάκου, οι Μανώλης Γλέζος, Κώστας Ησυχος, η φιλόλογος Μάρτα Σαντς, η πρέσβης της Κούβας Ζέλβις Κορτίνα, ενώ θα χαιρετίσουν ο π. πρόεδρος της ΠΟΕΣΥ Γιώργος Σαββίδης και η γραμματέας του Μορφωτικού της ΕΣΗΕΑ Φανή Πετραλιά.

Σύναξη –για πρώτη φορά– ποιητών της γενιάς του ’70, Δευτέρα επίσης, 7.30 μ.μ., στον κινηματογράφο «Ατλαντίς» (Βουλιαγμένης 245). Θα διαβάσουν ποιήματά τους, με μουσική υπόκρουση Βασίλη Κανελλόπουλου, περί τους 40 ποιητές και ποιήτριες – ανάμεσά τους: Ν. Βαγενάς, Α. Βιστωνίτης, Μ. Γκανάς, Η. Γκρης, Δ. Καλοκύρης, Χ. Λιοντάκης, Τζ. Μαστοράκη, Κ. Παπαγεωργίου, Α. Παπαδάκη, Α. Πούλιος, Μ. Πρατικάκης, Γ. Υφαντής, Α. Φωστιέρης κ.ά. Αλλά και φόρος τιμής σε εκδημήσαντες της ίδιας γενιάς: Γ. Βαρβέρη, Γ. Καραβασίλη, Α. Τραϊανό, Β. Στεριάδη, Γ. Κοντό, Ν. Χατζηδάκη κ.ά. Απαγγελίες ποιημάτων τους από τους ηθοποιούς Ολγα Δαμάνη και Βαρβάρα Λαζαρίδου. Θα προλογίσει ο Αλέξης Ζήρας.

ΚΑΙ… Δεν είναι μόνο τυφλή, αλλά και κουφή.