Ο παράδεισος... διευρύνεται

Στο δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής οι Ελβετοί ψηφοφόροι ενέκριναν με μεγάλη πλειοψηφία (78,5%) την υιοθέτηση του περιβόητου ελάχιστου παγκόσμιου εταιρικού φόρου 15% που προωθεί ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Περίπου 1,8 εκατομμύριο Ελβετοί, ψήφισαν υπέρ της αύξησης του συντελεστή φορολόγησης των πολυεθνικών εταιρειών που έχουν ετήσια κέρδη άνω των 750 εκατ. δολαρίων.

Στον συντελεστή 15% -που θεωρείται χαμηλότερος ακόμη και από το μέτριο 21% που είχε προτείνει ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν- συμφώνησαν το 2021 περίπου 140 χώρες της υφηλίου ύστερα από εισήγηση του ΟΟΣΑ και πιέσεις των ισχυρών.

Το αποτέλεσμα του ελβετικού δημοψηφίσματος χαιρετίστηκε από αρκετά διεθνή ΜΜΕ ως μεγάλη νίκη του αγώνα κατά της παγκόσμιας φοροδιαφυγής καθώς η Ελβετία αποτελεί τον 5ο μεγαλύτερο φορολογικό παράδεισο της υφηλίου, κοστίζοντας στον υπόλοιπο κόσμο χαμένους φόρους τουλάχιστον 19 δισ. δολαρίων ετησίως.

Η υιοθέτηση του ελάχιστου φόρου σημαίνει επί του πρακτέου ότι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις στην Ελβετία θα πληρώνουν πλέον συμπληρωματικό φόρο έως ότου ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής τους φτάσει τουλάχιστον το 15%. Ο μέσος συντελεστής φορολόγησης των εταιρειών στην Ελβετία είναι 13,5%. Από τα 25 καντόνια της τα 21 έχουν συντελεστή κάτω από το 15% ενώ κάποια έως και 11%. Ωστόσο τα πράγματα μπορεί να είναι πολύ χειρότερα καθώς υπάρχουν εξαιρέσεις που επιτρέπουν σε κάποιες εταιρείες να φορολογούνται με συντελεστή μόλις 2,65%.

Εκ πρώτης όψεως το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος υποδεικνύει ανατροπή του καθεστώτος της χώρας της Κεντρικής Ευρώπης ως φορολογικού παραδείσου. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ψευδαίσθηση, μια παραπλάνηση η οποία εμφανίζει τον συμπληρωματικό φόρο που ενέκρινε σύσσωμο το εκλογικό σώμα της Ελβετίας ως όπλο εναντίον του φορολογικού παραδείσου. Η Ελβετία, παρότι θα είναι πιθανότατα η πρώτη χώρα του κόσμου που θα επιβάλει ελάχιστο εταιρικό φόρο, θα παραμένει ο φορολογικός παράδεισος που γνωρίζουμε και ενδεχομένως ακόμη μεγαλύτερος.

Οπως τονίζουν αναλυτές διεθνών οικονομικών θεμάτων και φορολογικών πολιτικών, η επιβολή ελάχιστου φόρου στις πολυεθνικές, σύμφωνα με τις ντιρεκτίβες του ΟΟΣΑ, επί της ουσίας «καπελώνει» τη δυνατότητα άλλων χωρών να ανακτήσουν υπό τους ίδιους κανόνες του ΟΟΣΑ μέρος του φόρου από τα εισοδήματα που δηλώνουν οι εταιρείες στην Ελβετία και υποφορολογούνται. Μεγάλο μέρος αυτών των εισοδημάτων δεν θα έπρεπε να λογίζονται ως ελβετικά καθώς περιέχουν κέρδη που έχουν μεταφερθεί εκεί από θυγατρικές πολυεθνικών οι οποίες δραστηριοποιούνται σε άλλες χώρες. Η Ελβετία καρπώνεται δηλαδή φόρους που δεν της ανήκουν, φόρους επι κερδών που οι πολυεθνικές έχουν κάνει αλλού. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Ελβετίας Ueli Maurer ήταν αφοπλιστικά σαφής πριν από το δημοψήφισμα ως προς τον σκοπό του φόρου: «Αν η Ελβετία δεν πάρει τα επιπλέον χρήματα, άλλοι θα το κάνουν».

Ο δυνητικός δευτερογενής αντίκτυπος στις άλλες χώρες θα είναι ωστόσο αρκετά σημαντικός. Η Ελβετία είναι η χώρα με την υψηλότερη πυκνότητα πολυεθνικών εταιρειών στον κόσμο, η έδρα μερικών από τις μεγαλύτερες χρηματοπιστωτικές εταιρείες της υφηλίου και πολύ σημαντικών παικτών στις βιομηχανίες φαρμάκων, τροφίμων και εμπορευμάτων.

«Οι χώρες που χάνουν επί του παρόντος φορολογικά έσοδα από τις πολυεθνικές επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του φορολογικού παραδείσου της Ελβετίας δεν θα εξουσιοδοτηθούν από τους παγκόσμιους ελάχιστους φορολογικούς κανόνες του ΟΟΣΑ να ανακτήσουν αυτά τα χαμένα φορολογικά έσοδα. Αντ’ αυτού, οι νέοι κανόνες του ΟΟΣΑ θα ανταμείψουν την επιζήμια συμπεριφορά δεκαετιών της Ελβετίας, ενώ οι πολυεθνικές επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να πληρώνουν λιγότερους φόρους, ιδιαίτερα στον παγκόσμιο Νότο, όπως άλλωστε συνήθιζαν», τονίζει ο Ντομινίκ Γκρος, της ελβετικής Alliance Sud.

Και ενδεχομένως τα πράγματα να είναι ακόμη χειρότερα, αφού η Ελβετία σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει τα πρόσθετα έσοδά της από τον συμπληρωματικό φόρο που θα επιβάλει στις πολυεθνικές προκειμένου να βελτιώσει την «εθνική ανταγωνιστικότητα», μέσω μειώσεων στους φόρους κεφαλαίου ή στους φόρους εισοδήματος φυσικών προσώπων. Σε αυτή την κατεύθυνση το κράτος προτίθεται δε να αναλαμβάνει μέρος των λειτουργικών δαπανών των εταιρειών, με μέτρα προώθησης της έρευνας στις νεοσύστατες επιχειρήσεις και άμεσες επιδοτήσεις μισθών που θα πληρώνουν οι εταιρείες.