Η «ιστορική» συμφωνία και μια... χαμένη ευκαιρία

Ο συμβιβασμός στον οποίο κατέληξαν χθες τα ξημερώματα οι 27 ηγέτες είναι αναμφίβολα ιστορικός, αφού για πρώτη φορά εισάγεται στην Ε.Ε., έστω και περιορισμένα και με χρονικό ορίζοντα, ο κοινός δανεισμός. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν παύει να αποτελεί και μια «χαμένη ευκαιρία» για την περαιτέρω ολοκλήρωση της Ενωσης και τις μακροπρόθεσμες προοπτικές αυτής στη διεθνή σκακιέρα.

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και οι «27» ενεπλάκησαν για ακόμη μία φορά σε ένα ατέρμονο παζάρι όπου μείζον για κάθε πλευρά ήταν η διατήρηση των κόκκινων γραμμών και των αρχικών θέσεων αντί για το χτίσιμο γεφυρών πάνω σε νέες ιδέες με τις οποίες όλοι θα συμφωνούσαν και θα τις αγκάλιαζαν.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο διαπραγμάτευσης, οι αρχικές εκκλήσεις για μεγαλύτερη αλληλεγγύη, περισσότερη κοινή δράση για τη δημόσια υγεία, την έρευνα, την ψηφιοποίηση, την αλλαγή του κλίματος και το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης ξεχάστηκαν γρήγορα και οι διαπραγματεύσεις εστίασαν κυρίως στις ενστάσεις των 4 «φειδωλών» χωρών (Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, Αυστρία), οι οποίες πατώντας πάνω στην ανάγκη ομόφωνης απόφασης αναδείχθηκαν σε ρυθμιστή των αποφάσεων της συνόδου.

Συμβιβασμός

Για να καμφθεί η αντίστασή τους, να βγουν τα νούμερα στα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και του επταετούς προϋπολογισμού και να επέλθει τελικά συμφωνία χρειάστηκε:

α. να ψαλιδιστούν δραστικά οι προτεινόμενες επιχορηγήσεις προς τις χώρες που χτυπήθηκαν περισσότερο από την πανδημία,

β. να υιοθετηθεί ακόμη ένας μνημονιακού τύπου μηχανισμός διακυβέρνησης για το Ταμείο,

γ. να μεγιστοποιηθούν αντί να καταργηθούν οι επιστροφές προς τους «φειδωλούς»,

δ. να δοθούν παραχωρήσεις και δώρα προς κάποιες κυβερνήσεις,

ε. να υποβαθμιστεί ο αρχικός στόχος του κράτος δικαίου και οι δημοκρατικές αξίες της Ε.Ε. να αποτελούν απαράβατο όρο για τη λήψη κοινοτικών κονδυλίων,

στ. να περικοπούν δραστικά διαρθρωτικά ταμεία του επόμενου επταετούς κοινοτικού προϋπολογισμού που αποτελούν κλειδί για το μέλλον της Ενωσης.

Εγκλωβισμένοι στα ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα, οι 27 ηγέτες απέφυγαν ακόμη να δεσμευτούν στη χρηματοδότηση του κοινοτικού κορβανά με ίδιους πόρους από την άμεση εισαγωγή κοινού ψηφιακού φόρου, περιβαλλοντικών τελών και φόρου στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές.

Παρέπεμψαν την επιβολή των δύο πρώτων στο 2023, έπειτα από σχετικές προτάσεις που θα διαμορφώσει η Κομισιόν, ενώ για το μόνο που συμφώνησαν ήταν ένας νέος φόρος για τα μη ανακυκλώσιμα πλαστικά από το 2021.

Η απροθυμία υιοθέτησης ιδίων πόρων για τον κοινοτικό προϋπολογισμό εγκυμονεί έτσι τον κίνδυνο η αποπληρωμή των κεφαλαίων που θα δανειστεί η Κομισιόν από τις αγορές προκειμένου να χρηματοδοτήσει το ύψους 750 δισ. ευρώ Ταμείο Ανάκαμψης (ώς το 2058), να αποβεί σε βάρος των μελλοντικών προϋπολογισμών της Ε.Ε. και την αποστράγγισή τους.

Επιπλέον επιστροφές

Παρά την αντίδραση αρκετών χωρών για τις επιστροφές –που παρέχονται σε όσα κράτη-μέλη θεωρούν ότι συνεισφέρουν περισσότερα σε σχέση με ό,τι λαμβάνουν από την Ενωση–, αυτές όχι μόνο διατηρήθηκαν αλλά και αυξήθηκαν στην προσπάθεια κατευνασμού των «φειδωλών».

Οι επιπλέον επιστροφές που οι «4 φειδωλοί» θα λάβουν για το «ok» τους στη συμφωνία ανέρχονται σε 1,06 δισ. ευρώ. Η Δανία θα απολαύσει συνολική αύξηση 91% στα 377 εκατ. ευρώ, η Ολλανδία +22% στα 1,92 δισ. ευρώ, η Αυστρία +138% στα 565 εκατ. ευρώ, η Σουηδία +34% στα 1,07 δισ. ευρώ, ενώ οι επιστροφές της Γερμανίας παραμένουν σταθερές στα 3,67 δισ. ευρώ.

Τη «γενναιοδωρία» αυτή την πλήρωσαν πρωτίστως η υγεία, η έρευνα και το κλίμα, όπου τα αρχικά κονδύλια που είχαν προταθεί στον νέο προϋπολογισμό περικόπηκαν δραστικά. Η ομάδα διαπραγμάτευσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο άστραψε και βρόντηξε χθες, υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων ότι βασικά προγράμματα του νέου προϋπολογισμού που αφορούν τους παραπάνω τομείς συρρικνώθηκαν κάθετα από τη συμφωνία, χάνοντας τα περισσότερα από τα συμπληρώματα που προβλέπονταν από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Οι ευρωβουλευτές υποσχέθηκαν να πολεμήσουν προκειμένου να υπάρξουν βελτιώσεις συμπεριλαμβανομένων υψηλότερων ποσών, σε προγράμματα του νέου προϋπολογισμού που προσανατολίζονται στο μέλλον, όπως το Horizon, το InvestEU, το LIFE, το Erasmus. Διεμήνυσαν μάλιστα ότι προτίθενται να εγκρίνουν τα προγράμματα βάσει του υφιστάμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, όπως προβλέπει η Συνθήκη.