Δύο μορφές που άφησαν το στίγμα τους στη νεότερη πολιτιστική μας κληρονομιά «συναντιoύνται» στο Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου. Μια έκθεση-σταθμός για τον «φωτογράφο Ανδρέα Εμπειρίκο» ανοίγει τις πύλες της στις 4 Νοεμβρίου, 40 χρόνια από τον θάνατο του. Θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό έως τις 2 Δεκεμβρίου.
Μέσα από την έκθεση θα φωτιστεί και η άγνωστη για τους πολλούς φιλία που ένωνε τον ζωγράφο Γιώργο Γουναρόπουλο και τον Ανδρέα Εμπειρίκο.
Τέσσερα ταμπλό με κραγιόν και δύο πορτρέτα των γονιών του Εμπειρίκου που έχει φιλοτεχνήσει ο Γ. Γουναρόπουλος θα εκτίθενται στον πρώτο όροφο του μουσείου, μαζί με τρία ποιήματα του Εμπειρίκου αφιερωμένα στον ζωγράφο.
Στον ισόγειο θα φιλοξενηθούν περίπου 70 πρωτότυπες φωτογραφίες του Ανδρέα Εμπειρίκου, ο οποίος υπήρξε «μανιώδης φωτογράφος».
«Είχα την επιθυμία να πραγματοποιηθεί αυτή η έκθεση όταν έμαθα πως κάτι αντίστοιχο έγινε στη Λιβαδειά», μας είπε ο Ηλίας Γουναρόπουλος.
«Γνώριζα τις σχέσεις του πατέρα μου με τον Ανδρέα Εμπειρίκο και μετέφερα την ιδέα στον γιο του Λεωνίδα. Η ανταπόκριση ήταν θερμή. Ο Λεωνίδας Εμπειρίκος και βοήθησε πολύ και έκανε ο ίδιος την επιλογή των φωτογραφιών.
»Η σχέση του πατέρα μου με τον Ανδρέα Εμπειρίκο έχει βαθιές ρίζες από το Παρίσι. Ανάμεσα στους δύο υπήρχε όχι μόνο μια πολύ ζεστή σχέση, αλλά και χημεία και αμοιβαίος σεβασμός. Υπερρεαλιστικά στοιχεία εντοπίζονται και στα έργα του Γουναρόπουλου, χωρίς ο ίδιος να χαρακτηρίζεται υπερρεαλιστής. Μάλιστα φιλοτέχνησε τέσσερα γυμνά σχέδια με κραγιόν, τα οποία προορίζονταν για την εικονογράφηση ποιημάτων του Εμπειρίκου» κατέληξε ο Ηλία Γουναρόπουλος
«Οντως η σχέση του Ανδρέα Εμπειρίκου με τον Γιώργο Γουναρόπουλο δεν είναι τόσο γνωστή, όπως αυτές που είχε με τον Τσαρούχη και τον Εγγονόπουλο», μας είπε ο Λεωνίδας Εμπειρίκος.
«Μεταξύ των δύο υπήρχε ιδεολογική συγγένεια. Ηταν και οι δύο αριστεροί και επιπλέον υπήρχε αμοιβαίος σεβασμός ανάμεσά τους. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Γουναρόπουλος είχε σπάσει τον ακαδημαϊσμό της Σχολής του Μονάχου με τα έργα του. Υπήρξε ένας πρωτοπόρος. Επιπλέον είχε φιλοτεχνήσει έργα για την πρώτη ποιητική συλλογή του πατέρα μου, αλλά το έργο αυτό, αν και ήταν έτοιμο να κυκλοφορήσει, έμεινε στα συρτάρια γιατί ο Ανδρέας Εμπειρίκος αποφάσισε τελικά να εκδώσει την "Υψικάμινο". Η ποιητική συλλογή "1934 - Προϊστορία ή Καταγωγή" έμεινε στις βαλίτσες του σπιτιού μέχρι πέρσι που πήρε τον δρόμο για το τυπογραφείο από τις εκδόσεις Αγρα. Η έκθεση με τις φωτογραφίες είναι μια ευκαιρία να αναδειχθεί όχι μόνο το πλούσιο φωτογραφικό έργο του Εμπειρίκου, αλλά και οι σχέσεις του με τον Γουναρόπουλο».
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος (Βράιλα Ρουμανίας, 2 Σεπτεμβρίου 1901- Αθήνα 3 Αυγούστου 1975) υπήρξε ποιητής, πεζογράφος, εισηγητής του σουρεαλισμού αλλά και της ψυχανάλυσης στην Ελλάδα, καθώς και «μανιώδης φωτογράφος».
