ΑΙ και σύγχρονες καταγραφές μιας πραγματικότητας που «οπισθοχωρεί»

Σε μία εβδομάδα και μία ημέρα ακριβώς, την επόμενη Πέμπτη 6 Μαρτίου, ξεκινά το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (ΦΝΘ). Το προσωπικά πιο αγαπημένο μας, καθώς οι δέκα αυτές ημέρες γεμάτες ντοκιμαντέρ (6-16/3) σε γεμίζουν εικόνες και γνώσεις και αισθήματα, λες και βγάζεις πανεπιστημιακή σχολή! Αλλά πέρα κι από αυτό, είναι ένα Φεστιβάλ καινοτόμο, που ξεκίνησε με το όραμα του Δημήτρη Εϊπίδη και έθεσε την ίδια την πόλη στον χάρτη της παγκόσμιας κοινότητας των ντοκιμαντεριστών. Ως νεότερο «αδερφάκι» του Φεστιβάλ Κινηματογράφου που γίνεται κάθε Νοέμβρη, συνδέθηκε οργανικά με τη Θεσσαλονίκη και αυτή την αλήθεια επέλεξαν και οι διοργανωτές να αναδείξουν μέσω της φετινής οπτικοακουστικής του ταυτότητας: Ο χορογράφος Αντι Τζούμα «χορογραφεί» τα τρία σποτ του Φεστιβάλ, τα οποία προβάλλονται κάθε φορά πριν από τις ταινίες και παρουσιάζουν τον ίδιο να υπάρχει χορευτικά, περιπλανόμενος από το Επταπύργιο έως το ιστορικό (και πρόσφατα ανακαινισμένο) Ολύμπιον και τις αίθουσες του Λιμανιού.

Μόλις 261 (!) ντοκιμαντέρ θα παρουσιαστούν στη φετινή διοργάνωση. «Το φετινό Φεστιβάλ πραγματοποιείται φέτος σε μια κρίσιμη στιγμή για την ευρύτερη γειτονιά μας, την Ευρώπη, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Θεμελιώδεις αρχές του πολιτισμού μας –η δημοκρατία, η ελευθερία, η ανεκτικότητα– έχουν αρχίσει, δυστυχώς, να αμφισβητούνται, ενώ οι κραυγές του μίσους πολλαπλασιάζονται επικίνδυνα. Τα 261 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους που θα παρουσιάσουμε αποτυπώνουν όλα όσα ζούμε σήμερα, καλώντας μας να δούμε την πραγματικότητα όπως είναι, να θυμηθούμε ότι η αλήθεια δεν μπορεί να είναι σχετική και να εκτιμήσουμε εκ νέου την αξία της τέχνης του κινηματογράφου», είπαν οι διοργανωτές κατά την παρουσίαση του προγράμματος, ενώ πολύ σωστά τόνισαν πως ζούμε ως μέσα σε ένα ντοκιμαντέρ της δεκαετίας του ’30, αναφερόμενοι στην άνοδο του ναζισμού και των αυταρχικων καθεστώτων πριν από ακριβώς 100 χρόνια στην Ευρώπη και στις αναλογίες που βιώνουμε σήμερα.

Τα αφιερώματα

Ως ένα φεστιβάλ, λοιπόν, στενά συνδεδεμένο με το σήμερα και την ιστορική πραγματικότητα, έχει μεγάλο αφιέρωμα στην τεχνητή νοημοσύνη, που το ονομάζει «ΑΙ, μια αναπόδραστη νοημοσύνη»: θα γίνουν σχετικά masterclasses για το θέμα, εικαστικές εγκαταστάσεις, ενώ ακόμη και το περιοδικό του φεστιβάλ, το «Πρώτο Πλάνο», φέτος θ’ αποτελέσει ένα πείραμα συνδημιουργίας με το ΑI. Η ταινία έναρξης ανήκει επίσης σε αυτό το αφιέρωμα: πρόκειται για το «Σχετικά μ’ έναν ήρωα» του Πιοτρ Βίνιεβιτς, ως μεταφορά ενός σεναρίου γραμμένου από μηχανή AI, η οποία εκπαιδεύτηκε και μελέτησε το έργο του διάσημου σκηνοθέτη Βέρνερ Χέρτσογκ. Οσο για την ταινία που θα ρίξει αυλαία στη διοργάνωση, αυτή είναι η «Μάρλι Μάτλιν: Οχι πια μόνη» της Σοσάνα Στερν, που έρχεται κατευθείαν από το Φεστιβάλ του Σάντανς, για να πραγματοποιήσει στη Θεσσαλονίκη τη Διεθνή του Πρεμιέρα. Η κωφή σκηνοθέτριά του συναντά το είδωλο που την ενέπνευσε, τη Μάρλι Μάτλιν, την πρώτη κωφή ηθοποιό που κέρδισε Οσκαρ -για τα «Παιδιά ενός κατώτερου θεού»- και δημιουργεί μία ταινία για εκείνη.

