Η νήσος των... 1.000 τζετ

Περίπου τρία χρόνια μετά τις αποκαλύψεις των Paradise Papers για την παγκόσμια φοροδιαφυγή των ελίτ, μια κτήση του Βρετανικού Στέμματος συνεχίζει ανενόχλητη τις «συνήθεις» πρακτικές των φορολογικών παραδείσων, διευκολύνοντας πάμπλουτους ιδιοκτήτες πολυτελών τζετ να μην πληρώνουν τους φόρους που τους αναλογούν γι’ αυτά στις ευρωπαϊκές χώρες.

Ο λόγος για τη Νήσο του Μαν, ένα νησί της Ιρλανδικής Θάλασσας, έκτασης περίπου όσο η Κέρκυρα και με πληθυσμό 83.000 κατοίκους, που αποτελεί σήμερα τη… δεύτερη μεγαλύτερη έδρα ιδιωτικών τζετ της Ευρώπης και την έκτη του κόσμου. Από το μητρώο αεροσκαφών του μικρού Μαν -που μετρά μόλις 13 χρόνια ζωής- έχουν περάσει συνολικά περισσότερα από… 1.000 ιδιωτικά αεροσκάφη.

Η προσέλκυση ιδιωτικών τζετ δεν οφείλεται βέβαια ούτε στο σύγχρονο αεροδρόμιο ούτε στις υπόλοιπες εγκαταστάσεις αεροπλοΐας του Μαν αλλά στο ιδιαίτερα ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς που το νησί εξασφαλίζει για τους ιδιοκτήτες τους.

Τα ιδιωτικά αεροσκάφη που αγοράζονται εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης επιβαρύνονται με φόρο προστιθεμένης αξίας 20% εάν οι ιδιοκτήτες τους επιθυμούν να τα πετούν ελεύθερα στην επικράτεια των 28 χωρών χωρίς την επιβάρυνσή τους με επιπλέον τελωνειακά τέλη. Η εισαγωγή τζετ στο Μαν όμως είναι αφορολόγητη, αφού το σχετικό κανονιστικό πλαίσιο με ευρύχωρο «παράθυρο» προβλέπει επιστροφή φόρου όταν τα αεροσκάφη που εγγράφονται στο μητρώο του νησιού προορίζονται για επιχειρηματική χρήση.

Ντοκουμέντα που αποκτήθηκαν από το υποκατάστημα της Cayman National Corporation στο Μαν -και έφερε πρόσφατα στο φως έρευνα της ΜΚΟ Global Witness- αποκαλύπτουν ότι η εν λόγω τράπεζα των νησιών Κέιμαν επί χρόνια δημιουργούσε βάσει αυτού του καθεστώτος σύνθετες και αδιαφανείς δομές επιχειρήσεων που λειτουργούσαν ως συγκοινωνούντα δοχεία και οι οποίες επέτρεπαν στους πελάτες της -μέσω της εγγραφής των πολυτελών τους αεροσκαφών στο μητρώο αεροσκαφών του Μαν- να εισπράττουν επιστροφές και να αποφεύγουν την πληρωμή ΦΠΑ.

Η έρευνα της Global Witness αποκάλυψε ότι από τον Οκτώβριο του 2011 οι αρμόδιες αρχές του Μαν δέχτηκαν περί τις 300 αιτήσεις επιστροφής φόρου από ιδιοκτήτες ιδιωτικών αεροσκαφών. Εγκρίθηκαν όλες επιτρέποντας στους ιδιοκτήτες των πολυτελών τζετ να γλιτώσουν συνολικό φόρο μεγαλύτερο του 1 δισ. ευρώ, ποσό που ισοδυναμεί με ολόκληρο τον φετινό κρατικό προϋπολογισμό του Μαν.

Μεταξύ των ιδιοκτητών αεροσκαφών που έχουν φοροαποφύγει, πλέον τρανταχτές περιπτώσεις ήταν αυτές του Βρετανού οδηγού της «Formula 1» Λιούις Χάμιλτον και του Ρώσου δισεκατομμυριούχου Ολενγκ Τίνκoφ. Ο πρώτος με τη βοήθεια του γνωστού δικηγορικού γραφείου των Βερμούδων, Appleby, και του κολοσσού ορκωτών λογιστών Ernst & Young έλαβε νόμιμα επιστροφή φόρου ύψους 5,2 εκατ. δολαρίων για το αξίας 27 εκατ. δολαρίων νέο τζετ του.

Ο Τίνκoφ απέφυγε φόρους αξίας μεγαλύτερης των 20 εκατ. δολαρίων που αφορούσαν την αγορά τριών αεροσκαφών. Απέκτησε τα τζετ μέσω εταιρείας leasing η οποία είχε έδρα το Μαν και η οποία λόγω επιχειρηματικής δραστηριότητας (υπενοικίαση) δικαιούνταν τη φοροαπαλλαγή. Εν συνεχεία η εταιρεία αυτή υπενοικίασε τα τζετ σε άλλη εταιρεία που ανήκε επίσης στον Τίνκοφ. Το σχήμα αυτό είχε αποκαλυφθεί από τη δημοσίευση των Paradise Papers το 2017.

Ενα χρόνο μετά η Ευρωπαϊκή Ενωση κάλεσε τη Βρετανία να περιστείλει τις καταχρηστικές φορολογικές πρακτικές του Μαν. Η βρετανική κυβέρνηση ξεκίνησε έρευνα, η οποία όμως κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε καμία ένδειξη αποφυγής ΦΠΑ, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στη δική της έρευνα η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η νέα διαρροή τραπεζικών εγγράφων από το υποκατάστημα της τράπεζας των Κέιμαν υποδεικνύει ότι δεν υπήρξε καμία συμμόρφωση στα τρία χρόνια που μεσολάβησαν ενώ αποκαλύπτει με μεγαλύτερη ακρίβεια πώς λειτούργησαν οι πολύπλοκες εταιρικές δομές της φοροαποφυγής. Τα νέα έγγραφα δείχνουν ακόμη πως Τίνκοφ και Χάμιλτον δεν ήταν οι μόνοι που αξιοποίησαν τη «μηχανή» για να φοροαποφύγουν. Τουλάχιστον άλλοι 12 ιδιοκτήτες τζετ χρησιμοποίησαν ανάλογα σχήματα που τους επέτρεψαν να μειώσουν τη φορολόγησή τους.

Ας σημειωθεί ότι η Νήσος του Μαν πήρε το όνομά της από την κελτική φυλή των Μανξ, οι απόγονοι των οποίων κατοικούν εκεί έως σήμερα. Κατακτήθηκε από τους Αγγλους τον 14ο αιώνα και αποτελεί κτήση του Βρετανικού Στέμματος από το 1765. Το αυτοδιοίκητό του και η αυτονομία του από το Ηνωμένο Βασίλειο το κατέστησε πόλο έλξης όχι μόνο των φοροφυγάδων αλλά και των λαθρεμπόρων. Στη διάρκεια του 19ου αιώνα αποτέλεσε ενδιάμεσο σταθμό του λαθρεμπορίου καπνού και ρούμι προς τη Βρετανία.