Ο αγαπημένος Πολωνός… «θαυματοποιός» των Βρυξελλών

Είναι εξάλλου σε αυτό ακριβώς το «θαύμα» που πλέον ελπίζουν η πλειονότητα των Πολωνών αλλά και οι Βρυξέλλες, έπειτα από οκτώ χρόνια οπισθοδρόμησης υπό την εθνικολαϊκιστική διακυβέρνηση της χώρας από το υπερσυντηρητικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) του Γιάροσλαβ Κατσίνσκι.

Η επιστροφή του κεντροδεξιού Τουσκ στον πρωθυπουργικό θώκο της χώρας του –που κατείχε μεταξύ 2007 και 2014, προτού μεταπηδήσει στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (2014-2019, εν μέσω προσφυγικής κρίσης, σεναρίων για Grexit και του υλοποιημένου Brexit) και μετέπειτα στην ηγεσία του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (2019-2022)– κάνει πολλούς να ανασαίνουν με ανακούφιση. Προσώρας… Αφενός στην Πολωνία, όπου οι δημοκρατικές αξίες και το κράτος δικαίου έγιναν «κουρελόχαρτο» επί εποχής του PiS, με πολιτική ποδηγέτηση της Δικαιοσύνης και των ΜΜΕ, ποινικοποίηση των αμβλώσεων, περιθωριοποίηση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και των μειονοτήτων, καθώς και δαιμονοποίηση προσφύγων και μεταναστών, με ad hoc εξαίρεση όσων προέρχονται από την εμπόλεμη, «λευκή» χριστιανική Ουκρανία.

Αφετέρου στην έδρα της Ε.Ε., που βλέπει στη νέα πρωθυπουργία Τουσκ ένα σημάδι ελπίδας για ανακοπή της ανόδου της Ακροδεξιάς ενόψει και των ευρωεκλογών του Ιουνίου, «κόντεμα» των ευρωσκεπτικιστών στους κόλπους των «27» –στερώντας μάλιστα έναν σημαντικό έως τώρα σύμμαχο του εθνικιστική Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπαν– και ανασύσταση του πάλαι ποτέ ηγετικού «Τριγώνου της Βαϊμάρης» μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας και Πολωνίας, σε μια περίοδο όπου η διχασμένη Ευρώπη δείχνει να έχει χάσει την «πυξίδα».

Η Βαρσοβία –πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ– «θα ανακτήσει την ηγετική της θέση στην Ε.Ε.», διακήρυξε ο Τουσκ, ξαναμπαίνοντας δυναμικά αυτήν την εβδομάδα στο ευρωπαϊκό προσκήνιο ως ένας από τους μπροστάρηδες της στήριξης της Ουκρανίας στην άρτι ολοκληρωθείσα σύνοδο κορυφής των «27». Ομως στην υπό διαμόρφωση νεο-ψυχροπολεμική περίοδο της οικονομικής κρίσης, τα δεδομένα στο ευρωπαϊκό πεδίο είναι διαφορετικά και τα «θαύματα» απαιτούν πολύ περισσότερα από πολιτικά… «ευχέλαια» και «πίστη».

Για τον Τουσκ και τις Βρυξέλλες, το μότο που φαίνεται τώρα να επικρατεί για την Πολωνία, μία από τις φτωχότερες χώρες της Ε.Ε., είναι το «συν Αθηνά και χείρα κίνει». Σε ακόμη ένα πείραμα πολιτικών ωσμώσεων στην Ευρώπη, η πρωθυπουργία του βασίζεται σε έναν άνετης πλειοψηφίας, πλην ετερόκλητο κυβερνητικό συνασπισμό, που απαρτίζεται από τον κεντροδεξιό Συνασπισμό Πολιτών –του οποίου ο ίδιος ηγείται–, τον κεντρώο Τρίτο Δρόμο και το κόμμα της Αριστεράς.

Εχει να αντιπαλέψει έναν ελεγχόμενο από PiS κρατικό μηχανισμό, σημαντικό μέρος του πολωνικού εκλογικού σώματος «εμποτισμένο» πια στην εθνικολαϊκιστική ιδεολογία και έναν μόνο κατ’ όνομα ανεξάρτητο πρόεδρο, τον Αντρέι Ντούντα, η θητεία του οποίου λήγει το 2025 και έχει απειλήσει ανοιχτά ότι θα μπλοκάρει με βέτο την «ανατροπή μεταρρυθμίσεων» της οκταετούς διακυβέρνησης του PiS.

Προς επίρρωση, το ελεγχόμενο από τους εθνικιστές Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας έκρινε μόλις την περασμένη Δευτέρα ως αντισυνταγματική τη δικαστική μεταρρύθμιση, που καλείται να εγκρίνει η Βαρσοβία για να «ξεπαγώσουν» ευρωπαϊκά κονδύλια, καθώς και τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης στη χώρα, εξαιτίας των αντιδημοκρατικών μεθοδεύσεων του PiS.

Μπροστά στο ορατό αδιέξοδο της άμεσης προώθησης των αναγκών μεταρρυθμίσεων από τη νέα κυβέρνηση της Βαρσοβίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κλείνει τώρα στον Τουσκ το «μάτι».

Με εχέγγυο τη φιλοευρωπαϊκή κατεύθυνση και τον πρωθύστερο έντιμο ευρωπαϊκό «βίο» του –που περιλαμβάνει μια σκληρή στάση στο θέμα του ελληνικού χρέους το 2015–, ο Ευρωπαίος επίτροπος Προϋπολογισμού, Γιοχάνες Χαν, δήλωσε ότι οι Βρυξέλλες θα βρουν τρόπο, ώστε η Πολωνία να αποκτήσει πρόσβαση σε περίπου 112 δισεκατομμύρια ευρώ «παγωμένων» κοινοτικών πόρων από τα Ταμεία Ανάκαμψης και Συνοχής.

«Εχουμε πολλές προσδοκίες και σίγουρα θα τον υποστηρίξουμε [τον Τουσκ] στις προσπάθειές του», δήλωσε στο πρακτορείο Reuters. «Δεν μιλάμε για άμεση εκταμίευση, αλλά περισσότερο για αποδέσμευση κεφαλαίων. Πρέπει να δούμε πώς θα προχωρήσουμε». Αλλά «σίγουρα δεν θα περιμένουμε ενάμιση χρόνο», πρόσθεσε, με το βλέμμα στη λήξη της προεδρικής θητείας Ντούντα. «Πιστεύω ότι πρέπει να βρεθεί μια λύση». Πρόκειται για ένα υψηλού διακυβεύματος «στοίχημα» για τις Βρυξέλλες και για τον Τουσκ προσωπικά.

Εναν θιασώτη του θατσερικού νεοφιλελευθερισμού, γιο ενός ξυλουργού και μιας νοσοκόμας, που εργάστηκε ως οικοδόμος, σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Γκντανσκ και έγινε μέλος του ιστορικού συνδικάτου «Αλληλεγγύη», σε μια περίοδο που διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στην ανατροπή του κομμουνισμού στην Πολωνία, τη δεκαετία του ’80. Για τα πολιτικά δεδομένα της χώρας του, ο Τουσκ παραμένει σαφώς προοδευτικός, σε σύγκριση με τον PiS. Αλλά δεν είναι επαναστάτης. Στην προηγούμενη πρωθυπουργική θητεία του, κυβέρνησε με βάση φιλελεύθερες οικονομικές αρχές, είχε σκληρή στάση στο προσφυγικό και αντιτάχθηκε στη νομιμοποίηση των αμβλώσεων.

Πλέον έχει αλλάξει τη στάση του σε αρκετά ζητήματα, όπως στη στήριξη των οικονομικά αδύναμων, στις αμβλώσεις και στον χωρισμό Εκκλησίας - Κράτους. Πολλοί αντίπαλοι και επικριτές του τού προσάπτουν πολιτικό οπορτουνισμό.

Αν και απορρίπτει την κατάργηση του δικαιώματος αρνησικυρίας των κρατών-μελών στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της Ε.Ε., ο εθνικιστής ηγέτης Κατσίνσκι τον κατηγόρησε τις προάλλες δημόσια, από βήματος της πολωνικής Βουλής, ως «πράκτορα των Γερμανών».

Εν μέσω διεργασιών σύστασης εξεταστικών επιτροπών για τη διερεύνηση σκανδάλων της διακυβέρνησης του PiS –μεταξύ αυτών και της χρήσης του λογισμικού υποκλοπών Pegasus κατά πολιτικών αντιπάλων–, η εθνικολαϊκιστική αντιπολίτευση ανάγει τις επερχόμενες ευρωεκλογές σε πολιτικό «ξεκαθάρισμα λογαριασμών».

Περνώντας μέσω Βρυξελλών, το αποτέλεσμα θα φανεί, «κοντή γιορτή», τον προσεχή Ιούνιο.

Γιατί τον επιλέξαμε