Η εμφάνιση του Εμπειρίκου στα ελληνικά γράμματα έγινε το 1935 με την έκδοση της πρώτης ποιητικής συλλογής του με τίτλο «Υψικάμινος».
Κατά τον ίδιο, το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού προκλήθηκε διότι το έργο θεωρήθηκε «σκανδαλώδες, γραμμένο από έναν παράφρονα».
H «Υψικάμινος» έχει χαρακτηριστεί ως το πρώτο δημοσιευμένο υπερρεαλιστικό ποιητικό κείμενο στην Ελλάδα, το οποίο αντιπροσωπεύει την κατεξοχήν «λυρική» περίοδο του Εμπειρίκου.
Κατά τον ίδιο, υπήρξε η πρώτη πραγματική εκδήλωση και πράξη του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα.
Στις 25 Ιανουαρίου του ίδιου έτους ο Εμπειρίκος έδωσε στη Λέσχη Καλλιτεχνών την ιστορική διάλεξη «Περί σουρρεαλισμού», εισάγοντας έτσι για πρώτη φορά τον υπερρεαλισμό στον ελληνικό χώρο.
Για τον αντίκτυπό της ο Οδυσσέας Ελύτης έγραψε πως η διάλεξη έγινε «μπροστά σε μερικούς βλοσυρούς αστούς που άκουγαν, φανερά ενοχλημένοι, ότι εκτός από τον Κονδύλη και τον Τσαλδάρη υπήρχαν και άλλοι ενδιαφέροντες άνθρωποι στον κόσμο, που τους έλεγαν Φρόιντ ή Μπρετόν».
Οσο ζούσε κυκλοφόρησε ακόμα ένα μικρό μονάχα μέρος του ογκωδέστατου έργου του («Ενδοχώρα», 1946, «Γραπτά, η προσωπική μυθολογία», 1961).
Παράλληλα ωστόσο με την ενασχόλησή του με τα γράμματα και την ψυχανάλυση (υπήρξε ο πρώτος Ελληνας ψυχαναλυτής που εξάσκησε την ψυχανάλυση κατά την περίοδο 1935-50), ο Ανδρέας Εμπειρίκος καταπιάστηκε συστηματικά με τη φωτογραφία, «με τη δεξιοτεχνία και την επιμονή μανιακού», όπως σχολίασε κάποτε ο Ελύτης.
Κατά τον γιο του Λεωνίδα Εμπειρίκο «κυκλοφορούσε πάντα με φωτογραφική μηχανή, συχνά με δύο, ενίοτε και με τρεις».
Το φωτογραφικό έργο του είναι πολύμορφο και εξαιρετικά πλούσιο. Περίπου 40.000 φωτογραφίες (αρνητικά, εκτυπώσεις και κόντακτ) βρίσκονται στο Αρχείο Εμπειρίκου που κατέχει ο Λεωνίδας Εμπειρίκος, ενώ φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από τον δημιουργό προπολεμικά βρίσκονται στο Μουσείο Μπενάκη.
Οι πρώτες φωτογραφίες χρονολογούνται από το 1919 και είναι οικογενειακές.
Τα θέματα που απεικόνισε είναι μεικτά και περιλαμβάνουν αναμνηστικές φωτογραφίες, τοπία στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, σκηνές δρόμου (κυρίως από το Παρίσι και το Λονδίνο), προσωπογραφίες οικείων προσώπων, γυμνά, νεκρές φύσεις καθώς και άλλες φωτογραφίες υπερρεαλιστικού χαρακτήρα.
Ιδιαίτερη θέση κατέχουν επίσης οι φωτογραφίες μικρών κοριτσιών, αποκαλούμενα συχνά στο έργο του ως παιδίσκες.
Οι περισσότερες από αυτές είναι τραβηγμένες ευκαιριακά στον δρόμο, ενώ ορισμένες είναι αποτέλεσμα πιο εντατικής φωτογράφισης.
Το 1955 οργάνωσε μια ατομική έκθεση στην αίθουσα «Ιλισός», η οποία υπήρξε η μοναδική δημόσια παρουσίαση φωτογραφιών του ενόσω ήταν εν ζωή, κατά την οποία εκτέθηκαν 210 ασπρόμαυρα έργα.
Ο Εμπειρίκος έδειξε ισχυρό ενδιαφέρον για τις τεχνικές εξελίξεις στη φωτογραφία, ενώ θεωρείται πιθανό πως εξέφραζε παράλληλα και ειδικότερο θεωρητικό ενδιαφέρον.
Ηταν κάτοχος αξιόλογου εξοπλισμού μεταχειριζόμενος μεγάλο αριθμό φωτογραφικών μηχανών, ωστόσο παρά την επιθυμία του να οργανώσει ένα σκοτεινό θάλαμο για ιδιωτική χρήση, τελικά δεν τα κατάφερε, πιθανώς λόγω έλλειψης κατάλληλου χώρου.
Από το 1951 τις εκτυπώσεις των φωτογραφιών του αναλάμβανε ένα επαγγελματικό εργαστήριο, συνήθως κατόπιν λεπτομερών οδηγιών του ίδιου.
Ο Εμπειρίκος ήταν ένας μεγάλος ηδονιστής, ένας γνήσιος ερωτογράφος που θέλησε να προαναγγείλει μια νέα ερωτική ουτοπία.
Με γραφή πυρακτωμένη, χρησιμοποιώντας και αντιστρέφοντας τα υλικά του Ντε Σαντ, μετατρέπει τη βία σε ζωτική ορμή και την ανείπωτη κόλαση σε ευφορικό παράδεισο –στοιχεία που διαπερνούν ολόκληρο το έργο του, με κορυφώσεις την τριλογία «Τα χαϊμαλιά του Ερωτα και των Αρμάτων» αλλά και το magnum opus του, τον «Μεγάλο Ανατολικό».
Ο ηδονισμός του όμως είναι και αυτός που τον ωθεί στη φωτογραφία. Ο Ανδ. Εμπειρίκος δεν μπορούσε να αντισταθεί στη μαγεία της καθημερινής ζωής, γι’ αυτό και πάσχιζε να την αποτυπώσει σε εικόνες.
«Μια φωτογραφία ζει, έχει ολόκληρη δική της δράσι, συνυφασμένη με τη ζωή του θεατή, όπως ένα φλουρί, ένα κρύσταλλο ή ένα γάντι» έλεγε ο ίδιος.
Και επέμενε να κυνηγά την ομορφιά των γυναικών, των κοριτσιών, των αγαλμάτων, των μεγάλων πόλεων και της ελληνικής φύσης.
«Ο φωτογράφος Ανδρέας Εμπειρίκος»
Πρόγραμμα εκδηλώσεων (4 Νοεμβρίου – 2 Δεκεμβρίου)
▶ Τετάρτη 4 Νοεμβρίου
19.00: Συζήτηση με θέμα: «Ανδρέας Εμπειρίκος. Υπερρεαλισμός και φωτογραφία». Εισηγητές: Λεωνίδας Εμπειρίκος (ιστορικός), Δημήτρης Καλοκύρης (συγγραφέας, πρόεδρος Εταιρείας Συγγραφέων), Σταύρος Πετσόπουλος («Αγρα»), Δαμιανός Μωραΐτης (μαθηματικός).
▶ Σάββατο 7 Νοεμβρίου
11.00 – 12.00: Ξενάγηση στην έκθεση από τον Δαμιανό Μωραΐτη.
12.00 – 13.00: Προβολή της ταινίας «Ανδρέας Εμπειρίκος – Ο ποιητής μέσα από τις εικόνες του», σε σκηνοθεσία Ηλία Γιαννακάκη, από τη σειρά «Παρασκήνιο» της ΕΡΤ (διάρκεια 52').
▶ Σάββατο 14 Νοεμβρίου
12.30 – 13.30: Ομιλία των Γιώργη Γιατρομανωλάκη (καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας, συγγραφέας) και Νίκου Σιγάλα (ιστορικός, ερευνητής στο Institut français d’études anatoliennes, Κωνσταντινούπολη) για τη σχέση Ανδ. Εμπειρίκου – Γ. Γουναρόπουλου όπως διαφαίνεται στην ποιητική συλλογή «1934 – Προϊστορία ή Καταγωγή».
▶ Σάββατο 21 Νοεμβρίου & Σάββατο 28 Νοεμβρίου
12.30 – 14.00: Προβολή της ταινίας «Ανδρέας Εμπειρίκος», σε σκηνοθεσία Τάσου Ψαρρά, από τη σειρά «Εποχές και συγγραφείς» της ΝΕΤ (διάρκεια 131').
Οι ταινίες προβάλλονται με την ευγενική παραχώρηση των δημιουργών και του Αρχείου της ΕΡΤ.
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ σε όλες τις εκδηλώσεις
Ωράριο λειτουργίας:
● Τρίτη – Τετάρτη: 9.00 – 13.30 & 17.00 – 20.00
● Πέμπτη – Σάββατο: 9.00 – 15.00.
● Κυριακή – Δευτέρα: κλειστά
Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου, Γουναρόπουλου 6 & Φρυγίας, Ανω Ιλίσια, τηλ.: 2107777601.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας