Ο υπέροχος «ταραξίας» του ελληνικού θεάτρου

Αυτό το αγόρι, αυτός ο άνδρας, που δεν είναι μόνο ηθοποιός και σκηνοθέτης ή σύντροφος της Δέσποινας Κούρτη, επίσης υπέροχης ηθοποιού, με την οποία συνεργάζονται χρόνια (και πολύ καλά κάνουν!). Ο Αργύρης Ξάφης είναι κάτι πολύ... χειρότερο από τα παραπάνω: Είναι ταραξίας. Ταράζει. Δεν παίζει - ερμηνεύει. Δεν ερμηνεύει - γίνεται. Γίνεται φωνή για όσους δεν έχουν ή δεν ακούγονται. Γίνεται συνείδηση για όσους δεν έχουν ή κάπου έχουν ξεχαστεί/αφεθεί. Γίνεται κραυγή για όσους πρέπει να την ακούσουν. Γίνεται τρυφερότητα για όσους τη χρειάζονται. Γίνεται θέατρο, λόγος, βλέμμα, σώμα, χέρια, μαλλιά, κίνηση, σιωπή, σκέψη, συναίσθημα, ψυχή. Γίνεται πληρότητα. Αυτό που έλεγε ο Γκάντι - αυτό γίνεται: οι σκέψεις, ο λόγος και οι πράξεις μας να είναι σε αρμονία.

Φυσικά με κόστος. Το αντέχει; Ισως η φράση που μας χάρισε, αυτό το «να μην αισθάνεσαι ότι παλεύεις μόνος σου, ρε γαμώτο», δίνει την απάντηση. Το αντέχει, μα μας χρειάζεται. Ενώ, στην πραγματικότητα, εμείς (σ.σ. οι θεατές, οι θεσμικοί, το σύγχρονο καλλιτεχνικό στερέωμα) είναι που χρειαζόμαστε καλλιτέχνες και ανθρώπους που να παίρνουν θέση, με τον λόγο, τη ζωή και το έργο τους, όπως ο Αργύρης.

Ενα παιδί που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Περιστέρι. Κοντά στην ταβέρνα που κάποτε τραγουδούσε η Σωτηρία Μπέλλου, «έτσι για την καύλα της», όπως έχουμε ακούσει να λένε παλιοί Περιστεριώτες και εμείς (που τυχαία μεγαλώσαμε κι εμείς εκεί) και ο Αργύρης. Τα θυμάται όλα αυτά. Τίποτε από τον πραγματικά λαϊκό (άρα και ουσιαστικό, δημοκρατικό και μη επιτηδευμένο) πολιτισμό που αποτέλεσε τα πρώτα του ερεθίσματα. Θυμάται τα ρεμπέτικα, τους «γέρους» της γειτονιάς να συζητάνε, τα σινεμά της περιοχής, όπου πήγαινε όσο συχνότερα μπορούσε (ακόμα και σε ταινίες που δεν ήταν για την ηλικία του, όπως το «Κράμερ εναντίον Κράμερ» ή «Τα σαγόνια του καρχαρία»). Η μεγάλη οθόνη τον εντυπωσίαζε. Και τον κέρδισε. Εως να γνωρίσει το θέατρο.

Θέατρο πήγε για πρώτη φορά στο Εθνικό, όταν μια φίλη του πήγε για να δώσει εξετάσεις. Τον πιστεύουμε, καθώς μας έχει τύχει έφηβοι να παρακολουθούμε παράσταση εκεί και στα καμαρίνια να μας λέει ηθοποιός (και πρώην πρωθιέρεια τότε): «Ξέρουν και οι από το Περιστέρι τι είναι θέατρο;». Καταλαβαίνουμε πως παρόμοια περιστατικά, όχι τα ίδια, αλλά μια υποτίμηση υποδόρια ή άμεση από την «ελίτ» του χώρου ήταν κάτι που θα ένιωσε και ο Αργύρης. Δεν είναι τυχαίο πως ποτέ δεν το δέχτηκε και ήταν πάντα από τους πρώτους που «αντιμιλούσε», υποστηρίζοντας το δίκαιο και τον χώρο του θεάτρου απέναντι και στην υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και στον πρωθυπουργό τον ίδιο, κατά πρόσωπο. Ούτε είναι τυχαίο πως ήταν από τους πρώτους ηθοποιούς και μάλιστα ευρέως γνωστούς, που πήρε ξεκάθαρα θέση απέναντι στον βιαστή Δ. Λιγνάδη, πρώην καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού και έναν άνθρωπο με τον οποίο είχε συνεργαστεί στην ιστορική (για πολύ επικίνδυνους λόγους) παράσταση «Πέρσες», σε σκηνοθεσία Λιγνάδη, με την περίφημη σκηνή που ο ίδιος φυλάει ένα ομοίωμα της Ακρόπολης, στην Επίδαυρο, μπροστά στα πόδια του Κυριάκου Μητσοτάκη που καθόταν στην πρώτη σειρά. «Εχω το βίντεο με εμένα επί σκηνής, πίσω από τον Λιγνάδη, τελείως meme, τύπου «Τι διάολο γίνεται εδώ πέρα;!» - αυτό το «what the fuck» που όλοι νιώθαμε τότε, αυτό φαίνεται στα μάτια μου», μας έχει δηλώσει.

Η αδικία δεν ανήκει στο ρεπερτόριό του. Οι δύο φετινές παραστάσεις του, ο μονόλογος στο «Πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» του Ζουζέπ Μαρία Μιρό σε σκηνοθεσία Ζωής Ξανθοπούλου και τώρα η «Καρένινα» σε σκηνοθεσία Ιούς Βουλγαράκη, είναι ακόμα δύο ενδεικτικά παραδείγματα της αλήθειας αυτής: ζητήματα έμφυλης διάκρισης, κακοποίησης και βίας, θέματα υπαρξιακά που ξεπερνούν τον εαυτό μας και διαχέονται (ως ποίηση αλλά και ως έγκλημα) στον κοινωνικό ιστό, προβληματισμοί γύρω από την αποδοχή ή μη της διαφορετικότητας, από τα στερεότυπα που φέρουμε μέσα μας αλλά και πάνω στο κορμί μας, από τις δομές κυριαρχίας που καταδυναστεύουν και μπορεί να γίνονται αποδεκτές ακόμα και από τους καταδυναστευόμενους, ερωτήματα πάνω στο «γιατί να συμβαίνει αυτό;», ξεκάθαρα σχόλια απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας, όλα είναι θέματα που αναδύονται μέσα από τις διόλου εύκολες (για τον ίδιο και τους συνεργάτες του) καλλιτεχνικές επιλογές που κάνει ο ίδιος. «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» που έσκισε ως παράσταση και παίχτηκε ξανά και ξανά, ο Αργύρης μάς είχε εμπιστευτεί πως κανείς παραγωγός δεν την πίστεψε, ίσως τη φοβήθηκαν και δεν ήθελαν να την ανεβάσουν ούτε ως μεταμεσονύχτια παράσταση. Ο ίδιος όμως τη στήριξε και πέτυχε σε κάθε επίπεδο. Οσο για την «Καρένινα» υπάρχουν κάποιοι που τον κατηγορούν για «άκρατο δικαιωματισμό» - μα, υπάρχει τέτοιος όρος; Είναι δυνατόν τα ανθρώπινα δικαιώματα να κάνουν κακό επειδή «τηρούνται»;

Κι όμως. Οπως ποτέ δεν του άρεσε το «στιλιζάρισμα» των ρόλων που τους μάθαιναν στο Εθνικό ως σπουδαστές, όπως ποτέ δεν του άρεσε η υποκρισία ακόμα και στην υποκριτική τέχνη, όπως ποτέ δεν υπέκυψε σε μικρότητες τύπου «δεν του αρέσει η Μενδώνη, αλλά πάει και σκηνοθετεί στην Επίδαυρο επί υπουργίας της» (τότε μας είχε απαντήσει πως δεν ανήκει καμία Επίδαυρος σε καμία Μενδώνη!), έτσι τίποτε από τα παραπάνω δεν είναι δυνατόν να πτοήσει τον Αργύρη Ξάφη. Να τον κουράσει ίσως, ναι. Αλλά δεν παλεύει μόνος του, ρε γαμώτο. Ωστόσο του το δίνουμε: Οχι, δεν παλεύει μόνος του, αλλά ο ίδιος δεν (ξ)έφυγε ποτέ από το πεδίο του αγώνα. Ούτε μία φορά.