«Ξεβρακώνομαι από κάθε σοβαροφάνεια»

Είναι σκηνοθέτης: είναι ο Αντίνοος Αλμπάνης, ως κεντρικός ήρωας της νέας ταινίας του Στράτου Τζίτζη «Εχω κάτι να πω» που παίζεται ήδη στα σινεμά. Είναι αποτυχημένος (ως σκηνοθέτης) και έτσι αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο φιλοσοφίας για την πίστη ή γιατί τη χρειαζόμαστε ή ποια πίστη και σε τι τη χρειαζόμαστε ή κάτι τέτοιο. Τέλος πάντων, όλα αυτά συμβαίνουν γιατί «έχει κάτι να πει» (το τι «λέει» τελικά το μαθαίνουμε στο φινάλε της ταινίας, με τον πλέον ευφυή τρόπο). Είναι σκηνοθέτης: είναι ο Στράτος Τζίτζης, του οποίου η ταινία «Εχω κάτι να πω» παίζεται ήδη στα σινεμά, δεν είναι αποτυχημένη, ούτε ο ίδιος ως σκηνοθέτης, κι ωστόσο ό,τι είχε να πει, το είπε μέσω του Αλμπάνη που ουσιαστικά είναι ο ίδιος ή κάτι σαν τον ίδιο και πράγματι έγραψε ένα φιλοσοφικό βιβλίο (ο Τζίτζης) με τίτλο «Εχω κάτι να πω - Στοιχεία για μια θεωρία της συμπλήρωσης» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ευρασία. Δεν έχουμε διαβάσει ακόμη το βιβλίο (οσονούπω θα γίνει και αυτό), αλλά η ταινία είναι υπέροχη: έξυπνη, ευρηματική, αστεία, φιλοσοφική και φιλοσοφημένη, καίρια. Εμείς μιλήσαμε με τον Στράτο Τζίτζη, μπας και καταλάβουμε τι έχει να μας πει...

● Η ταινία μοιάζει με αυτοτρολάρισμα (όχι ίσως του εαυτού σου, αλλά όλου του ελληνικού σινεμά). Τι είχες στο μυαλό σου;

Ο αυτοσαρκασμός που διατρέχει το «Εχω κάτι να πω» άπτεται κυρίως του «φτωχού σαρκίου» εμού του ιδίου, το οποίο δεν έχω κανένα πρόβλημα να εκθέσω, διότι δεν είναι αυτό το θέμα μου. Το θέμα μου είναι το πνεύμα και τι έχουμε να πούμε για τον κόσμο μας επί της ουσίας. Το θεωρώ κρίσιμο και λέω κάποια πράγματα επ’ αυτού μέσα στην ταινία, η οποία ως φιλοσοφική κωμωδία έχει και τα δύο στοιχεία: και το κωμικό (αυτοσαρκασμός) και το φιλοσοφικό (το πνεύμα). Το κωμικό διευκολύνει την επικοινωνία του σοβαρού. Οπως ο Δικαιόπολις στους Αχαρνείς βγαίνει να μιλήσει στους Αθηναίους ντυμένος αστεία (σαν καραγκιόζης, κατά τον Σαββόπουλο) προκειμένου να ακούσουν αυτό που έχει να τους πει, έτσι κάνω κι εγώ. Για να περάσω αυτό που θέλω να πω στον θεατή, για να επικοινωνήσω την ουσία του και όχι το φαίνεσθαι, ξεβρακώνομαι από κάθε σοβαροφάνεια. Το ίδιο και ο ήρωάς μου, που τον υποδύεται επιτυχώς ο Αντίνοος Αλμπάνης, σπάζοντας την εικόνα του ζεν πρεμιέ και δείχνοντας την αστεία, τσακισμένη και ευάλωτη πλευρά του. Καθώς τον παρακολουθούμε στην ταινία βλέπουμε να «ξεβρακώνονται» παράλληλα και κάποιες καταστάσεις από τον χώρο του ελληνικού σινεμά, αλλά και από τον χώρο του βιβλίου. Εδώ να πω ότι οι άνθρωποι από τον χώρο του βιβλίου που είδαν την ταινία, έχουν καταδιασκεδάσει, γιατί πρώτη φορά ο χώρος τους παρουσιάζεται τόσο γλαφυρά στον κινηματογράφο.

● Βάζεις ηθοποιούς και το συνεργείο της ταινίας να παίζουν τον εαυτό τους. Κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει σε ταινίες. Σε μία εποχή όπως η σημερινή, τι σημαίνει αυτό; Εννοώ, σε μια εποχή που δημιουργούμε το «ψηφιακό εγώ» μας και ταυτιζόμαστε με αυτό, ενώ ταυτόχρονα το σινεμά δεν λαμβάνει τη στήριξη που πρέπει από το κράτος...