Ενα ακόμη αφιέρωμα με 19 ντοκιμαντέρ και τίτλο «Γεωγραφία του Βλέμματος: η εκτός σχεδίου Ελλάδα (1950-2000)» θα φωτίσει το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα στη χώρα, μέσω της κινηματογραφικής της παραγωγής, τότε. Αφορμή στάθηκε η πρόσφατη ανακάλυψη του ντοκιμαντέρ «Καστοριά» (1969), του Τάκη Κανελλόπουλου, ένα φιλμ που οι άνθρωποι του Φεστιβάλ το αναζητούσαν τα τελευταία δύο χρόνια, τελικά βρέθηκε (μέσω ενός δικτύου συλλεκτών) και θα προβληθεί, όπως και τα άλλα δύο της «Μακεδονικής τριλογίας» του σπουδαίου αυτού σκηνοθέτη, «Θάσος» και «Μακεδονικός γάμος».

Τιμητική βράβευση

Τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο, φέτος, θα παραλάβει ένας από τους κορυφαίους ντοκιμαντεριστές, ο Γάλλος Νικολά Φιλιμπέρ, που έχει βραβευτεί με Χρυσή Αρκτο (2023), Σεζάρ και έχει λάβει και το βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Θα προβληθούν τέσσερις ταινίες του και θα παραδώσει masterclass. Αλλά και η Λόρεν Γκρίνφιλντ θα έρθει στη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για μία σημαντική φωτογράφο και σκηνοθέτρια, η οποία έχει συνδέσει το έργο της με τον καυστικό σχολιασμό του υπερκαταναλωτισμού, την παρακμής μιας νεοπλουτίστικης μπουρζουαζίας και την (κατ-)ανάλωση του βίου σε εφήμερες και πολυέξοδες απολαύσεις. Το πιο πρόσφατο πρότζεκτ της Γκρίνφιλντ είναι η σειρά ντοκιμαντέρ «Social Studies» (2024), ένα πρωτοποριακό κοινωνικό πείραμα για τις επιπτώσεις της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους σημερινούς εφήβους.

Τα διαγωνιστικά τμήματα

Οσον αφορά τα διαγωνιστικά τμήματα του Φεστινάλ, δέκα ταινίες, ανάμεσά τους και τρεις ελληνικές («Σμιλεμένες Ψυχές» του Σταύρου Ψυλλάκη, «Τα τέρματα του Αυγούστου» του Σταύρου Κουτσιαμπασάκου και το «Η καρδιά του ταύρου» της Εύας Σταφανή), θα διεκδικήσουν τον Χρυσό Αλέξανδρο. Συνολικά 42 είναι οι ελληνικές ταινίες που συμμετέχουν στο διεθνές πρόγραμμα (Διεθνές Διαγωνιστικό, Διαγωνιστικό Newcomers, Διαγωνιστικό >>Film Forward, Ανοιχτοί Ορίζοντες).

Κλείνοντας και περιμένοντας την έναρξη ενός ακόμη Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, δεν θα μπορούσαμε να μην αφήσουμε κάπου εδώ τις απορίες μας γιατί το βιβλίο για τη ζωή και το έργο του Γιώργου Αρβανίτη («Γιώργος Αρβανίτης: Μια ζωή στο φως» από την Ελισσάβετ Χρονοπούλου), διεθνώς αναγνωρισμένου διευθυντή φωτογραφίας και πρ. προέδρου του Φεστιβάλ, ενώ θα παρουσιαστεί στη Θεσσαλονίκη τις μέρες της διοργάνωσης, δεν θα γίνει υπό την αιγίδα του Φεστιβάλ, αλλά από μία λέσχη ανάγνωσης της πόλης...

♦ Πληροφορίες: Το 27ο ΦΝΘ (6-16/3) θα διεξαχθεί στην ιστορική έδρα του, στις αίθουσες «Ολύμπιον» και «Παύλος Ζάννας», στις αίθουσες του Λιμανιού, καθώς και στον κινηματογράφο «Μακεδονικόν». Παράλληλα παρακολουθούμε ταινίες και διαδικτυακά μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του Φεστιβάλ online.filmfestival.gr. Το πρόγραμμα του Φεστιβάλ καθώς και περισσότερες πληροφορίες για τις ταινίες είναι διαθέσιμα στο www.filmfestival.gr. Η προπώληση των εισιτηρίων θα ξεκινήσει την Τρίτη 4 Μαρτίου.