Το Νόμπελ Λογοτεχνίας μάς πάει από εκπλήξεις σε εκπλήξεις. Πότε άσχημες ή περίπου, πότε υπέροχες. Ετσι, μετά τη Λευκορωσίδα δημοσιογράφο Σβετλάνα Αλεξίεβιτς και τον τραγουδοποιό Μπομπ Ντίλαν ήρθε χθες η ευτυχής στιγμή να επιστρέψει επιτέλους το κορυφαίο λογοτεχνικό βραβείο στα χωράφια της μεγάλης, γνήσιας, καινοτόμου λογοτεχνίας.
Οπως κάθε μεγάλος συγγραφέας, ο Καζούο Ισιγκούρο δεν είναι συνηθισμένη περίπτωση. Η Σουηδική Ακαδημία εξήγησε την επιλογή της τονίζοντας ότι έχει γράψει «μυθιστορήματα μεγάλης συναισθηματικής δύναμης, με τα οποία αποκάλυψε την άβυσσο κάτω από την απατηλή αίσθηση σύνδεσής μας με τον κόσμο».
Οστεν και Κάφκα
Ενώ η μόνιμη γραμματέας της Ακαδημίας, Σάρα Ντάνιους, που έκανε και την ανακοίνωση, χαρακτήρισε το στιλ του ένα μείγμα απο Τζέιν Οστεν και Κάφκα με μια μικρή δόση από Προυστ, είπε ότι η ίδια προσωπικά προτιμά από όλα τα έργα του τον «Θαμμένο γίγαντα» (εκδ. Ψυχογιός), αν και τα «Απομεινάρια μιας μέρας» είναι «ένα πραγματικό αριστούργημα». Και κατέληξε με μια αυτονόητη δήλωση-κλείσιμο ματιού στις περσινές έντονες αντιδράσεις για τη βράβευση του Μπομπ Ντίλαν και τα γνωστά τσαλιμάκια του. «Ελπίζω αυτή η επιλογή να κάνει ευτυχισμένο όλον τον κόσμο».
Ευτυχισμένος έγινε σίγουρα ο ίδιος ο Ισιγκούρο, που παίρνει και 1,1 εκατ. δολάρια. Eυτυχισμένοι έγιναν και οι βιβλιόφιλοι του Ηνωμένου Βασιλείου, αφού χάρη σε έναν χαμηλού προφίλ Γιαπωνέζο, που προτιμά να γράφει παρά να κάνει δηλώσεις, πήραν το δέκατο Νόμπελ τους, με πιο πρόσφατα αυτά της Λέσινγκ και του Πίντερ. Ευτυχισμένοι μέσα στην αμηχανία τους και οι Γιαπωνέζοι, που είχαν, λέει, μαζευτεί να πανηγυρίσουν το Νόμπελ του Χαρούκι Μουρακάμι και τους προέκυψε μεν συμπατριώτης τους, αλλά που γράφει στα αγγλικά και τον διαβάζουν σε μετάφραση!
Οι ιαπωνικές ρίζες του Ισιγκούρο έχουν έντονο ενδιαφέρον, ειδικά γιατί τις προσπέρασε γρήγορα. Μόνο τα δύο πρώτα μυθιστορήματά του, το αμετάφραστο στα ελληνικά «A Pale View of Hills»(1982) και το «Ενας καλλιτέχνης του ρευστού κόσμου» (1986), με το οποίο μας τον πρωτογνώρισε το Βιβλιοπωλείο της Εστίας, είχαν σχέση με την Ιαπωνία (τα τραύματα και οι ευθύνες της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο).
Το αμέσως επόμενο ήταν τα «Απομεινάρια μιας μέρας», που άφησε τους πάντες με το στόμα ανοιχτό. «Τι ξέρει για την αγγλική ψυχή, την αγγλική αριστοκρατία και την εντελώς βρετανική παράδοση των μπάτλερ ένα Γιαπωνεζάκι;», ήταν η εύλογη απορία, αφού ο Ισιγκούρο πρόσφερε στην αγγλική λογοτεχνία έναν αθάνατο ήρωα, τον Στίβενς, αφοσιωμένο μπάτλερ του φιλοναζί λόρδου Nτάρλινγκτον, που θυσιάζει στους αυστηρούς κώδικες της δουλειάς του την προσωπική του ευτυχία και τον ερωτά του για την οικονόμο Σάλι Κέντον.
