Δώστε πόρους και καθαρές αρμοδιότητες

Mπορεί να υπάρξει πραγματική περιφερειακή διακυβέρνηση στη χώρα μας; Είναι ένα ερώτημα που τίθεται συχνά, συναντά τις καλές προθέσεις όλων των πλευρών, αλλά παραμένει ως ερώτημα και για την επόμενη φορά, σαν να παίζουν Περιφέρειες, δήμοι και κεντρικό κράτος ρόλους στην ταινία «Η μέρα της Μαρμότας» σε μια αέναη επανάληψη μιας κατάστασης που δεν αλλάζει ποτέ, με το συγκεντρωτικό κράτος να διατηρεί τον ισχυρό ρόλο του.

Μόνο που ενίοτε έρχεται η πραγματικότητα και σε γειώνει σε αληθινές ανάγκες και προκλήσεις που δεν μπορείς να αποφύγεις για πολύ ακόμα. Το είδαμε και φέτος με τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές, φαινόμενα που αποδεχόμαστε πια ότι ανήκουν στην κλιματική κρίση. Ποιος είναι υπεύθυνος για τα αντιπλημμυρικά έργα και πώς θα καλυφθούν οι πόροι των μεγάλων έργων; Ποιος είναι ο ρόλος της Περιφέρειας, του δήμου ή του κράτους στην πρόληψη και την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων;

Οι πόροι και οι αρμοδιότητες βρέθηκαν ακριβώς στο κέντρο των εργασιών του 9ου ετήσιου συνεδρίου της Ενωσης Περιφερειών Ελλάδος, που ξεκίνησαν την Τετάρτη και συνεχίζονται και σήμερα στα Γιάννενα με κεντρικό θέμα την «Περιφερειακή Διακυβέρνηση». Αυτό που κατέγραψε η πρώτη ημέρα του συνεδρίου είναι κομμάτι ενός κύκλου που ώς σήμερα δεν έχει δει πραγματικές τομές στη χώρα μας, αλλά μάλλον παράλληλες διαδρομές και παραπομπές των κρίσιμων αποφάσεων στο μέλλον.

Από τη μία οι περιφερειάρχες που ζητάνε αυτονομία, αυξημένους πόρους και ξεκάθαρες αρμοδιότητες και από την άλλη η κυβέρνηση που, εκπροσωπώντας το κεντρικό κράτος, αναγνωρίζει μεν την ατζέντα και την αναγκαιότητα αυτών των θεμάτων, δηλώνει έτοιμη για κάποια βήματα, αλλά ώς εκεί. Τουλάχιστον αυτό δείχνει και η εμπειρία των σχέσεων τοπικής αυτοδιοίκησης και κυβερνήσεων και στο παρελθόν, όταν η ατζέντα ήταν σε πολλά σημεία η ίδια.

Στην κεντρική εισήγηση που έκανε ο πρόεδρος της ΕΝΠΕ και περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, αυτή η ατζέντα τέθηκε καθαρά σε μεγάλο βαθμό. Αναπτύσσοντας τέσσερις άξονες, «που θα οδηγήσουν στον κεντρικό στόχο της Περιφερειακής Διακυβέρνησης, τον οποίο έχουν κατακτήσει οι Περιφέρειες σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη», μίλησε για τις αρμοδιότητες των Περιφερειών, την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, τους πόρους και τη χρηματοδότηση των Περιφερειών και τη μετάβαση από την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση στην Περιφερειακή Διακυβέρνηση.

Οπως είπε, το πιο σημαντικό ζήτημα «στο οποίο σκοντάφτουμε συνεχώς είναι οι αρμοδιότητες, που σε κάποιες περιπτώσεις αλληλοκαλύπτονται με αποτέλεσμα να μην είναι ξεκάθαρες, σε άλλες μεταβιβάζονται με νομοθετικές ρυθμίσεις χωρίς πόρους, χωρίς ανθρώπινο δυναμικό και σε άλλες είναι τόσο πολύ διασκορπισμένες που στο τέλος κανείς επί της ουσίας δεν μπορεί να λειτουργήσει. Και, το χειρότερο, οι πολίτες να μη γνωρίζουν ποιος έχει την ευθύνη».

«Πρέπει να κατανοήσουμε ότι χρειαζόμαστε άμεσα ξεκάθαρες και κάθετες αρμοδιότητες που θα συνοδεύονται από τους αντίστοιχους πόρους», πρόσθεσε, μιλώντας για την ανάγκη άμεσων προσλήψεων και αύξηση των εργαζομένων σε συγκεκριμένες ειδικότητες.

Μιλώντας για την κλιματική κρίση επανέφερε τη διπλή σχέση αρμοδιοτήτων με πόρους: «Αυτό όμως που όλοι πλέον αντιλαμβανόμαστε είναι ότι πρέπει να υπάρξει άμεσα μια ξεκάθαρη διευθέτηση αρμοδιοτήτων και βέβαια πρέπει να βρεθούν οι πόροι για μεγάλα αντιπλημμυρικά έργα, τους οποίους σήμερα δεν έχουν οι Περιφέρειες, προκειμένου τα έργα αυτά να γίνουν με βάση τις νέες κλιματικές συνθήκες και τα σημερινά δεδομένα. Να είμαστε ξεκάθαροι: τα χρήματα που έχουν λάβει τα τελευταία χρόνια δεν αρκούν για να γίνουν οι μεγάλες αντιπλημμυρικές παρεμβάσεις που χρειάζεται η χώρα». Πιο εξειδικευμένα στους πόρους αναφέρθηκε και στη σχέση με το Ταμείο Ανάκαμψης και τη δυνατότητα που πρέπει να αποκτήσουν οι Περιφέρειες «να συμμετέχουν και στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση των έργων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης».

Οσο για την Περιφερειακή Διακυβέρνηση θεωρεί ότι «έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για να κάνουμε στην Ελλάδα το επόμενο μεγάλο βήμα, να μπούμε στη σύγχρονη εποχή. Με απευθείας έσοδα στις Περιφέρειες. Με οικονομική ανεξαρτησία και πλήρη θεσμική θωράκιση. Με ενίσχυση του πολιτικού ρόλου των Περιφερειών. Με αρμοδιότητες οριζόντιες και κάθετες που θα διατρέχουν τομείς όπως η Υγεία, η Παιδεία, οι Μεταφορές».

Η απάντηση από τη μεριά της κυβέρνησης δείχνει ότι μπορεί πάνω στο ίδιο ακριβώς ζήτημα να υπάρχουν παράλληλες κατευθύνσεις για τις λύσεις και όχι κατ’ ανάγκη τεμνόμενες. Η υπουργός Εσωτερικών Νίκη Κεραμέως στην ομιλία της έδωσε βάρος στην «καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη» και ανέπτυξε δύο άξονες, το νέο θεσμικό πλαίσιο για τους ΟΤΑ και το ανθρώπινο δυναμικό της Δημόσιας Διοίκησης, με αναφορές στην αξιολόγηση των υπηρεσιών και τη λογοδοσία.

Πιο κοντά στο πρακτικό μέρος των αιτημάτων που θέτουν οι περιφερειάρχες, ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος μίλησε για «ξεκάθαρους κανόνες και ρόλους» ανάμεσα στο κεντρικό κράτος, τις Περιφέρειες και τους δήμους και τόνισε πως για να ωριμάσει περισσότερο η περιφερειακή αυτοδιοίκηση «χρειάζονται οι ξεκάθαροι κανόνες και οι ξεκάθαροι ρόλοι». Αναφέρθηκε δε στην ανάγκη να προχωρήσει το επόμενο διάστημα η σύνταξη ενιαίου Κώδικα λειτουργίας Α/βάθμιας κα Β/βάθμιας Αυτοδιοίκησης και έκανε επίσης αναφορές στην ανάγκη για λογοδοσία προς τους πολίτες.

Το αν οι δήμοι και οι Περιφέρειες της χώρας θα δουν στο προσεχές μέλλον και ένα άλλο σύστημα αυτόνομης διακυβέρνησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο μοιάζει σαν ερώτημα για ένα επόμενο συνέδριό τους.