Μία από τις πιο ισχυρές φωνές που οδήγησαν τον πρόεδρο Νίξον να τινάξει στον αέρα το σύστημα του Μπρέτον Γουντς το 1971 ήταν εκείνη του Τζον Κόναλι, του υπουργού Οικονομικών του. Για να ενθαρρύνει τον πρόεδρό του να διαλύσει το πρώτο μεταπολεμικό παγκόσμιο νομισματικό σύστημα που οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν δημιουργήσει με κόπο από το 1944, ο Κόναλι χρησιμοποίησε μια χυδαία έκφραση: «Ολοι οι ξένοι θέλουν να μας πηδήξουν και συνεπώς δική μας δουλειά είναι να τους πηδήξουμε πρώτοι» είχε πει στον Νίξον ο Κόναλι. Το πνεύμα αυτής της φράσης αντηχεί και σήμερα στους τοίχους του Λευκού Οίκου.
Από τη σκοπιά της Κίνας ο ακραίος προστατευτισμός του Τραμπ κρίνεται ως μια λελογισμένη προσπάθεια, σε συνέχεια του Σοκ του Νίξον, να συντηρηθεί η ηγεμονία των ΗΠΑ, αναγκάζοντας τον υπόλοιπο κόσμο να την επιδοτεί και καταστέλλοντας παράλληλα την όποια πιθανότητα ανάδυσης αντίπαλου προς το δολάριο νομισματικού συστήματος. Αντιμέτωπες για πρώτη φορά με μεγάλα ελλείμματα τη δεκαετία του 1970 οι ΗΠΑ επέλεξαν να μην τα συρρικνώσουν, αλλά να αναγκάσουν τους καπιταλιστές της Ευρώπης και της Ιαπωνίας να τα χρηματοδοτούν. Πώς; Με όπλο το «αμείλικτο προνόμιο» του δολαρίου.
Απελευθερώνοντας το δολάριο από την τιμή του χρυσού ο Νίξον κατέστησε τον υπόλοιπο κόσμο περισσότερο εξαρτημένο από αυτό. Οι επακόλουθες αυξήσεις των επιτοκίων της Φεντ, υπό τον Πολ Βόλκερ, συνέτριψαν τις αναπτυσσόμενες οικονομίες και ταυτόχρονα προκάλεσαν ένα τσουνάμι δολαρίων, που μέχρι τότε συγκεντρώνονταν στην Ευρώπη και την Ιαπωνία, να σπεύσουν στην Αμερική μέσω της Γουόλ Στριτ.
Ενώ η αμερικανική βιομηχανία και τα χρηματιστήρια επλήγησαν, ένα νέο τρομερό σύστημα ανακύκλωσης είχε δημιουργηθεί: τα αμερικανικά ελλείμματα παρείχαν την απαιτούμενη ζήτηση για τα προϊόντα των ξένων καπιταλιστών (Ευρώπης και Ιαπωνίας), των οποίων τα κέρδη σε δολάρια ανακυκλώνονταν μέσω της Γουόλ Στριτ πίσω στις ΗΠΑ. Εν ολίγοις ο Νίξον απέδειξε πως όταν το κρίνουν σκόπιμο, οι ΗΠΑ δίνουν προτεραιότητα στην ηγεμονία έναντι της σταθερότητας –ένα μάθημα που η Κίνα εσωτερικεύει τώρα, καθώς παρατηρεί τη σύγχρονη προσαρμογή αυτής της τακτικής από τον Τραμπ.
Η προσέγγιση του Τραμπ διαφέρει ως προς τη μέθοδο, αλλά όχι ως προς τον στόχο. Εκεί που ο Νίξον χρησιμοποιούσε τα επιτόκια και τις αγορές πετρελαίου, ο Τραμπ χρησιμοποιεί τους δασμούς και το κρυπτονόμισμα ως κύρια εργαλεία του. Οι δασμοί του αποτελούν ταυτόχρονα οικονομικά όπλα και διαπραγματευτικό μοχλό πίεσης. Επιβάλλοντας μεγάλους δασμούς ο Τραμπ εξαναγκάζει τον λοιπό κόσμο -ιδίως Κίνα και Ευρωπαϊκή Ενωση- σε ανατίμηση των νομισμάτων τους, αλλά με παράλληλες ρυθμίσεις που δεν θα απειλήσουν την ηγεμονία του δολαρίου. Ο στόχος δεν είναι το ισορροπημένο εμπόριο, αλλά η διατήρηση ασύμμετρων πλεονεκτημάτων. Αν θα πετύχει εξαρτάται από το αν καταφέρει να διασπάσει ακόμα περισσότερο την Ευρώπη και τις χώρες που ανήκουν ή συγχρωτίζονται με τους BRICS.
Αντίθετα με την Ευρώπη, που δεν φαίνεται να καταλαβαίνει τίποτα, η Κίνα κατανοεί τον στόχο του Τραμπ: υποτίμηση του δολαρίου με παράλληλη επιβράδυνση της διεθνοποίησης του γουάν. Ξέρει ακόμα πως ο Τραμπ στοχεύει στη διάσπαση της παγκόσμιας οικονομίας σε δύο κομμάτια: ένα μπλοκ από πειθήνιους υποτελείς των ΗΠΑ και ένα μπλοκ γύρω από την Κίνα με αυξημένες ικανότητες αντίστασης απέναντι στην Ουάσινγκτον, στο οποίο ο Τραμπ θα επιτεθεί παντοιοτρόπως. Πρόκειται για εξέλιξη που το Πεκίνο αντιμετωπίζει τόσο ως κίνδυνο όσο και ως ευκαιρία –εξέλιξη που απαιτεί τόσο αμυντικές όσο και προληπτικές απαντήσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο η ταχύτερη υιοθέτηση του ψηφιακού γουάν για το διεθνές εμπόριο και τους διακανονισμούς εντός των BRICS μπορεί να προσφέρει σε πολλές ανένταχτες χώρες αντιστάσεις στον οδοστρωτήρα Τραμπ. Ταυτόχρονα όμως το Πεκίνο δεν θέλει να δει το δολάριο να αποδομείται, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό των κινεζικών αποταμιεύσεων είναι σε… δολάρια. Γι’ αυτό με πολλή προσοχή το Πεκίνο σχεδιάζει έναν ευρύτερο στρατηγικό αναπροσανατολισμό με στόχο τις μεγαλύτερες αντιστάσεις στον χρηματοπιστωτικό εξαναγκασμό του Τραμπ, χωρίς όμως να ρίχνει το ίδιο λάδι στη φωτιά.
Το πώς θα εξελιχθεί το οικονομικό γιουρούσι του Τραμπ σε φίλους και εχθρούς παραμένει αβέβαιο. Ωστόσο το Πεκίνο ξέρει ότι δεν έχει το δικαίωμα να υποθέτει ότι η πολιτική Τραμπ στερείται εσωτερικής λογικής και γι’ αυτό σχεδιάζει προσεκτικά την αντίδρασή του. Και πολύ σωστά κάνει. Κατ’ εμέ τόσο η Κίνα όσο και οι υπόλοιποι από εμάς έχουμε υποχρέωση να κατανοήσουμε ότι το «όραμα» του Τραμπ παραπέμπει σε μια νέα φάση της τεχνοφεουδαρχικής τάξης πραγμάτων, όπου το νεφοκεφάλαιο και οι πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης θα εκτοπίσουν από το κέντρο της αμερικανικής ηγεμονικής εξουσίας το τραπεζικό και χρηματιστικό κεφάλαιο με τους Αμερικανούς τεχνοφεουδάρχες (π.χ. Μπέζος, Τιλ, Ζούκερμπεργκ, Μασκ) στον ρόλο της νέας υπερ-άρχουσας τάξης.
Αυτό το τεχνοφεουδαρχικό αμερικανο-κεντρικό σύστημα θα συνδυάζει την οικονομική βαλκανοποίηση της υφηλίου υπό τον συγκεντρωτικό τεχνολογικό έλεγχο της Big Tech δημιουργώντας νέα ιεραρχία διεθνών εξαρτήσεων. Μπροστά σε αυτό το πρόταγμα η Ευρώπη είναι ανοχύρωτη. Μόνο η Κίνα μπορεί να αντισταθεί. Αν θα το καταφέρει, θα εξαρτηθεί από το αν θα χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τα εργαλεία που ήδη διαθέτει.
Ο ιστορικός παραλληλισμός του 1971 με το 2025 εμπεριέχει μια σχετική κρίσιμη διαπίστωση: όπως το Σοκ του Νίξον δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, ενώ φαινόταν να τη διαταράσσει, έτσι και το Σοκ του Τραμπ μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για τον πολυπολικό κόσμο που επιδιώκει να αποτρέψει. Το καθήκον της Κίνας είναι να προετοιμάσει το έδαφος για το τελευταίο. Πώς;
Πρώτον, με την εμβάθυνση των συμμαχιών με τον Παγκόσμιο Νότο αλλά και επιδίωξη νέων συμμαχιών με ευρωπαϊκές χώρες-θύματα του Σοκ του Τραμπ. Δεύτερον, με την αξιοποίηση του κινεζικού ψηφιακού συστήματος πληρωμών της για την παροχή ενός βασικού εισοδήματος σε όλους τους κατοίκους της Κίνας. Και, τρίτον, με την προώθηση του ρόλου του ψηφιακού γουάν στις αγορές εμπορευμάτων εντός του μπλοκ BRICS.
Τα επόμενα χρόνια θα δείξουν κατά πόσον οι στρατηγικές ελεγχόμενης αποδόμησης του στάτους κβο της Ουάσινγκτον θα καταφέρουν να αναπαραγάγουν την ηγεμονία των ΗΠΑ σε έναν κόσμο όπου η ισχύς έχει γίνει πιο διάχυτη –και όπου η Κίνα έχει εμπεδώσει τα διδάγματα από το Σοκ του Νίξον.
*Γραμματέας ΜέΡΑ25. Το άρθρο αποτελεί συντομευμένη απόδοση της στήλης του Γιάνη Βαρουφάκη στο κινεζικό ειδησεογραφικό πρακτορείο quancha.cn
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας