«Με παρατηρούν οι φοιτητές μου για να δουν εάν επιτρέπεται να γελάσουν, όταν τους διδάσκω την ταινία “Μπότες, σπιρούνια και καυτές σέλες” του Μελ Μπρουκς (1974), όπου η λέξη nigger (νέγρος) δίνει και παίρνει. Τους εξηγώ ότι θα ήταν λάθος να τη χρησιμοποιούν στα περίχωρα του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας (USC), όμως στη συγκεκριμένη ταινία που σατιρίζει τις εκφάνσεις του ρατσισμού είναι απολύτως δικαιολογημένη, όπως ήταν και στο μυθιστόρημα Χάκλμπερι Φιν του Μαρκ Τουέιν».
Στις σημερινές ΗΠΑ είναι αρκετοί οι πολέμιοι του Ντόναλντ Τραμπ από τον χώρο των γραμμάτων, των ακαδημαϊκών σπουδών και του ακτιβισμού, που διαπιστώνουν ότι δεν είναι καθόλου πρόσφορο το έδαφος για μαχητικά έργα τα οποία αναζητούν «πώς μπορεί να λυθεί το φυλετικό πρόβλημα». Διότι η κυρίαρχη ρητορική, που δεν αναφέρεται πλέον σε «προνόμια» αλλά στην «ανωτερότητα» των λευκών, παρακάμπτει το θέμα και αντ’ αυτού αναρωτιέται «ποιο είναι ακριβώς το πρόβλημα».
Ο Πέρσιβαλ Εβερετ, καθηγητής Φιλολογίας με φιλοσοφική παιδεία, και διακεκριμένος συγγραφέας δηκτικών μυθιστορημάτων διαμαρτυρίας που εξερευνούν τα ρητά και υπόρρητα ζητήματα ταυτότητας και τον συνειδητό και ασυνείδητο ρατσισμό στις ΗΠΑ (βλ. Το Σβήσιμο, Πληγωμένοι, Αμερικανική έρημος, Η θεραπεία του νερού, εκδ. Πόλις), δήλωνε χαρακτηριστικά στο καλοκαιρινό τεύχος του ιστορικού περιοδικού «Paris Review», ότι:
«Το ’70 ήμασταν ευφυέστεροι όταν θίγαμε φυλετικά και ρατσιστικά ζητήματα. Σήμερα κανένας δεν θα μπορούσε να γυρίσει τις “Καυτές σέλες”…».
Στην ταινία υπάρχει π.χ. η εξής σκηνή: ένας νέος σερίφης φτάνει σε μια επαρχιακή πόλη αλλά οι κάτοικοι μόλις τον βλέπουν τραβούν τα όπλα τους. Διότι είναι μαύρος και δεν τον αναγνωρίζουν ως άνθρωπο του Νόμου. Για να γλιτώσει, υποδύεται λοιπόν τον… όμηρο του εαυτού του και τα καταφέρνει. Οι κάτοικοι τον αποδέχονται εφόσον κρατά τον διπλό –έστω αντιφατικό- ρόλο του εγκληματία και του θύματος!
Αντίστοιχα και ο Εβερετ δεν θα μπορούσε, λέει, να γράψει σήμερα τη Θεραπεία του νερού. Σ' αυτό το μυθιστόρημα του 2007 σχολίαζε τις θηριωδίες του Γκουαντάναμο και του Αμπού Γκράιμπ παρουσιάζοντας έναν επιτυχημένο συγγραφέα ερωτικών ιστοριών να υποβάλλει σε φρικτά βασανιστήρια εκείνον που θεωρούσε ένοχο για τον θάνατο της 11χρονης κόρης του…
«Το πρόβλημα, που φανερώθηκε πριν από την εκλογή του Τραμπ», σημειώνει ο 60χρονος συγγραφέας, «είναι ότι ως φορείς μιας αριστερής σκέψης αντιμετωπίσαμε με λάθος τρόπο τα φυλετικά και έμφυλα ζητήματα. Θεωρούσαμε ότι έχουμε κερδίσει έδαφος κι ότι τα πράγματα έχουν βελτιωθεί, ωστόσο όταν μιλάμε για τον ρατσισμό στις ΗΠΑ εξακολουθούμε να παραπέμπουμε στους άοπλους μαύρους έφηβους που έπεσαν νεκροί από πυροβολισμούς αστυνομικών. Αυτά τα περιστατικά όμως, όσο φρικτά κι αν είναι, δεν αποτελούν παρά ένα σύμπτωμα πολύ ευρύτερων προβλημάτων».
Αντίστοιχα φαινόμενα είναι η αδιαφορία για την εξασφάλιση πόσιμου νερού σε πόλεις με αφρο-αμερικανική πλειοψηφία ή οι προσπάθειες να παρακαμφθούν τα εκλογικά δικαιώματα των μειονοτήτων.
Είναι εκδηλώσεις μιας χρόνιας εθνικής ασθένειας που μολύνει με ανισότητες τη δημόσια οικονομική, ποινική, εκπαιδευτική ή στεγαστική πολιτική.
Ο Εβερετ, όπως ο Τζέιμς Μπόλντουιν (1924-1987), «ο μαύρος συγγραφέας που οι λευκοί φιλελεύθεροι δεν έπαψαν να φοβούνται», θεωρεί πως μία από τις πηγές της παθογένειας είναι οι ταξινομήσεις και οι ταμπέλες (labels).
«Είναι ένας ιός στην κουλτούρα μας» τονίζει στο «Paris Review». Και δίνει το παράδειγμα της γκετοποίησης των καλλιτεχνών και της περιθωριοποίησης του έργου τους.
«Το να προσδιορίζονται ως “μαύροι συγγραφείς” εκείνοι που τυγχάνουν μαύροι, αυτόματα περιθωριοποιεί το έργο τους αφού αυτή η ταμπέλα υπαινίσσεται ότι κάποιοι άλλοι συγκροτούν το κυρίαρχο ρεύμα. Κι όταν επιτρέπουμε κάτι τέτοιο, σημαίνει ότι συναινούμε στην παραποίηση μιας αλήθειας. Διότι δεν υφίσταται εκείνο που παρουσιάζεται ως “μαύρη αμερικανική εμπειρία”. Υπάρχουν μονάχα οι πολυποίκιλες “αμερικανικές εμπειρίες” των μαύρων Αμερικανών, των λευκών Αμερικανών κ.ο.κ.».
Χαρακτηριστικά, στο μυθιστόρημά του Watershed (1996) εμβαθύνει στη σύγκλιση/απόκλιση της κουλτούρας μεταξύ Αφρο-Αμερικανών και αυτόχθονων Αμερικανών, οι οποίοι συναντιούνται σε έναν ινδιάνικο καταυλισμό και βρίσκουν απέναντί τους: το FBI, μια συνωμοσία για τη διοχέτευση δηλητηριασμένου νερού στον καταυλισμό και τα συμφέροντα για την ιδιοκτησία της γης στην περιοχή.
Ο ίδιος ο Εβερετ πάντως -γόνος οικογένειας γιατρών που μεγάλωσε στη Νότια Καρολίνα, δίδαξε στο Πανεπιστήμιο κοντά στο Ουαϊόμινγκ και έζησε 12 χρόνια ως εκπαιδευτής αλόγων σε ένα ράντσο ανατολικά του Λος Αντζελες- διευκρινίζει:
«Αγνόησα τις κατηγοριοποιήσεις, φιλοσόφησα τα πράγματα και αφοσιώθηκα στο να διαμορφώσω τη δική μου λογοτεχνική ταυτότητα».
Πολιτική πραγματικότητα το χρώμα του δέρματος
«Το χρώμα του δέρματος δεν είναι μια ανθρώπινη ούτε μια ιδιωτική πραγματικότητα», έγραφε ο Μπόλντουιν. «Είναι μια πολιτική πραγματικότητα».
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Εβερετ, αξιολογώντας τα αιματηρά επεισόδια που προκάλεσαν (12/8/2017) οι υπερεθνικιστές στο Σάρλοτσβιλ της Βιρτζίνια και τον χλιαρό απόηχό τους στη Βοστόνη, υποστήριζε στην ιταλική «La Repubblica» (21/8/2017):
«Αυτό που είναι κρίσιμο στις ΗΠΑ δεν είναι η εμφάνιση ενός νέου κύματος ρατσισμού αλλά η αφύπνιση ενός μεγάλου θυμού ενάντια στη διεστραμμένη ρητορική της “λευκής ανωτερότητας” από την οποία αντλεί τα επιχειρήματά του ένας πρόεδρος σαν τον Τραμπ, παρουσιάζοντας τους λευκούς ως θύματα και την πολιτική ορθότητα ως συνωμοσία εναντίον τους. Λες και η εκμετάλλευση τόσων γενεών μαύρων ήταν ένα δικαίωμα που αποστερήθηκαν… Οι πρωταίτιοι του Σάρλοτσβιλ δεν είναι αντιπροσωπευτικοί των ΗΠΑ. Είναι ένα γκρουπούσκουλο που σηκώνει κεφάλι επειδή έχει εξασφαλίσει ατιμωρησία. Τους την εγγυάται ο Τραμπ, ο οποίος χρωστά τα πάντα στην ικανότητά τους να κατασκευάζουν ψευδείς ειδήσεις (fake news) και θεωρίες συνωμοσίας. Υπάρχουν χάρη σ’ αυτόν, χάρη στο κανάλι Fox News και στους κήρυκες του μίσους στο ίντερνετ».
Αρα; Ποια είναι η «πολιτικά ορθή» λογοτεχνία για τα φυλετικά ζητήματα; Τι σημαίνει να μη γράφει «σαν Αφρο-Αμερικανός» ένας Αφρο-Αμερικανός συγγραφέας; Πότε ένα βιβλίο δρα υπονομευτικά για τα κοινωνικά στερεότυπα;
Τέτοια ερωτήματα θέτει το Σβήσιμο, το αυτοσαρκαστικό και ειρωνικό μυθιστόρημα ιδεών για τη φυλετική ταυτότητα, που έκανε διάσημο τον Εβερετ το 2001, και σήμερα πονά «σαν το δάγκωμα του κροταλία».
«Δεν με απασχολεί τι διαβάζει ο κόσμος» σχολιάζει ο Εβερετ. «Σημασία έχει να διαβάζει, διότι έτσι συμμετέχει στη διαμόρφωση μιας διαφορετικής κουλτούρας. Το διάβασμα είναι μια υπονομευτική διαδικασία και το γράψιμο είναι η επέκταση του διαβάσματος».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας