Εκτιμάμε τη δημοκρατία όσο πρέπει;

》Συχνά τη θεωρούμε αυτονόητη, ίσως και αδιάφορη. Οι νεότερες γενιές δεν μπορούν καν να φανταστούν πώς θα μπορούσαν να διοικούν την Ελλάδα κάτι (αμερικανοκίνητοι) καραβανάδες σε ένα καθεστώς τρόμου, λογοκρισίας και βασανιστηρίων. Ομως η ιστορική μνήμη της εποχής χωρίς δημοκρατία πρέπει να διαφυλαχτεί και να παραμείνει ζωντανή, ανεξαρτήτως των γενεών που έρχονται και παρέρχονται. Γιατί όλοι πρέπει να ξέρουν τι σημαίνει όταν χάνεται αυτό που σήμερα θεωρούμε δεδομένο. Γιατί τίποτα δεν είναι αυτονόητο και τίποτα δεν χαρίζεται. Ακόμη και αν σήμερα πολλοί έχουν την ψευδαίσθηση πως ό,τι απεικονίζεται στην οθόνη του «έξυπνου» κινητού τους είναι και ο πραγματικός κόσμος.

》Από την άλλη πλευρά, τα ανιστόρητα «πού είσαι Παπαδόπουλε» δυστυχώς έχουν κληροδοτηθεί και σε νεότερους που τα αναμασούν στα ψηφιακά καφενεία, μεταξύ κηρύγματος μίσους για τους «άλλους» και εκφράσεων θαυμασμού για διάφορους κασιδιάρηδες. Αρκεί μόνο να θυμηθούμε ένα στοιχείο από την ενδιαφέρουσα έρευνα που είχε κάνει το ινστιτούτο Ετερον για τα 50 χρόνια δημοκρατίας: Ενα σχεδόν 15% δηλώνει ανερυθρίαστα ότι προτιμά «ορισμένες φορές» τη δικτατορία. Θυμάμαι ακόμη τα λόγια ενός παλαίμαχου πλέον πολιτικού που υποστήριζε κατ’ εκτίμηση ότι το 20% των πολιτών έχει φασίζουσες αναφορές. Και έχουμε βάσιμες ενδείξεις από την εκλογική συμπεριφορά της τελευταίας 12ετίας για το πόσο εύκολα μπορεί να ξεπροβάλει το φίδι από το αυγό. Μόλις πέρυσι, εν έτει 2023, ένα ανύπαρκτο κόμμα που εμφανίστηκε ξαφνικά μεταξύ των δύο διαδοχικών εκλογών πήρε σε τέσσερις εβδομάδες 4,7% έχοντας τη στήριξη ενός νεοναζί, καταδικασμένου πρωτόδικα για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης. Μπορεί τώρα να τους έχει περιλάβει η ποινική Δικαιοσύνη, αλλά πότε έγινε ουσιαστική συζήτηση για την πολιτική διάσταση του φαινομένου;

«Μείναμε, αλλά δεν γίναμε Ευρώπη», έγραψε ο Αλέξης Τσίπρας και έχει δίκιο. Αν όμως δεν μέναμε (το 2015), δεν θα είχαμε και τη δυνατότητα να γίνουμε (κάποια στιγμή). Γι’ αυτό και δεν έπρεπε να το ρισκάρουμε…

》Ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης ήταν η καλύτερη και ηρεμότερη περίοδος του νεοελληνικού κράτους τους τελευταίους δύο αιώνες. Κοινοβουλευτική δημοκρατία, πολιτική σταθερότητα, οικονομική ανάπτυξη και ευημερία, έστω κι αν δεν ήταν για όλους. Εγιναν όμως όλα όσα έπρεπε; Δυστυχώς όχι, αφού αποφύγαμε να φτιάξουμε κράτος με ισχυρούς θεσμούς, καθώς η εξουσία επιδιώκει την αναπαραγωγή της χωρίς αντίβαρα. Η εκάστοτε κυβέρνηση μετατρέπει τη Βουλή σε υπηρεσία επικύρωσης νομοσχεδίων της, διορίζει την ηγεσία της Δικαιοσύνης, ελέγχει ασφυκτικά τη δημόσια διοίκηση. Ακόμη και οι υποστελεχωμένες Ανεξάρτητες Αρχές, όπως είδαμε στο σκάνδαλο των υποκλοπών, μπορούν να δεχτούν επίθεση αν τολμήσουν να αμφισβητήσουν την κεντρική εξουσία. Σκέφτηκε όμως κανείς πόσο επικίνδυνο μπορεί να γίνει ένα τέτοιο αμιγώς πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα, ειδικά όπως το σημερινό «επιτελικό κράτος» γύρω από τον Κυριάκο Μητσοτάκη; Ας δούμε τι τράβηξαν οι ΗΠΑ με τον Ντόναλντ Τραμπ και πιθανόν τι έχουν να τραβήξουν ακόμη. Και μιλάμε για μια ομοσπονδιακή χώρα, με ισχυρούς θεσμούς, όχι για την Ελλάδα του πελατειακού κράτους και του «θα πάρω τον τάδε να καθαρίσει».

》Πολλοί αναρωτιούνται γιατί συχνά οι νεότεροι μιλούν απαξιωτικά για θέματα όπως η δημοκρατία, οι θεσμοί και το κράτος δικαίου. Αποφεύγουν όμως να σκεφτούν ότι μια πιθανή αιτία είναι η διάψευση των προσδοκιών τους μετά την οικονομική κρίση και ότι θα ζήσουν χειρότερα από τους γονείς τους. Ενας νέος άνθρωπος, π.χ. 25-35 ετών, δυσκολεύεται να φύγει από το παιδικό του δωμάτιο με τους μισθούς και τα ενοίκια που βρίσκει στην αγορά, οι διακοπές είναι σπορ πανάκριβο και απαγορευμένο και ακόμη και η βραδινή έξοδος είναι υπολογίσιμο κόστος. Η δε προοπτική της δημιουργίας οικογένειας τρομάζει από μόνη της. Ενας άλλος μέσης ηλικίας είναι εγκλωβισμένος σε εργασίες με νόμιμα χαμηλούς μισθούς, το άγχος της ανεργίας και της επιβίωσης. Είναι παράλογο οι άνθρωποι αυτοί να μην ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τη δημοκρατία, την ελευθερία, την Ευρώπη και άλλες ωραίες ιδέες; Είναι παράλογο που καταλήγουν μπροστά σε μια οθόνη βλέποντας σειρές ή χαζεύοντας βιντεάκια στο TikTok ή διαβάζοντας θεωρίες συνωμοσίας στα social media; Ποιος θα μιλήσει τελικά σε αυτούς τους ανθρώπους και πώς θα εκπαιδευτούν για να προστατέψουν τη δημοκρατία όταν χρειαστεί;