Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες 50 χρόνια από την «αποκατάσταση της δημοκρατίας» (24 Ιουλίου 1974) και ήδη έχουν συμπληρωθεί 5 χρόνια από τις εκλογές του Ιουλίου του 2019 (τότε ανέλαβε να σχηματίσει κυβέρνηση η Νέα Δημοκρατία υπό την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη). Τα δύο αυτά γεγονότα στέκονται η αφορμή για να αναστοχαστούμε ως πολιτική κοινωνία για τα δύο μείζονα και θεμελιώδη ζητήματα που απασχολούν κάθε πολιτική κοινωνία.
Τα δύο αυτά θεμελιώδη ζητήματα στην πολιτική φιλοσοφία καταγράφονται με τους όρους «γένεσις» (Genesis γερμανιστί) και «ισχύς» (Gelfung). Οι σχετικές έρευνες εξετάζουν την προέλευση και την καταγωγή της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας από τη μια πλευρά και τις δυνατότητες εξέλιξης της εκάστοτε πολιτικής κοινωνίας από την άλλη.
Δεν θα επιμείνω στο ζήτημα από πού προήλθε (πώς γεννήθηκε) αυτή η πολιτική κοινωνία στην οποία ζούμε. Πρόκειται για το γνωστό ζήτημα της μεταπολίτευσης, για το οποίο έχουν αναλώσει πνευματικές δυνάμεις στοχαστές, φιλόσοφοι, πολιτικοί επιστήμονες, οικονομολόγοι και πολλοί άλλοι κοινωνικοί επιστήμονες. Εχουν διοργανωθεί συνέδρια, σεμινάρια, αλλά προ πάντων ιδιαίτερου τύπου δημόσιες συζητήσεις (όπως π.χ. το Forum των Δελφών κ.ά.) στις οποίες το τελικό συνειδησιακό συμπέρασμα ισούται με το απόλυτο μηδέν. Ενώ αναδείχθηκε πώς και γιατί η «μεταπολίτευση» ως τύπος διακυβέρνησης στην κρίση χρέους για την Ελλάδα, στο επίπεδο της πολιτικής συνείδησης δεν έχουν δοθεί ακόμη απαντήσεις.
Θα τολμήσω να ισχυριστώ πως όσο εθελοτυφλούμε μπροστά στο πρόβλημα της καταγωγής της σύγχρονης πολιτικής κοινωνίας μας τόσο δεν πρόκειται να βρούμε τον δρόμο που θα βαδίσουμε στο μέλλον. Αλλά ας προχωρήσουμε τώρα στο πρόβλημα της ισχύος της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής κοινωνίας. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να διευκρινίσω ότι οι θεωρητικο-πολιτικές θέσεις και απόψεις που θα διατυπώσω εντάσσονται σ’ ένα ευρύτερο πραγματολογικό πλαίσιο που χαρακτηρίζει τις σχετικές έρευνες για την πολιτική, τη δημοκρατία, τον κοινοβουλευτισμό κ.ά. Σε πρόσφατο κείμενό μου με τον τίτλο «Μεταδημοκρατικός κοινοβουλευτισμός» (βλ. στις φιλόξενες στήλες της «Εφ.Συν.») υποστήριξα ότι η Ελλάδα ως πολιτική κοινωνία έχει ριζικά μετασχηματιστεί σε τέτοιο βαθμό που όλοι μας θέτουμε το ερώτημα: Πράγματι ζούμε στην ίδια (κατά το όνομα) πολιτική κοινωνία που ζούσαμε το έτος 1974; Γιατί σχετικά με το ίδιο πρόβλημα όσον αφορά το «πράγμα» η σκέψη και ο νους χρειάζεται να εργαστούν επίμονα και κριτικά, για να αντιληφθούμε στο επίπεδο της πολιτικής συνείδησης τι μας συμβαίνει!
Πριν από 5 χρόνια (Ιούλιος του 2019) σύμφωνα με τα συνταγματικά και κοινοβουλευτικά δεδομένα έγιναν οι εκλογές και η Νέα Δημοκρατία αναδείχθηκε κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. έγινε αξιωματική αντιπολίτευση. Κατά τον Hegel κάθε ιστορική συγκυρία διεισδύει στην εκάστοτε μελλοντική εξέλιξή της και δεν μπορεί κανείς εύκολα να διαμορφώσει ιδέες και αντιλήψεις περί του τέλους της ή περί της ακολουθίας της. Τυπικά η Ελλάδα τον Αύγουστο του 2018 υπέγραψε την συνθήκη εξόδου της από την «κρίση χρέους» που έζησε επί δέκα χρόνια. Ολοι είχαμε αντιληφθεί ότι βρισκόταν ένα βήμα πριν από τον «γκρεμό» και γι’ αυτό μετά τον Ιούλιο του 2019 η κυβέρνηση Μητσοτάκη σχεδίασε το νέο ελληνικό μοντέλο διακυβέρνησης. Θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω τα βασικά και δομικά στοιχεία αυτού του μοντέλου.
Πρώτον: η νεωτερική κοινοβουλευτική νομιμοποίηση στην άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας εγκαταλείπεται. Το Κοινοβούλιο απλώς εγκρίνει και επικυρώνει τις αποφάσεις της κυβέρνησης. Δεύτερον, η σχέση κυβέρνησης-κόμματος όπως αυτή θεμελιώθηκε κατά την ιστορική φάση της μεταπολίτευσης δεν υφίσταται. Το κοινοβουλευτικό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας τέθηκε στο περιθώριο. Ετσι εξηγείται η «εξέγερση» της κοινοβουλευτικής ομάδας κατά την πρόσφατη συνεδρίασή της. Το τρίτο χαρακτηριστικό του νέου ελληνικού μοντέλου διακυβέρνησης έχει το όνομα «επιτελικό κράτος». Η θεσμοθέτηση επιτελικού διοικητικού μοντέλου ακύρωσε, εκ των πραγμάτων, κάθε έννοια και πρακτική κοινοβουλευτισμού. Ενα τέταρτο δομικό στοιχείο της διακυβέρνησης Μητσοτάκη είναι αυτό που αναφέρεται στις σχέσεις της με τις οικονομικώς ισχυρές ομάδες. Βρισκόμαστε μπροστά σε καθεστώς πλήρους και χωρίς ελέγχους υποταγής της πολιτικής εξουσίας στους οικονομικώς ισχυρούς.
Τα τέσσερα αυτά δομικά χαρακτηριστικά του ελληνικού μοντέλου διακυβέρνησης που εφαρμόζει εδώ και πέντε χρόνια ο Κυριάκος Μητσοτάκης (2019-2024) συγκεφαλαιώνονται σ’ ένα πέμπτο στοιχείο (τι σημαίνει άραγε ο όρος «πέμπτο στοιχείο»;): μεσοπρόθεσμα θα καταρρεύσει η σχέση πολιτικής και κοινωνίας και τότε δεν θα βρισκόμαστε ένα βήμα πριν από τον γκρεμό, αλλά θα έχουμε πέσει στον γκρεμό! Και σε αυτή τη συγκυρία δεν θα υπάρχουν μηχανισμοί διάσωσης! Ο Μητσοτάκης θα έχει διανύσει τον κύκλο του ως πρωθυπουργός, αλλά το μοντέλο διακυβέρνησης που θεσμοθέτησε για την ελληνική πολιτική κοινωνία θα αποδειχθεί κατά τις επόμενες δεκαετίες «υπαρξιακή παγίδα» για την Ελλάδα.
* Πολιτικός φιλόσοφος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας