Ο Αγιος Πρόσφυγας

Περπατώ στους δρόμους του Αϊβαλιού και αισθάνομαι το βάρος της σκιάς του χρόνου που έχουν τα σπίτια των προσφύγων προγόνων μας. Στα υπέρθυρα, χρονολογίες των προπατόρων ιδιοκτητών, ενός αιώνα στολίδια της πέτρας και του σιδήρου.

Δεν χωρά ο νους τις δυσκολίες, τα προβλήματα των παππούδων και γιαγιάδων. Σε λίγες μέρες ή βδομάδες ανατράπηκε η ζωή αιώνων. Τα αρχοντόσπιτα έμειναν μ’ ανοιχτές πόρτες, τα έπιπλα ασκέπαστα, τα χρειώδη σκόρπια, περίμεναν κάποιο χέρι να τα πάει στη θέση τους. Τα πλούτια έμειναν πίσω, οι καρποί στα δέντρα, στα χωράφια, τα γεννήματα του φθινοπώρου στη γης.

Γεμάτα τα κάθε λογής πλεούμενα με πρόσφυγες. Αρχοντάδες και λαός πλάι πλάι. Το διάφορο παρελθόν του καθενός θα ξεχαστεί. Τώρα είναι όλοι ξεσπιτωμένοι και ανέστιοι. Τι δύσκολες λέξεις! Εκείνος ο κύρης που χάραξε στο υπέρθυρο του σπιτιού του τη χρονολογία 6 Αυγούστου 1922 σε ποια τραγωδία να τον εντάξεις; Και ποιος μπορεί να είναι ο από μηχανής θεός που θα τον λυτρώσει; Ο χρόνος, φωνάζει μια φωνή, ο ποιητής, μια άλλη.

Σταματώ στη μέση του δρόμου. Είμαι στο Πλατύ Σοκάκι. Απ’ τη μια η Αγια-Τριάδα κι απ’ την άλλη το πατρικό σπίτι του Ηλία Βενέζη. Η εκκλησιά έστεκε στη θέση της όσο ήταν αποθήκη διάφορων υλικών, όπως συμβαίνει με τα κτίσματα θρησκείας των αλλοφύλων όπου Γης. Τα έσωζε η χρεία των νέων ιδιοκτητών. Επέκεινα έρχεται η εγκατάλειψη, η φθορά, ο χρόνος, το κακό χέρι, η φωτιά για να τα αφανίσει. Ομως κάτω απ’ τα αποκαΐδια υπάρχει η Ιστορία.

Ο άνθρωπος μετακινείται συνεχώς και αδιαλείπτως στο βάθος των αιώνων και των χιλιετιών. Ανεξαρτήτως του ονόματος που προσλαμβάνει και τις περισσότερες φορές του αποδίνουν οι άλλοι· μετανάστης, πρόσφυγας, μέτοικος, περιηγητής, ταξιδιώτης, φεύγει από τον τόπο του. Τότε γίνεται ο «άλλος». Στα παράλια της Μικράς Ασίας έρχονται σήμερα κατά χιλιάδες οι κάτοικοι της διπλανής ηπείρου.

Οι πολίτες της γείτονος χώρας ως τουρίστες, για να βρεθούν κοντά στη θάλασσα κι από κει να περάσουν στα νησιά του Αιγαίου, να πάνε στο εξωτερικό. Η μεσαία τάξη της Τουρκίας κατακτά και ζει το επόμενο όνειρό της. Αυτοί κατακλύζουν τα τουριστικά θέρετρα των παραλίων· Αϊβαλί, Σαρμουσάκ, Φώκιες, Κουσάντασι, Αλικαρνασσός σε λίγο δεν θα έχουν ελεύθερο δωμάτιο. Η επόμενη οικονομική κατηγορία θα περάσει στα ελληνικά νησιά· Λέσβος, Χίος, Σάμος, Κως και νοτιότερα δέχονται ευχάριστα τα κύματα των Τούρκων τουριστών.

Ομως στα παράλια της Τουρκίας καταφτάνουν κι οι αποδιωγμένοι από τις χώρες του πολέμου, της ανέχειας, της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, της πολιτικής διαμάχης. Συγκεντρώνονται στις απόμακρες περιοχές, οι οποίες υπάρχουν ανάμεσα στις πόλεις και στις τουριστικές θέσεις, μακριά απ’ τον κόσμο. Κι όποτε έχει μπουνάτσα περνούν απέναντι στα ελληνικά νησιά.

Ποιος άγιος σώζει τους περισσότερους; Στο μέλλον θα ενταχθεί στο εορτολόγιο των θρησκειών ο Αγιος Πρόσφυγας, κοινός για όλες τις θρησκείες. Γιατί ο καθημερινός πολίτης του κόσμου, ο Ελληνας του περασμένου αιώνα, ο σημερινός της Αφρικής και της Ασίας, αγιάζει εκεί στην ξενιτιά και κάποτε δεν θέλει να επιστέψει και να ξαναδεί το πατρικό του σπίτι.

Οπως ο Βενέζης που όσο ζούσε μόνο απ’ τις φωτογραφίες, που του έφερνε η αδερφή του Αγάπη και οι φίλοι του, διάβηκε τα πέτρινα σκαλοπάτια του.

* Συγγραφέας, διδάκτορας Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας