Ξεχωριστοί άνθρωποι στον δρόμο για τη δόξα

Ο νεαρός σπουδαστής μουσικής, που συγκρούεται με τον μέντορά του στο μικρό αμερικανικό «Whiplash», έκπληξη της χρονιάς, και ο θρύλος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στη «Selma» μάς προκαλούν στις ταινίες της βδομάδας. Δυστυχώς, η βραβευμένη στις Κάνες «Χειμερία νάρκη» δεν είναι από τις καλές στιγμές του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν.

«Χωρίς μέτρο» -  (Whiplash)

Σκηνοθεσία: Ντέιμιεν Σαζέλ

Ηθοποιοί: Μάιλς Τέλερ, Τζέι Κέι Σίμονς, Μελίσα Μπενουά, Πολ Ράιζερ, Οστιν Στόουελ, Τζέισον Μπλερ, Εϊπριλ Γκρέις

Ο Αντριου είναι ένας νεαρός σπουδαστής της μουσικής, ντράμερ με πάθος και ταλέντο: τι καλύτερο απ’ το ότι φοιτά σ’ ένα από τα σπουδαιότερα μουσικά Πανεπιστήμια της Αμερικής, με καθηγητή έναν από τους σημαντικότερους διευθυντές ορχήστρας, τον Τέρενς Φλέτσερ. Ή, τι χειρότερο. Οσο ο Αντριου είναι αποφασισμένος να αφοσιωθεί αποκλειστικά στην εκπαίδευση και την εξάσκηση, τόσο ο Φλέτσερ, αναγνωρίζοντας ένα πιθανό μελλοντικό αστέρι, είναι αποφασισμένος να τον πιέσει αδίστακτα, σαδιστικά, προκειμένου να επιβεβαιώσει τις αντοχές του και να αντλήσει όλες του τις δυνατότητες, με ιδρώτα και αίμα.

Το «Whiplash», με τον τίτλο του εμπνευσμένο από το τζαζ κομμάτι του Χαν Λέβι, αλλά κι από τους απανωτούς «ήχους» του μεταφορικού μαστίγιου, ήρθε στα κινηματογραφικά πράγματα ως έκπληξη φέτος: μια μικρή, ανεξάρτητη ταινία ενός νέου σκηνοθέτη, η δεύτερη μόλις δουλειά του, κέρδισε το μεγάλο βραβείο στο περσινό Φεστιβάλ του Σάντανς κι από εκεί ακολούθησε μια θριαμβευτική παγκόσμια διαδρομή που την έφερε υποψήφια για 5 Οσκαρ: Καλύτερης Ταινίας, Σεναρίου, Β’ Ανδρικού Ρόλου για τον Τζέι Κέι Σίμονς, Μοντάζ και Μιξάζ.

Η έκπληξη βέβαια δεν βρίσκεται μόνο στην πορεία της ταινίας, αλλά κυρίως στην επιτυχία με την οποία ο Σαζέλ εστιάζει το φιλμ του σε ελάχιστα στοιχεία, με απόλυτη προσήλωση, δίνοντάς τους μια δύναμη καθηλωτική: δυο άντρες, δυο βίαιοι αντίπαλοι κι ανάμεσά τους η μουσική. Μπορεί τα πλάνα του Σαζέλ να είναι γεμάτα κόσμο –η ορχήστρα, οι φοιτητές, οι περαστικοί στους πολύβουους δρόμους-, αλλά όσο συγκεντρωμένος είναι ο Αντριου στις ασκήσεις του, τόσο είναι κι ο σκηνοθέτης στους ήρωες και τον στόχο του.

Χωρισμένη στην αφήγηση 5 - 6 σημαντικών σταθμών στη ζωή του Αντριου και τη σχέση του με τον Φλέτσερ, χωρίς ίχνος περιττού, χωρίς προφανείς αφηγήσεις, χωρίς την κατάδειξη όσων ο θεατής υποψιάζεται μόνος του, η ταινία είναι σκηνοθετημένη με τρόπο τζαζ κι αυτή: με ελεύθερους συνειρμούς, με μια φαινομενικά παρορμητική διάθεση που κρύβει σκληρή πειθαρχία, άλλοτε σαν ψυχολογικό θρίλερ κι άλλοτε –δεν μπορείς να μην το προσέξεις– σαν τα επώδυνα κομμάτια προσωπικών, υπαρξιακών, εσωτερικών αναμετρήσεων του «Οργισμένου ειδώλου» του Σκορσέζε, μόνο με τα πιο ζεστά, ατμοσφαιρικά κίτρινα και μπλε στην υπέροχη φωτογραφία του.

Δεδομένης της κεντρικής του ιστορίας, του φιλόδοξου και ταλαντούχου νέου, που με τη βοήθεια του μέντορά του αγγίζει το μεγαλείο, το φιλμ θα μπορούσε να είναι από ένα χλιαρό, κλισέ, αμερικανικό success story μέχρι ένα παλαιάς σοβιετικής νοοτροπίας δράμα για τον σπαρμένο με εμπόδια δρόμο προς τη διασημότητα. Δεν είναι τίποτε από τα δύο.

Είναι μια μινιμαλιστική, εξαιρετικά ευαίσθητη ταινία για τη φιλοδοξία, για τη μοναχικότητα των ξεχωριστών ανθρώπων, για το πού βρίσκονται τα όρια στην προσπάθεια του ανθρώπου να διεκδικήσει το μεγαλείο. Σκηνοθετημένη με έμπνευση αλλά και μέτρο, με δύο απίθανες ανδρικές ερμηνείες (ειδικά ο Τζέι Κέι Σίμονς εκτοξεύεται μ’ αυτόν τον ρόλο στη σφαίρα του θρύλου) και με τα κρουστά να σφυροκοπούν αδιάκοπα κι ανηλεώς τ’ αυτιά, προκαλώντας ένταση κάθε απόχρωσης. Μια απρόσμενα δυνατή, γοητευτική ταινία, από τις ωραιότερες αποκαλύψεις της χρονιάς.

«Χειμερία νάρκη» - (Kis uykusu / Winter sleep)

σκηνοθεσία: Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν

ηθοποιοί: Χαλούκ Μπιλγκινέρ, Μελίσα Σόζεν, Ντεμέτ Ακμπάγκ, Αϊμπερκ Πεκτσάν, Σερχάτ Κιλίτς, Νεγιάτ Ισλερ, Ταμέρ Λεβέντ

Ο Αϊντίν, πρώην ηθοποιός και νυν συγγραφέας, εύπορος και γοητευτικός, διαχειρίζεται ένα ξενοδοχείο στην καρδιά της Ανατολίας, μαζί με τη νεαρή όμορφη γυναίκα του και την απογοητευμένη από τη ζωή αδελφή του. Καθώς ο χειμώνας γίνεται όλο και πιο βαρύς και το χιόνι σκεπάζει τα πάντα με τη σιωπή του, το ξενοδοχείο θα μεταμορφωθεί σε πεδίο μάχης μεταξύ των ηρώων και του περίγυρού τους.

Μπορεί ο σκηνοθέτης των «Τριών πιθήκων» και του «Κάποτε στην Ανατολία» να τιμήθηκε φέτος με τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Κανών, αυτή όμως δεν είναι μία από τις καλές ταινίες του. Μέσα από τις ατελείωτες συζητήσεις των ηρώων και την περιορισμένη επαφή τους με τον έξω κόσμο –οι πρωταγωνιστές ζουν σε μια προστατευμένη μεγαλοαστική φούσκα ενώ γύρω τους βιοπαλαιστές καθημερινά χάνουν τη μάχη– ο Τζεϊλάν θέλει να μιλήσει για τη σύγχρονη Τουρκία, εκείνη που βρίσκει την παλαιότερη με τη νεότερη γενιά σε δυνατή σύγκρουση και, ειδικά, την πνευματική και οικονομική ελίτ της που άφησε τη χώρα στη σκοτεινή της τύχη.

Εκείνο στο οποίο καταλήγει είναι ένα αργόσυρτο δράμα στα πρότυπα του Τσέχοφ (σε δικά του διηγήματα, άλλωστε, βασίστηκε το σενάριο), που αφήνει έξω από την πόρτα τα αριστουργηματικά τοπία της Καππαδοκίας για να κλειστεί σε εσωτερικούς χώρους, που δίνει απλοϊκές λύσεις στα ζητήματά του και καταλήγει σαν ένα παλιομοδίτικο μελόδραμα.

«Selma»

Σκηνοθεσία: Εϊβα ΝτιΒερνέ

Ηθοποιοί: Ντέιβιντ Ογέλοουο, Τζιοβάνι Ρίμπιζι, Τιμ Ροθ, Κούμπα Γκούντινγκ Τζούνιορ, Τομ Γουίλκινσον, Αλεσάντρο Νιβόλα, Οπρα Γουίνφρι, Τέσα Τόμσον, Κάρμεν Ετζόγκο

Στην καρδιά του φυλετικού διαχωρισμού στην Αμερική της δεκαετίας του ’60, όταν το δικαίωμα ψήφου είχε δοθεί στους Αφροαμερικανούς, αλλά με δεκάδες ανυπέρβλητες προϋποθέσεις, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ διοργάνωσε, το 1963, τρεις πορείες διαμαρτυρίας στην Αλαμπάμα, από τη μικρή πόλη Σέλμα στην πρωτεύουσα της Πολιτείας, το Μοντγκόμερι: η πρώτη βάφτηκε στο αίμα, η δεύτερη προκάλεσε την πρωτοφανή, για την εποχή, συμμετοχή εκατοντάδων λευκών, οι περισσότεροι από τους οποίους ιερείς, η τρίτη οδήγησε στην επιτυχία, στην εφαρμογή, εκ μέρους του Λίντον Τζόνσον, του καθολικού δικαιώματος ψήφου για τους Αφροαμερικανούς. Η ταινία παρακολουθεί το χρονικό αυτής της θρυλικής ακτιβιστικής δράσης, μέσα από το πρίσμα της προσωπικότητας του Κινγκ, του μεγαλείου του ως ηγέτη και των δικών του υπαρξιακών και ιδεολογικών διλημμάτων.

Μη βαρεθείτε να τη δείτε. Το «Selma» είναι οπωσδήποτε ένα συμβατικό δράμα, βασισμένο σε μια πραγματική εποχή και μια εμβληματική φυσιογνωμία. Από τη θαυμάσια φωτογραφία του Μπράντφορντ Γιανγκ, που μετακινείται με άνεση ανάμεσα στα φανταχτερά χρώματα των sixties και τη σκονισμένη κεντρική Αμερική, μέχρι τη διπλή οσκαρική υποψηφιότητα (Καλύτερη Ταινία και Τραγούδι), τις φιλικές συμμετοχές προσωπικοτήτων της αφροαμερικανικής κοινότητας, όπως η Οπρα Γουίνφρι ή ο Common, και τη βαρύτητα που εξακολουθεί να έχει για το αμερικανικό κοινό το ζήτημα του ρατσισμού, το φιλμ είναι καλοφτιαγμένο, συνεπές και προβλέψιμο.

Υπάρχουν όμως στοιχεία που το κάνουν να ξεχωρίζει στη φετινή δημοφιλέστατη κινηματογραφική «ενότητα» βιογραφιών. Το ένα είναι η λεπτότητα με την οποία η ΝτιΒερνέ χειρίζεται έναν άνθρωπο που (όσο κι αν νομίζουμε ότι τον ξέρουμε) αμφιβάλλει για το νόημα της θυσίας. Το άλλο είναι η ερμηνεία του Βρετανού Ντέιβιντ Ογέλοουο που, πέρα από τη σωματική μίμηση και το τόσο εκφραστικό βλέμμα του, δίνει στον ρόλο του μια εκπληκτική ήρεμη δύναμη, κατά στιγμές ιδιαίτερα συγκινητική. Και το τρίτο είναι ότι, μόλις 50 χρόνια από ιστορικές στιγμές που μοιάζουν τόσο μακρινές, είναι κι ωραίο και χρήσιμο να θυμάσαι πράγματα ουσιαστικά για την ανθρώπινη συμπεριφορά και λόγους μνημειώδεις σαν το «Για πόσο καιρό η δικαιοσύνη θα σταυρώνεται και η αλήθεια θα το υπομένει; Οχι για πολύ».

«Το πεπρωμένο της Τζούπιτερ» - (Jupiter ascending)

Σκηνοθεσία: Αντι και Λάνα Γουατσόφσκι

Ηθοποιοί: Μίλα Κούνις, Τσάνινγκ Τέιτουμ, Σον Μπιν, Εντι Ρέντμεϊν, Ντάγκλας Μπουθ, Τέρι Γκίλιαμ

Η Τζούπιτερ Τζόουνς, κόρη Ρωσίδας μετανάστριας στην Αμερική, δουλεύει ως καθαρίστρια σε πλουσιόσπιτα, αλλά εύχεται να μπορούσε να αλλάξει τη ζωή της. Η ευχή της θα γίνει εφιαλτική πραγματικότητα, όταν ένας μεταλλαγμένος «κυνηγός», δηλαδή στρατιώτης, θα την πάρει και θα τη μεταφέρει σ’ ένα μακρινό πλανήτη, όπου η τοπική οικογένεια βασιλέων τη θεωρεί μετενσάρκωση της βασίλισσας μητέρας και δικαιούχο του θρόνου, με όλες τις συνέπειες που έχει αυτό για τη ζωή και την ασφάλειά της.

Εάν τα αδέλφια Γουατσόφσκι έχουν ένα χαρακτηριστικό, αυτό είναι η πληθωρικότητα. Η ταινία τους έχει τα πάντα. Από διαγαλαξιακή αριστοκρατία μέχρι ακτιβίστριες καθαρίστριες, από τον Εντι Ρέντμεϊν με φωνή Νταρθ Βέιντερ μέχρι την doppelganger της Ουχάρα του «Star Trek», από βιονικά παπούτσια που σερφάρουν στο σύμπαν, μέχρι haute couture τουαλέτες, από μεταλλαγμένο αλμπίνο μέχρι μαντικές μέλισσες κι από τερατόμορφα ιπτάμενα γιγάντια ποντίκια μέχρι καφκική εξωγήινη γραφειοκρατία (με εύστοχο γκεστ τον Τέρι Γκίλιαμ). Και, φυσικά, έναν έρωτα που πλανήτες δεν κοιτά κι ένα σέξι πρωταγωνιστικό καστ, που δυστυχώς δεν πείθει στιγμή για την αλλόκοσμη διάστασή του. Μόνο που το τόσο ευφάνταστο σύμπαν των αδελφιών δημιουργών, που απολαυστικά δεν πατούν ποτέ φρένο στην εικόνα, φιλοξενεί ένα σενάριο που μοιάζει, άθελά του, να αυτοπαρωδείται, χωρίς ειρμό, χωρίς ενδιαφέρον, χωρίς ρυθμό και, τελικά, χωρίς νόημα.

Με αγάπη, Ρόζι - (Love, Rosie)

Σκηνοθεσία: Κρίστιαν Ντίτερ

Ηθοποιοί: Λίλι Κόλινς, Σαμ Κλάφλιν

Η Ρόζι κι ο Αλεξ είναι αδελφικοί φίλοι από τα πέντε τους. Μεγαλώνοντας θα νιώσουν την ερωτική έλξη αλλά θα την παραμερίσουν για χάρη της φιλίας τους ή απλώς επειδή το timing είναι κακό ή επειδή η μια παρεξήγηση θα ακολουθήσει την άλλη. Μπορεί η σχέση τους να επιβιώσει στον χρόνο και στην απόσταση; Θα καταφέρουν ποτέ να εκφράσουν τι νιώθουν αληθινά ο ένας για τον άλλον;

Βασισμένη στο μυθιστόρημα της Σεσίλια Εϊχερν, «Where Rainbows End», νεανική ρομαντική κομεντί που μοιάζει γραμμένη από κοριτσάκι του σχολείου κι εκεί απευθύνεται, χωρίς να προσθέτει κάτι στο είδος, με μια χαώδη πλοκή, που ποτέ δεν συγκροτείται, και πληθώρα κοσμοπολίτικων, από το Δουβλίνο ώς τη Βοστόνη, ονειροπολήσεων βγαλμένων από παιδικά λευκώματα. Αξίζει μόνο για τη φρεσκάδα της μικροσκοπικής κόρης τού Φιλ Κόλινς.

«Το μυστικό της ευτυχίας» - (Hector and the search for happiness)

Σκηνοθεσία: Πίτερ Τσέλσομ

Ηθοποιοί: Σάιμον Πεγκ, Ρόζαμουντ Πάικ, Τόνι Κολέτ, Στέλαν Σκάρσγκααρντ, Ζαν Ρενό, Κρίστοφερ Πλάμερ

Βρετανός ψυχίατρος με μια φαινομενικά τακτοποιημένη ζωή και μια πανέμορφη, αν και εργασιομανή σύντροφο, αποφασίζει να διακόψει και να γυρίσει τον κόσμο, αναζητώντας τον ορισμό της ευτυχίας, ώστε να βοηθήσει τους ασθενείς του και τον ίδιο.

Μέσα από ένα τεράστιο ταξίδι στις πιο συναρπαστικές γωνιές του κόσμου, με τη βοήθεια μεσότιτλων και animation και με τον Σάιμον Πεγκ στον κεντρικό ρόλο, ο οποίος ωστόσο δεν μπορεί να υποστηρίξει έναν τόσο καθοριστικό ήρωα σε όχι ξέφρενη κωμωδία, η ταινία κάνει έναν τεράστιο, πραγματικά παγκόσμιο, κύκλο για να μας εξηγήσει ότι στη ζωή δεν είναι όλα ρόδινα και πολλές φορές το καλό είναι δίπλα μας και δεν το βλέπουμε (αν είναι δυνατόν να έχεις δίπλα σου την κουκλάρα Ρόζαμουντ Πάικ του «Gone Girl» όταν είσαι ο Σάιμον Πεγκ και να μην τη βλέπεις).

Κι αν η παραγωγή είναι κοσμοπολίτικη και ακριβή, το φιλμ, βασισμένο στο life coaching best seller του Φρανσουά Λελόρ, δεν είναι παρά μια new age, συγκαταβατική ματιά του Ευρωπαίου αστού στους κακομοίρηδες αυτού του κόσμου, μια αδικαιολόγητα αφελής προσέγγιση των πραγμάτων που, το κυριότερο, δεν είναι ούτε πειστική, αλλά ούτε και χαριτωμένη.