Η εισβολή της πραγματικότητας που συμβαίνει στην ταινία με το σπάσιμο της κινηματογραφικής αφήγησης, έτσι που να βλέπουμε και «πίσω από τι κάμερες», εξυπηρετεί τη στόχευσή μου να θέσουμε κάποια ζητήματα στην ίδια την πραγματική ζωή και όχι μόνο στο αφηγηματικό πεδίο. Αυτό το αίτημα αλήθειας θα ήταν καλό να τεθεί γενικότερα απέναντι στη σημερινή εποχή, που λειτουργεί κυρίως με «βιτρίνες» και κατασκευασμένα προφίλ «ψηφιακών εγώ», όπως λες. Το σημερινό σινεμά συντελεί εν πολλοίς στην αναπαραγωγή κατασκευασμένων εικόνων για τον κόσμο μας, είτε κάνει αμερικάνικα σίκουελ είτε μετέρχεται φεστιβαλικά κλισέ. Λίγοι είναι οι δημιουργοί που τολμάνε να αναμετρηθούν με την αλήθεια (τους). Η ισχνή στήριξη του ελληνικού κινηματογράφου από την πολιτεία κάνει ακόμα πιο δύσκολο το έργο τους, διότι το σινεμά είναι μια δαπανηρή τέχνη, την οποία δεν μπορούν να ασκήσουν χωρίς στήριξη όσοι δημιουργοί δεν έχουν άλλα μέσα, πέρα από την αλήθεια και τις προσωπικές τους ικανότητες.

● Η ταινία είναι κωμωδία, κάτι που επίσης βλέπουμε σπάνια στο σύγχρονο ελληνικό σινεμά. Κωμωδίες και απλές ιστορίες αγάπης (οι δεύτερες παγκοσμίως) εκλείπουν. Γιατί τις φοβόμαστε; Είναι δύσκολα είδη και τα δύο, αλλά αυτός είναι ο μόνος λόγος;

Πολύ πετυχημένο αυτό το «φοβόμαστε» που λες, γιατί μάλλον αυτό συμβαίνει κατά βάθος. Φοβόμαστε την κωμωδία γιατί με αυτήν καλούμαστε να δείξουμε τις ατέλειές μας και να γελάσουμε με αυτές, αλλά λίγοι το τολμούν. Φαίνεται ότι οι σημερινοί δημιουργοί είναι κάπως άτολμοι επ’ αυτού, καθώς ζουν μέσα στην ανασφάλεια, προσωπική, οικονομική και «ιδεολογική» (λόγω ιδεολογικής ένδειας). Επίσης, υπάρχει σήμερα και αυτή η διάχυτη συναισθηματική τσιγκουνιά, ενώ η κωμωδία όπως και ο έρωτας θέλουν τη γενναιοδωρία των αισθημάτων. Οι δημιουργοί δεν ρισκάρουν με τον έρωτα, όπως δεν ρισκάρουν με την κωμωδία. Προτιμούν τη σιγουριά των κλισέ που θα τους δώσουν φεστιβαλικές διακρίσεις και αστεράκια από τους κριτικούς. Τώρα, πώς γίνεται και το ίδιο συμβαίνει με τις «εμπορικές ταινίες» έχει μάλλον να κάνει με την ανασφάλεια των εξέκιουτιβ, που πρέπει να φροντίσουν για το υψηλό μέρισμα των μετοχών τους, οπότε επενδύουν μόνο στα σιγουράκια. Εξ ου και η παγκόσμια έκλειψη αυτών των δύο ειδών, της κωμωδίας και της αγάπης, όπως σωστά επεσήμανες.

● Tελικά αποφάσισες να βάλεις τα φιλοσοφικά σου σε μία ταινία; Αυτό έκανες;

Τα φιλοσοφικά μου παρουσιάζονται ακροθιγώς στην ταινία. Η αναφορά σε αυτά είναι υπαινικτική. Το σύνολό τους βρίσκεται στο βιβλίο μου, που βγήκε από τις εκδόσεις Ευρασία. Μάλιστα, η επίσημη παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει αυτές τις μέρες, με αφορμή την κυκλοφορία της ταινίας στους κινηματογράφους.

● Είμαστε έρμαιο της αυθαιρεσίας όσων έχουν την ισχύ να επιβάλλουν τις απόψεις τους, όπως λέει ο ήρωάς σου στο φιλμ; Εννοώ και ως δημιουργοί και ως θεατές; Αρα, μήπως είμαστε και ως θεατές έρμαιο δικό σου;

Αυτή η ατάκα είναι μέρος της κριτικής που ασκώ στον σχετικισμό διότι με αυτόν, ενώ φαινομενικά όλες οι απόψεις είναι εξίσου έγκυρες (αφού δεν υπάρχει κανόνας αξιολόγησης και είναι όλα σχετικά), τελικά επιβάλλεται το δίκαιο του ισχυρού. Η κατοχή και επίδειξη ισχύος γίνεται έτσι ο κανόνας, οπότε έχουμε όλα αυτά τα φαινόμενα που βλέπουμε σήμερα, με την εποχή μας που κατρακυλάει στη βαρβαρότητα. Εγώ όπως και οι περισσότεροι δημιουργοί και στοχαστές δεν μετερχόμαστε την ισχύ για να επιβληθούμε. Το μέσο μας είναι η πειθώ, είτε μέσω του επιχειρήματος (οι στοχαστές) είτε μέσω της αφήγησης. Οι θεατές ή οι αναγνώστες μπορούν άνετα να μας ρίξουν άκυρο, αν δεν έχουμε κάτι να τους πούμε. Ελπίζω εγώ να έχω κάτι να τους πω.

♦ Πληροφορίες: Η παρουσίαση του βιβλίου του Στράτου Τζίτζη «Εχω κάτι να πω - Στοιχεία για μια θεωρία της συμπλήρωσης», που κυκλοφόρησε μαζί με την ταινία (από τις εκδ. Ευρασία), θα γίνει την Παρασκευή 11/4 στις 20.30, στο MORALES the bar project (Σουλίου 5, Εξάρχεια).