Καρότα και μαστίγια για το Σύμφωνο Σταθερότητας UPD

Καρότα και μαστίγια, για να ικανοποιήσουν τόσο τους υπερχρεωμένους Νότιους όσο και τους λιτούς του Βορρά, είναι το κύριο περιεχόμενο του αναθεωρημένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης που έθεσε στο τραπέζι η Επιτροπή της ΕΕ.

Τι σημαίνει αυτό; Ενώ οι βασικοί στόχοι για το χρέος στο 60% του ΑΕΠ και το έλλειμμα στο 3% παραμένουν οι ίδιοι για όλους, όπως περιγράφονται στη Συνθήκη, προτείνεται μεγαλύτερη ευελιξία για τις υπερχρεωμένες χώρες με έως και 7 χρόνια χρόνο για να μειώσουν το χρέος τους.

«Υπάρχει δημοσιονομικός χώρος που είναι δυνατός για τα κράτη μέλη, επίσης για τα κράτη μέλη με υψηλό χρέος που διαπραγματεύονται μια μεγαλύτερη πορεία σταδιακής μείωσης του χρέους τους, κερδίζοντας έτσι τρία ακόμη χρόνια, σεβόμενοι τα 4 χρόνια του αρχικού σχεδίου, εάν έχουν επενδύσεις στις κοινές προτεραιότητες, δηλαδή την πράσινη μετάβαση, την ψηφιακή μετάβαση. Νομίζω ότι θα έχουμε μια συζήτηση μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με την άμυνα, σχετικά με τη δυνατότητα προσθήκης αυτών των επενδύσεων», είπε ο Επίτροπος για Οικονομικά θέματα, Πάολο Τζεντιλόνι.

Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, όπως το γνωρίζαμε, έχει ανασταλεί μέχρι το τέλος του 2023, προκειμένου να επιτραπεί στις κυβερνήσεις να στηρίξουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που υποφέρουν από το πανδημικό σοκ και αργότερα από τις συνέπειες του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία.

Τώρα η Κομισιόν παραδέχεται ότι είναι ρεαλιστικά αδύνατο για χώρες όπως η Ελλάδα ή η Ιταλία με χρέη που ξεπερνούν το 150% του ΑΕΠ να επιτύχουν πραγματικά τον προηγούμενο στόχο σε 20 χρόνια.

Προκειμένου όμως να διασφαλιστεί ότι οι δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί θα τηρηθούν, η Επιτροπή της ΕΕ προτείνει ένα νέο εργαλείο επιβολής που θα καταστήσει δυνατή την εφαρμογή οικονομικών κυρώσεων στα κράτη μέλη ταχύτερα από ό,τι στο παρελθόν.

Είναι όμως αυτό αρκετό για να πείσει τους λιτούς να αποδεχθούν αυτή την ευελιξία;

«Βλέπω ένα κοινό σημείο που είναι η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι χρειαζόμαστε πιο σταδιακά και διαφοροποιημένα μονοπάτια για τη μείωση του χρέους και χρειαζόμαστε δημοσιονομικό χώρο για επενδύσεις. Αυτό αναγνωρίζεται από όλους. Βέβαια ο περίφημος διάβολος κρύβεται στις περίφημες λεπτομέρειες», απάντησε ο Τζεντιλόνι.

Η πρόταση αυτή θα συζητηθεί τώρα για πρώτη φορά μεταξύ των υπουργών Οικονομικών τον Δεκέμβριο, αλλά η συζήτηση δεν θα είναι εύκολη.

Σύμφωνα με πηγή της ΕΕ το πακέτο δεν θα πρέπει να αναμένεται να εγκριθεί πριν από τον Ιούνιο, αλλά σε κάθε περίπτωση υπάρχει ευρεία συναίνεση ότι είναι προς το συμφέρον της Ευρωζώνης να αποφευχθεί οποιοδήποτε μακροχρόνιο αδιέξοδο, διότι οι πιέσεις των εξωτερικών αγορών είναι απρόβλεπτες.

Τα βασικά στοιχεία της πρότασης της Κομισιόν

Η υιοθέτηση εθνικών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών σχεδίων με ορίζοντα εφαρμογής τεσσάρων ετών, τα οποία θα προτείνονται από τα ίδια τα κράτη μέλη και θα έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα. Τα σχέδια θα προβλέπουν δημοσιονομικά μέτρα, μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις με βάση τις απαιτήσεις του κοινού ευρωπαϊκού πλαισίου. Η έγκρισή τους θα πραγματοποιείται από το Συμβούλιο.

Μία συγκεκριμένη πορεία καθαρών δαπανών για την κάθε χώρα με βάση το εθνικό χρέος, που θα πρέπει να συνάδει με τη σύγκλιση του χρέους σε συνετά επίπεδα και τη διατήρηση του δημοσιονομικού ελλείμματος κάτω από το 3% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα. Οι χρονικές απαιτήσεις της δημοσιονομικής προσαρμογής θα εξαρτώνται από τις δημοσιονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει το κάθε κράτος μέλος. Τα κράτη μέλη με σημαντικό δημόσιο χρέος θα πρέπει να ολοκληρώνουν τη δημοσιονομική προσαρμογή εντός των τεσσάρων ετών που διαρκεί το εθνικό σχέδιο, ενώ εκείνα που αντιμετωπίζουν προκλήσεις μέτριου μεγέθους θα έχουν περιθώριο για ολοκλήρωση εντός 3 ετών μετά τον ορίζοντα του σχεδίου. Η Επιτροπή θα δημιουργήσει προτάσεις ως σημεία αναφοράς για την καθοδήγηση των εθνικών κυβερνήσεων.