Ο Καζούο Ισιγκούρο γεννήθηκε το 1954 στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας. Η μητέρα του, Σιζούκο, είχε επιζήσει στα 18 της από την ατομική βόμβα, ο πατέρας του, Σιζούο, ήταν επιστήμονας, ωκεανογράφος. Οι δικές του επαγγελματικές φιλοδοξίες και η πρόσληψή του στο Εθνικό Κέντρο Ωκεανογραφίας της Αγγλίας ήταν αυτές που οδήγησαν όλη την οικογένεια στον ξεριζωμό από την Ιαπωνία, όταν ο Καζούο ήταν πέντε χρόνων.
Μια σύντομη, όπως αρχικά νόμιζαν, διαμονή σε ένα σπίτι στο Σάρεϊ, που μιλούσε και ζούσε με απόλυτα ιαπωνικό τρόπο, ενώ ο παππούς έστελνε στον εγγονό του ιαπωνικά μάνγκα, αποδείχτηκε μόνιμη εγκατάσταση. Και ο μικρός Καζούο άρχισε να προτιμά από τα κόμικς της πατρίδας του τον Σέρλοκ Χολμς.
Με μία κιθάρα στις ΗΠΑ
Πριν, μάλιστα, αρχίσει τις πανεπιστημιακές σπουδές του στη φιλοσοφία και την αγγλική λογοτεχνία, αλλά και τις μεταπτυχιακές του στη δημιουργική γραφή, εκεί όπου πρωτοφάνηκε το λογοτεχνικό του ταλέντο, πέρασε έναν ολόκληρο χρόνο γυρίζοντας με την κιθάρα του στις ΗΠΑ, γράφοντας μουσική και στίχους και βομβαρδίζοντας δισκογραφικές με ντέμο (εξ ου και το χιουμοριστικό, χαρούμενο για το Νόμπελ του φίλου του, σχόλιο του Σάλμαν Ρούσντι, «παραδώσου Μπομπ Ντίλαν»). Μουσικός, βέβαια, δεν έγινε ποτέ ο Ισιγκούρο, τον απορρόφησε η γραφή, αν και έχει συμμετοχή, και σε ώριμη ηλικία, σε διάφορους δίσκους.
Στην Ιαπωνία δεν ξαναπάτησε το πόδι του παρά το 1989. Παραδέχτηκε τότε σε μια συνέντευξη, που έδωσε στον νομπελίστα Κενζαμπούρο Οε, ότι η Ιαπωνία των δύο πρώτων βιβλίων του ήταν δημιούργημα της φαντασίας του, ότι ελάχιστα είχε επηρεαστεί από την ιαπωνική λογοτεχνία, ότι περισσότερα χρωστούσε στο σινεμά του Γιασουχίρο Οζου και του Μίκιο Ναρούζε. Οταν, δε, τον ρωτάνε αν θεωρεί τον εαυτό του Γιαπωνέζο ή Αγγλο συγγραφέα, απαντά:
Οι άνθρωποι δεν είναι κατά τα δύο τρίτα ένα πράγμα και το υπόλοιπο κάτι άλλο. Η ιδιοσυγκρασία, η προσωπικότητα και η στάση ενός ανθρώπου δεν διαχωρίζονται έτσι, ξεκάθαρα. Καταλήγουμε όλοι μας ένα περίεργο ομογενές μείγμα. Είναι κάτι που θα γίνεται στο εξής όλο και πιο συνηθισμένο -άνθρωποι με ανάμεικτα πολιτιστικά και εθνικά μπακγκράουντ. Προς τα εκεί πηγαίνει ο κόσμος
Το ίδιο περίεργο μείγμα είναι και η λογοτεχνία του. Δεν έχει γράψει πολλά μυθιστορήματα, μόνο οκτώ, αλλά στα δύο τελευταία πέρασε κατά έναν τρόπο στο είδος της επιστημονικής φαντασίας ή του φανταστικού. Στο «Μη μ’ αφήνεις ποτέ» μας μεταφέρει σε έναν δυστοπικό κόσμο, όπου παιδιά-κλώνοι ζουν μια σύντομη ζωή μέχρι να δώσουν στους ανθρώπους όλα τα όργανά τους και να πεθάνουν.
