Σοκ, οργή, πένθος, αλληλεγγύη. Απ’ αυτά τα στάδια περνούν οι κοινωνίες όταν δέχονται μαζικά δολοφονικά χτυπήματα. Ο φόβος, παρών βεβαίως από την αρχή του γεγονότος, αλλά σε λανθάνουσα μορφή, κυριεύει τις συνειδήσεις μόλις καταλαγιάσουν οι πρώτες αντιδράσεις. Και εδώ είναι το κρίσιμο σημείο.
Πρέπει να εμποδίσουμε τον φόβο να μολύνει τα μυαλά και τις ψυχές μας και να αντισταθούμε στις δυνάμεις που καραδοκούν να αρπάξουν την ευκαιρία για να προωθήσουν ένα σχέδιο ασφυκτικού ελέγχου της καθημερινότητας. Ο στόχος των φανατικών είναι να διχάσουν τις κοινωνίες. Χτυπώντας τυφλά στο πλήθος με όχημα τη θεωρία της συλλογικής ευθύνης ή προσβάλλοντας τις ιδρυτικές αρχές της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, θέλουν να υποχρεώσουν τις κυβερνήσεις να λάβουν σκληρά μέτρα προς κάθε κατεύθυνση, να κάνουν εκπτώσεις στο επίπεδο των δικαιωμάτων και των ελευθεριών και να ξεκινήσει έτσι ένα ανελέητο κυνήγι μαγισσών που θα προκαλέσει αντιδράσεις και θα οδηγήσει σε εμφυλιοπολεμικές καταστάσεις. Στο όνομα της ασφάλειας δεν πρέπει να επιτρέψουμε να πληγεί το σώμα και το πνεύμα της δημοκρατίας.
Η ισορροπία είναι λεπτή και εύκολα οι κυβερνήσεις μπορεί να διολισθήσουν στον αυταρχισμό, επικαλούμενες τις έκτακτες συνθήκες. Περιγράφει πολύ σωστά το πρόβλημα ο Πολωνός κοινωνιολόγος Ζίγκμουντ Μπάουμαν: «Ασφάλεια και ελευθερία είναι και οι δυο τους αξίες αναγκαίες, αλλά βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για μεγαλύτερη ασφάλεια είναι λιγότερη ελευθερία και το τίμημα μιας μεγαλύτερης ελευθερίας είναι λιγότερη ασφάλεια. Οι περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν μια ισορροπία, χωρίς ποτέ να το καταφέρνουν» («Ιδέες παλιές και νέες» «Εφ.Συν.» 5-7-2014).
Στη μαζικότερη και βιαιότερη πρόκληση που δέχτηκε στις μέρες μας η Δύση (Δίδυμοι Πύργοι), αντέδρασε με τον τρόπο που προσδοκούσαν οι εχθροί της. Εξαπέλυσε πολέμους, έστησε φυλακές-κολαστήρια όπου έκλεισε ανθρώπους χωρίς στοιχεία και χωρίς να τους προσφέρει τη νομική υποστήριξη που δικαιούνται όλοι οι κατηγορούμενοι, οργάνωσε επιθέσεις κατά των δικαιωμάτων για να περιφρουρήσει τάχα τις κοινωνίες, νομιμοποίησε τα βασανιστήρια, ενθάρρυνε την ισλαμοφοβία. Πέτυχε τα ακριβώς αντίθετα από τα επιδιωκόμενα (;) αποτελέσματα. Η βία και ο φανατισμός ενισχύθηκαν παντού στον μουσουλμανικό κόσμο, ενώ στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών δυνάμωσαν η ξενοφοβία και η μισαλλοδοξία.
Αν αποδεχτούμε την επικίνδυνη αντίληψη που τα τελευταία χρόνια δηλητηριάζει τη δημόσια συζήτηση και πλασάρεται ως ρεαλιστική ότι «μπορεί όλοι οι μουσουλμάνοι να μην είναι τρομοκράτες, ωστόσο όλοι οι τρομοκράτες είναι μουσουλμάνοι», τότε θα έχουμε χάσει το μεγάλο στοίχημα, της ανεκτικότητας απέναντι στον Αλλο, τον διαφορετικό, τον ετερόδοξο, τον αιρετικό. Ενα στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε, χωρίς ωστόσο να υποκύψουμε στις πιέσεις για ανοχή απέναντι σε πράξεις και ιδέες που επιδιώκουν να νομιμοποιηθούν στο όνομα του πλουραλισμού των ταυτοτήτων.
Καμία ταυτότητα, όσο ιερή κι αν θεωρείται από τους οπαδούς της, δεν μπορεί να γίνει σεβαστή σ’ ένα κράτος δικαίου αν παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και οι θρησκείες, όλες οι θρησκείες, όπως έλεγε ο Φρόιντ, «τείνουν κατά βάθος προς τη σκληρότητα και τη μισαλλοδοξία απέναντι σε κείνους που δεν συγκαταλέγονται στους πιστούς τους».
Δυστυχώς, τον τόνο από την πλευρά της Δύσης τον έδωσαν οι νεοσυντηρητικοί οπαδοί της σύγκρουσης των πολιτισμών. Οπως σημειώνει ο Τσβετάν Τοντόροφ «ασφαλώς δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τον Τζορτζ Μπους και τον Μπιν Λάντεν. Αλλά υπάρχει ένας είδος αντικειμενικής συνενοχής ανάμεσα στους νεοσυντηρητικούς και στους φανατικούς ισλαμιστές που αρνούνται κάθε μορφή συμβιβασμού. Και οι δύο πλευρές πιστεύουν πως ο πόλεμος των θεών, όπως έλεγε ο Μαξ Βέμπερ, είναι αναπόφευκτος» («Ελευθεροτυπία» 27-2-2007).
Η γαλλική κοινωνία και το πολιτικό σύστημα της χώρας αντέδρασαν σωστά στην επίθεση των τζιχαντιστών. Η επίδειξη πυγμής όμως που κάνει η κυβέρνηση Βαλς, συλλαμβάνοντας και φυλακίζοντας μουσουλμάνους Γάλλους πολίτες με την κατηγορία του εγκωμιασμού της τρομοκρατίας επειδή έγραψαν ή είπαν κάτι ενοχλητικό, ακόμη και αποκρουστικό, δεν είναι καλή ένδειξη. Ρίχνει νερό στον μύλο των φανατικών.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας