«Οι άνεργοι είναι απροστάτευτοι»

Την αναποτελεσματικότητα της πολιτικής για την απασχόληση, που προϋπήρχε της κρίσης, με αποτέλεσμα να αποδειχτεί ανίκανη να εξομαλύνει τις σκληρές επιπτώσεις της, εξέθεσε η πρόεδρος του ΟΑΕΔ καθηγήτρια Μαρία Καραμεσίνη για να τονίσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, στην οποία οι μνημονιακές συμφωνίες έδωσαν τη χαριστική βολή.

Σε διεθνές συνέδριο για την αγορά εργασίας που έγινε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, αναφέρθηκε στις ιστορικές διαστάσεις της ύφεσης που υποδαύλισαν η σκληρή λιτότητα και οι πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης που επέβαλαν Ε.Ε. και ΔΝΤ, επισημαίνοντας ότι αυτό το μείγμα ήρθε να προστεθεί στην προϋπάρχουσα δομική κρίση που πυροδότησε η σοβαρή κρίση χρέους.

Παρέθεσε την κοινωνικοοικονομική επίπτωση σε αριθμούς: 25% απώλεια από το ΑΕΠ, 64% μείωση των επενδύσεων, 20% συρρίκνωση της απασχόλησης που εκτόξευσε την ανεργία στο 27,5% το 2013, 25% μείωση στους πραγματικούς μισθούς και πάνω από το 40% του πληθυσμού που διαβιοί σε συνθήκες ένδειας ή υλικής αποστέρησης.

Μόνο μια διαφορετική προσέγγιση θα μπορούσε να οδηγήσει σε έξοδο από την κρίση και μάλιστα σε ό,τι αφορά τα εργασιακά, καθώς η πλήρης απορρύθμιση της αγοράς εργασίας φαίνεται ότι είχε καταστροφικά αποτελέσματα, σύμφωνα με την κ. Καραμεσίνη. Απορρύθμιση που επέβαλαν οι μνημονιακές συμφωνίες.

Η καθηγήτρια πρότεινε την ενίσχυση της εργασιακής προστασίας ως «θεραπεία» για τις υπανάπτυκτες πολιτικές απασχόλησης που προϋπήρχαν της κρίσης το 2008 τις οποίες και σκιαγράφησε: οι δαπάνες για την αγορά εργασίας το 2008 ήταν μόλις το 0,61% του ΑΕΠ, όταν στον ΟΟΣΑ ήταν κατά μέσον όρο 1,18%, το επίδομα ανεργίας κάλυπτε μόλις το 18% του συνόλου των ανέργων και το 26% των ανέργων που δούλευαν πριν μείνουν άνεργοι, ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι και οι αυτοαπασχολούμενοι δεν είχαν πρόσβαση σε αυτό με αποτέλεσμα η συμβολή του επιδόματος ανεργίας να αποδεικνύεται πενιχρή στην απορρόφηση της κοινωνικής κρίσης.

Σε ό,τι αφορά τις πιο ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας, η χώρα μας συγκαταλεγόταν ανάμεσα στις τέσσερις χώρες με τις πιο χαμηλές αποδόσεις σε αυτόν τον τομέα καθώς δαπανούσε το 0,47% του ΑΕΠ και αφορούσε μόλις το 0,87% της εργατικής δύναμης το 2008, αδυναμία που το κράτος επιχειρούσε να αντισταθμίσει με την προστασία στους μόνιμους εργαζόμενους και από τις απολύσεις καθώς και με την άμεση δημιουργία μόνιμων θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα μέχρι πρόσφατα. Και καθώς επισήμως η ευελιξία στην αγορά εργασίας ήταν περιορισμένη, ήταν διογκωμένες οι άτυπες μορφές εργασίας.

Η απορρύθμιση της αγοράς μέσω του συμφώνου σταθερότητας, που μείωσε το εργατικό κόστος αλλά και το επίδομα ανεργίας, αποθάρρυνε την πρόωρη συνταξιοδότηση, μετέτρεψε και τα ίχνη των ενεργών πολιτικών απασχόλησης σε παθητικές.

Δραματικές ήταν οι επιπτώσεις στους μισθούς, που καταβαραθρώθηκαν, καθώς ο κατώτατος μισθός μειώθηκε κατά 22% και 32% για τους νέους, ενώ οι ονομαστικοί μισθοί σημείωσαν κάμψη κατά 20% και το εργατικό κόστος κατά 23% στον επιχειρηματικό τομέα μεταξύ 2009 και 2014 ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν μόλις κατά 6%. Και ήταν οι αμοιβές στον ιδιωτικό τομέα που υπέστησαν το βαρύτερο πλήγμα.

Το πλήγμα για τους εργαζόμενους συμπληρώθηκε από τις δραστικές μειώσεις στο επίδομα ανεργίας κατά 22% τον Μάρτιο του 2012 με εισαγωγή το 2013 χρονικού περιορισμού των δικαιούχων και την εκτίναξη των μακροχρόνια ανέργων από 45% του συνόλου το 2008 σε 74% το 2014 οι οποίοι δεν είχαν και δικαίωμα κάλυψης.

Το ίδιο διάστημα αυξάνονται σημαντικά οι επιδοτήσεις θέσεων εργασίας, ενώ οι σχετικές δαπάνες στην πλειονότητά τους κατευθύνονται προς τη διατήρηση των θέσεων εργασίας αφήνοντας ένα ελάχιστο μέρος τους να αφορά τη δημιουργία νέων ή τα κίνητρα για την εκκίνηση επιχειρήσεων.

Ετσι μεταξύ του πρώτου τριμήνου του 2011 και του 2012 το 19% του συνόλου των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα απασχολείται σε επιδοτούμενες δουλειές, ενώ ανυπαρξία ευκαιριών για εργασία καθιστά αδύνατη την απορρόφηση της ανεργίας, καθώς η μείωση της ζήτησης δεν επιτρέπει τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας παρά τις επιδοτήσεις, καθώς χιλιάδες επιχειρήσεις κλείνουν.

Πεντάμηνη απασχόληση

Η απασχόληση στην κοινότητα είναι μικρής διάρκειας, μόλις πέντε μηνών, για να καλύψει τις ελλείψεις εποχικών και μόνιμων εργαζόμενων στους δήμους, ενώ και τα κουπόνια εργασίας που αφήνουν στους εκπαιδευόμενους να βρουν δουλειά μετά την ολοκλήρωση της εξάσκησης στις εταιρείες αποτελούν φτηνή εργατική δύναμη που υποκαθιστά την πρόσληψη κανονικών εργαζόμενων.

Ετσι οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, παρά την αύξηση των δικαιούχων, αποδεικνύονται λίγες για την αντιμετώπιση του μαζικού κύματος ανεργίας που προκαλεί η ύφεση, ενώ ούτε η ευελιξία στην αγορά εργασίας οδήγησε σε μείωση της ανεργίας, όπως εκτιμούσε η τρόικα.

Οσο για τις λύσεις; Η καταστροφή της παραγωγικής δυνατότητας και η εξαθλίωση σαφώς και δεν μπορούν να αποτελούν μέρος της. Η κ. Καραμεσίνη προτείνει την ανακατανομή του εισοδήματος στο εσωτερικό, αλλά και ένα επενδυτικό σοκ από το εξωτερικό μέσω μιας εναλλακτικής στρατηγικής ανάπτυξης.

Ωστόσο, το ερώτημα που θέτει είναι κατά πόσο η Ε.Ε. και οι σχεδιασμοί που κάνει για την απασχόληση είναι διατεθειμένη να αναθεωρήσει το δόγμα της εκτεταμένης λιτότητας και να θέσει το θέμα του διαχωρισμού του ευρωπαϊκού Νότου από τον πυρήνα των χωρών της αλλά και το ζήτημα της κοινωνικής αποσύνθεσης που προκαλεί η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας.

Εξειδικεύοντας τις επιπτώσεις της κρίσης στην απασχόληση, ο επίκουρος καθηγητής Αλέξης Ιωαννίδης (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) στην ανάλυσή του κατέδειξε ότι οι εργασίες που επλήγησαν δυσανάλογα ήταν όσες συγκαταλέγονταν στις λιγότερο εκλεκτές από άποψη αμοιβών, εκπαίδευσης, διάρκειας απασχόλησης σε σύγκριση με τις πιο προνομιούχες θέσεις εργασίας γεγονός που κατατείνει στη θεωρία της κατάτμησης της ελληνικής αγοράς εργασίας.

Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, είναι οι πλέον ευάλωτοι αυτοί των οποίων η θέση στην αγορά εργασίας κατέστη ακόμη πιο δυσχερής, όπως είναι οι νέοι, οι γυναίκες και οι μετανάστες, όπως σημείωσαν αρκετές εισηγήσεις.