Νησί στο κέντρο της πόλης

«Δεν ψάχνω την αλήθεια. Τον Starman ψάχνω». Η Μαρία Μαρκουλή το δηλώνει ξεκάθαρα στο βιβλίο της για τον Ντέιβιντ Μπάουι, που δεν μοιάζει με καμία βιογραφία, με κανένα αφιέρωμα, με καμιά δημοσιογραφική μαρτυρία –κι ας τον γνώρισε από κοντά.

Είναι ένα τριπαριστό ταξίδι στους δρόμους όπου η ποπ κουλτούρα διασταυρώνεται με την επιστημονική φαντασία και όπου η πορεία αυτού του απόλυτου καλλιτέχνη σημαδεύει την πολιτισμική ιστορία του 20ού και του 21ου αιώνα. Είναι ένα υποψιασμένο αφήγημα που εξελίσσεται σε εξήντα φευγάτες σελίδες, πυκνές σε ολοζώντανες εικόνες και καίρια σχόλια, ικανές να κεντρίσουν όχι μονάχα τους χαλαρούς επισκέπτες του ροκ αλλά και τους φαν που τα γνωρίζουν όλα, και μαζί τους λάτρεις του Chinatown, του Star Trek, των X-Files, του Ρεμπό ή του Τόμας Πίντσον.

Οι γνώσεις και η εμπειρία της Μαρίας Μαρκουλή είναι αδιαμφισβήτητες. Ωστόσο, στο David Bowie. Αναζητώντας τον Starman, με το οποίο εγκαινιάζεται η Pop σειρά των εκδόσεων Νεφέλη, δεν προσεγγίζει τον Μπάουι ως αυθεντία αλλά επιλέγει συνειδητά να συντονιστεί μαζί του.

Σαν διαγαλαξιακή ταξιδιώτισσα διακτινισμένη από τον Σκότι (!), η Μαρκουλή πηγαινοέρχεται στο σύμπαν αυτού του «πιο άπιαστου ροκ σταρ», ο οποίος έγραψε «μερικά από τα ωραιότερα τραγούδια που ακούστηκαν ποτέ».

Παρακολουθεί από κοντά τις συνεχείς ανατροπές και τις μεταμορφώσεις του κι από μακριά τα αδιέξοδα και τις σκοτεινές γωνιές του. Συλλαμβάνει την ευφυΐα και την ευαισθησία του, την προσπάθειά του να απομακρύνεται από τα προφανή, τους μουσικούς πειραματισμούς του, το πώς γκρέμιζε τα ταμπού (π.χ. με την ανδρόγυνη εμφάνισή του), το «απόλυτο όραμά του να βουτάει όλο και πιο βαθιά στη δική του ψυχή και να αφορά όλο και περισσότερους».

Βλέπει ότι ο Μπάουι άνοιγε δρόμους «από τα βάθη της κοινωνικής αποξένωσης» -αυτός ήταν ο Αρης στο «Life on Mars» του 1971, βλέπει ότι ήταν από εκείνους «που 'χουν τη δύναμη ν’ αλλάζουν τις ζωές των ανθρώπων», απορροφά τους ήχους και τα χρώματά του. Ετσι ανασυστήνει σαν φλασιές τους εμβληματικούς σταθμούς της ζωής του και μεταφέρει σαν διαστημικά μηνύματα ελπίδας την αίσθηση που εκείνος προκαλούσε. «Watch that man».

«Τον φαντάζομαι να χορεύει. Κάπως σπασμωδικά αλλά με ρυθμό, ένα αλλοπρόσαλλο, ντανταϊστικό drum’n’ bass».

Ο Starman δεν είναι ένα πυροτέχνημα για τις ανάγκες ενός ευρηματικού τίτλου. Είναι το ερμηνευτικό νήμα αυτού του βιβλίου που διαβάζει τον Μπάουι ως καλλιτεχνικό και κοινωνικό υποκείμενο στα συμφραζόμενα της εποχής του.

Από μια καριέρα μισού αιώνα, από τις περίφημες περσόνες του -τον θρυλικό Major Tom του «Space Oddity» (1969), τον Ziggy Stardust (1971-73), τον Thin White Duke (1976) ώς τον ρόλο του στην ταινία The Man Who Fell to Earth του Νίκολας Ρεγκ, ώς το άλμπουμ «Outside» (1995) ή το ύστατο «Blackstar» (8-1-2016)- η Μαρκουλή διαλέγει ως πυξίδα τον «Αστράνθρωπο». Οπως σημειώνει στην «Εφ.Συν.», «ο Starman είναι η συνισταμένη των διαδοχικών προσωπικοτήτων του Μπάουι στη μουσική όσο και στην κινηματογραφική πορεία του και αποπνέει αυτήν την αίσθηση του φευγαλέου που πάντα τον ξεχώριζε».

Στο βιβλίο της αναζητά λοιπόν τα σημάδια του από τα νεανικά Sci-fi διαβάσματά του, από το τραγούδι Starman του άλμπουμ «The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars», που είχε κυκλοφορήσει και σαν σινγκλ το 1972, μέχρι τη διερώτηση του Μπάουι για το αύριο στο «The Next Day» (2013), ή την απόφασή του για ελεύθερη κυκλοφορία πολλών τραγουδιών του στο διαδίκτυο. Και δείχνει στον αναγνώστη ότι αυτό το «Δεν είμαι ένας ποπ σταρ», που τραγούδησε στα '69 του πριν πεθάνει, ήταν το ίδιο που είχε δηλώσει με τη στάση του από το ξημέρωμα της διαστημικής εποχής.

Η Μαρκουλή, με τον ανάλαφρο τρόπο των ψαγμένων ανθρώπων, το περιγράφει ως εξής: «Εγώ είμαι ένας άλλος, και ο άλλος είναι, φίλε μου, άλλη τρελή ιστορία». Και όσο προχωρά αυτή η αναζήτηση από το Βερολίνο του 1977, όπου ξεπέρασε την κρίση του και έζησε τα πιο παραγωγικά του χρόνια, πίσω στο Λονδίνο, έπειτα στο Νιου Μέξικο, ξανά πίσω στο Λος Αντζελες και πάλι μπροστά με το εμπορικό στοίχημα απέναντί του κ.ο.κ. τόσο ξεπροβάλλει όλο και πιο καθαρά η φιγούρα του Εξωγήινου.

Ενας Μπάουι «Ξένος», «νησί στο κέντρο της πόλης», που δεν ήταν «ποτέ άσχετος με όσα συνέβαιναν όσο παράταιρος κι αν φαινόταν». Ενας Μπάουι-«alien, που ξαναγράφει τους κανόνες». Τόσο μακρινός και τόσο κοντινός μας.

Ποτέ δεν κάνει θόρυβο και πάντα ταράζει τα νερά

Τον Ιούλιο του 1996, στο γήπεδο μπάσκετ του Παναθηναϊκού, η Μαρία Μαρκουλή είχε πάρει συνέντευξη από τον Ντέιβιντ Μπάουι. Είχε έρθει στην Αθήνα με τον Λου Ριντ, τον Ελβις Κοστέλο και άλλους, για μια θρυλική συναυλία. Και η Μαρία θυμάται «πόσο γλυκός ήταν, καθόλου σταρ, απλός, επικοινωνιακός στα όρια του τυπικού, εξαιρετικά ευγενικός».

Η συνέντευξη βιντεοσκοπήθηκε για μια τηλεοπτική εκπομπή που ετοίμαζε ο Νίκος Σαχπασίδης, αλλά δεν προβλήθηκε ποτέ. Και η Μαρκουλή ούτε που την αναφέρει στο βιβλίο για τον Starman. «Γιατί άλλη μια μαρτυρία δεν θα μπορούσε να προσφέρει τίποτα παραπάνω. Και γιατί δεν με ενδιέφερε να πω άμεσα πόσο μεγάλος είναι, αλλά να φωτίσω πλαγίως τη διαδρομή του. Η εργοβιογραφία του υπάρχει άλλωστε στο βιβλίο γραμμένη από τον Μάρκο Κρητικό».

Ετσι είναι η μινιόν Μαρία. Ποτέ δεν κάνει θόρυβο και πάντα ταράζει τα νερά! Ετσι γινόταν όταν έβαζε στην πρίζα της ποπ κουλτούρας το πολιτιστικό τμήμα των (παλιών) «Νέων». Ετσι ήταν και στη σύντομη τηλεοπτική παρουσία της ή στο blog της www.it’smyblender.

Γι’ αυτό άρεσαν η συλλογή με τα διηγήματά της Ντράιβ ιν (Κέδρος 2007) και τα βιβλία-πορτρέτα για τον Ελβις Πρίσλεϊ, τον Τζον Λένον και τον Μπομπ Ντίλαν (2008-9). Ετσι συνεχίζει να λειτουργεί στο site της www.mariamarkouli.com, όπου τα τραγούδια την οδηγούν στη λογοτεχνία και σε οξυδερκείς κοινωνικές παρατηρήσεις. Και έτσι κέρδιζε ανέκαθεν την εμπιστοσύνη που της έδειχναν οι σπουδαίοι της μουσικής σκηνής. Μην ξεχνάμε ότι έχει γευματίσει τετ α τετ με τον Frankie!

Το ενδιαφέρον είναι ότι ο αγαπημένος της είναι ο Μπομπ Ντίλαν κι ότι ενώ από τη δημοσιογραφική καριέρα της έχει ταυτιστεί με το ροκ, τα προσωπικά ακούσματά της την οδηγούν συχνότερα στη σόουλ, στη φανκ, στη μαύρη μουσική, στην τζαζ. «Αγάπησα τη μουσική ακούγοντας στο ραδιόφωνο Γιάννη Πετρίδη.

Δεν είχα κόλλημα με τον Ντέιβιντ Μπάουι αλλά τον θαυμάζω απεριόριστα. Ο μεγάλος καλλιτέχνης μπορεί να σου πει τα πάντα με ένα τραγούδι. Και εκείνος έχει γράψει πολλά μεγάλα τραγούδια που μιλάνε βαθιά, συντροφικά και ανοιχτά στον καθένα όπου κι αν βρίσκεται, οποιαδήποτε στιγμή».