Επέκταση της περιόδου προσαρμογής έναντι δεσμεύσεων για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις έως και κατά 3 έτη. Το σύνολο των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων θα πρέπει να ενισχύουν την ανάπτυξη με βάση τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες (π.χ. πράσινη και ψηφιακή ανάπτυξη) και να υποστηρίζουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα.

Ως προς τα μέτρα επιβολής, τα κράτη μέλη θα είναι αντιμέτωπα με οικονομικές κυρώσεις και επιπτώσεις φήμης σε περίπτωση που παρεκκλίνουν από την πορεία που έχουν χαράξει από κοινού με την Επιτροπή. Οι αποκλίσεις από την πορεία των καθαρών δαπανών θα αποτελούν τη βάση για τις δράσεις επιβολής. Η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) θα συνεχίσει να συνδέεται με το όριο του 3%.

Σύμφωνα με το αναθεωρημένο πλαίσιο, θα εξακολουθήσουν να ισχύουν ρήτρες διαφυγής για την αντιμετώπιση εξαιρετικών καταστάσεων στις οποίες τα κράτη δεν θα μπορούν να ανταπεξέλθουν στους όρους του Συμφώνου, όπως ήταν για παράδειγμα η πανδημία.

Αντιδράσεις

Οι αντιδράσεις που έρχονται από τις χώρες της ΕΕ στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τους κανόνες χρέους δίνουν μια καλή αίσθηση του πού θα γίνει η μάχη τις επόμενες εβδομάδες και μήνες για τις πιο θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις της ΕΕ στην οικονομική της διακυβέρνηση εδώ και μια δεκαετία.

Η άποψη της Κομισιόν: "Κατά την άποψή μου, το κύριο θέμα της συζήτησης θα είναι η ισορροπία μεταξύ της ανάγκης να υπάρχει μια διαφοροποιημένη και προσαρμοσμένη πορεία για τη μείωση του χρέους, όπου οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν την πρωτοβουλία της πρότασης από τη μία πλευρά, και από την άλλη πλευρά, η ανάγκη να υπάρχει ένα κοινό πλαίσιο", δήλωσε ο Ευρωπαίος επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι σε συνέντευξή του στο POLITICO και σε άλλα μέσα ενημέρωσης.

«Η πρόταση της Επιτροπής δεν αλλάζει το περίφημο 60% (μέγιστος λόγος χρέους προς ΑΕΠ) και 3% (μέγιστο έλλειμμα ανά έτος) που κατοχυρώνονται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ - αλλά καταργεί την τρέχουσα ταχύτητα μείωσης του χρέους κατά 1/20 ανά έτος, καθώς θεωρείται ευρέως μη ρεαλιστική για χώρες με χρέη άνω του 150% του ΑΕΠ. Το νέο σχέδιο της Επιτροπής αντικαθιστά την προσέγγιση της μίας ταχύτητας που ταιριάζει σε όλους, με ειδικές διαδρομές μείωσης του χρέους ανά χώρα, οι οποίες θα συμφωνούνται από τις χώρες της ΕΕ με τις Βρυξέλλες και θα συνδέονται με κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης», είπε.

Ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Κρίστιαν Λίντνερ διαφώνησε με την ιδέα της διαφοροποίησης του ρυθμού μείωσης του χρέους με βάση το ύψος και το επίπεδο κινδύνου του χρέους μιας χώρας: "Μια ενοποιημένη νομισματική ένωση χρειάζεται επίσης ενοποιημένους δημοσιονομικούς κανόνες", δήλωσε, προσθέτοντας ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο για συζήτηση μεταξύ των μελών.

Η υπουργός Οικονομίας και αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ισπανίας Nadia Calviño καλωσόρισε την πρόταση της Επιτροπής, υποστηρίζοντας ότι "παρέχει μια καλή βάση για την αναθεώρηση". Η Calviño προέτρεψε τις χώρες της ΕΕ να "επιταχύνουν τις εργασίες μας" με στόχο να συμφωνήσουμε "το συντομότερο δυνατό σε ένα δημοσιονομικό πλαίσιο κατάλληλο για το σκοπό του, που θα διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του χρέους και θα στηρίζει την οικονομική ανάπτυξη και τις επενδύσεις".

Σε μια κοινή πρόταση, η Calviño και η Ολλανδή ομόλογός της Sigrid Kaag είχαν ζητήσει πιο ρεαλιστικές, "ειδικές ανά χώρα" πορείες μείωσης του χρέους που θα ενθάρρυναν την εθνική ιδιοκτησία των μεταρρυθμιστικών σχεδίων, μαζί με διασφαλίσεις και κυρώσεις εάν οι χώρες δεν συμμορφωθούν. Οι ιδέες αυτές συμπεριλήφθηκαν στην πρόταση της Επιτροπής την Τετάρτη.

Η Ισπανία θα αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ το δεύτερο εξάμηνο του επόμενου έτους και μπορεί κάλλιστα να καταλήξει υπεύθυνη για την επίτευξη ευρωπαϊκής συναίνεσης επί του σχεδίου.

Τι ακολουθεί: Οι υπουργοί Οικονομικών αναμένεται να έχουν μια πρώτη συζήτηση σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής στο Συμβούλιο Ecofin στις 6 Δεκεμβρίου. Ο επικεφαλής του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ ενδέχεται να προγραμματίσει μια συζήτηση στη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ τον Δεκέμβριο, αλλά το πιθανότερο είναι ότι θα ασχοληθούν με το θέμα τον Μάρτιο.

Αυτό είναι ένα σφιχτό χρονοδιάγραμμα για την επίτευξη συναίνεσης μέχρι την άνοιξη, όταν η Επιτροπή θα εκδώσει δημοσιονομικές συστάσεις για τους προϋπολογισμούς των χωρών του 2024 - όταν θα πρέπει να επανέλθουν οι δημοσιονομικοί κανόνες.