Ενώ στο πιο πρόσφατο, αριστουργηματικό του μυθιστόρημα «Ο θαμμένος γίγαντας» (2015), με το οποίο επανήλθε ύστερα από απουσία δέκα χρόνων με μόνο μια συλλογή διηγημάτων («Νυχτερινά», Καστανιώτης), στα ενδιάμεσα, ο Ισιγκούρο πλάθει έναν μεγαλειώδη, γκόθικ, μυστηριώδη, σκοτεινό αλλά και γεμάτο μεγάλα αισθήματα και συγκίνηση κόσμο. Τον τοποθετεί στη Βρετανία, λίγο μετά την αποχώρηση των Ρωμαίων, όταν οι Αγγλοσάξονες ετοιμάζονται να καταλάβουν όλο το νησί περνώντας από λεπίδι τους ντόπιους.
Βασικοί ήρωες αυτού του συναρπαστικού, αλλά βαθιά φιλοσοφημένου παραμυθιού, είναι ένας γερασμένος ιππότης του βασιλιά Αρθούρου, που προσπαθεί να σκοτώσει μια δράκαινα, κι ένα ηλικιωμένο, αγαπημένο ζευγάρι, που η μνήμη του έχει θολώσει, αλλά ψάχνει να βρει το χαμένο του παιδί. Ο Ισιγκούρο, σ’ έναν κόσμο βυθισμένο στους φανατισμούς, τη βία και τις συγκρούσεις, μοιάζει να μας λέει ότι η μνήμη δεν είναι πάντα κάτι καλό, η μνήμη μανιπουλάρεται από επιτήδειους και κάνει τους ανθρώπους να σκοτώνονται μεταξύ τους.
«Ο Ντίλαν είναι ο ήρωάς μου»
Ο Καζούο Ισιγκούρο έμαθε για το Νόμπελ του την ίδια στιγμή με όλο τον κόσμο, δηλαδή από το live streaming της ανακοίνωσης στη Στοκχόλμη. Λίγο αργότερα, πολιορκημένος από δημοσιογράφους στο σπίτι του, στο Λονδίνο, εκεί όπου ζει με τη σύζυγό του Λόρνα ΜακΝτούγκαλ και την κόρη τους Ναόμι, έκανε την πρώτη του δήλωση, στο BBC, φυσικά. Χαρακτήρισε τη βράβευσή του «εξαιρετική τιμή, κυρίως γιατί σημαίνει ότι ακολουθώ τα βήματα των μεγαλύτερων συγγραφέων που έζησαν ποτέ».
Και συνέχισε πιο πολιτικά. «H βράβευσή μου έρχεται μια εποχή που ο κόσμος είναι όσο ποτέ αβέβαιος και ανήσυχος για τις αξίες του, τους ηγέτες του και την ασφάλειά του. Ελπίζω ότι αποδεχόμενος αυτή τη μεγάλη τιμή θα μπορέσω να ενθαρρύνω έστω και λίγο τις δυνάμεις για ειρήνη και καλή θέληση». Λίγο αργότερα, σε ραδιοφωνική του συνέντευξη για το σάιτ του Νόμπελ, ο συγγραφέας, πολύ πιο χαλαρός, αναφέρθηκε στον προκάτοχό του. «Είναι σπουδαίο που παίρνω το Νόμπελ ένα χρόνο μετά τον Μπομπ Ντίλαν, που είναι ήρωάς μου από τα 13 μου χρόνια.
Ισως ο μεγαλύτερος ήρωάς μου. Μπορώ και τον μιμούμαι καταπληκτικά, αλλά δεν θα το κάνω τώρα». Υποσχέθηκε πάντως ότι όταν πάει στη Στοκχόλμη, στις 10 Δεκεμβρίου, για να παραλάβει το Νόμπελ του, θα το προσπαθήσει.
Ιnfo: κυκλοφορούν ακόμα στα ελληνικά τα μυθιστορήματα «Ο απαρηγόρητος» και «Τότε που ήμασταν ορφανοί» (Καστανιώτης).
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας