Αν ήμουν λεσβία...

Πριν από λίγες μέρες, υπέγραψα ένα κείμενο με τίτλο «Αυτό θα πει “αποδοχή”;» (www.efsyn.gr, 9/9/2024). Στο μικρό αυτό κείμενο έγινε προσπάθεια ανάπτυξης μιας ειλικρινούς (και διόλου ρητορικής) ερώτησης: Πώς γίνεται να μιλάμε για αποδοχή όταν ξεχωρίζουμε; Ως παράδειγμα ανέφερα τις ξεχωριστές κατηγορίες βραβείων ή ακόμη και τμημάτων σε κινηματογραφικά φεστιβάλ ταινιών με ΛΟΑΤΚΙ+ περιεχόμενο ή θεματολογία. Το κείμενο ήρθε έπειτα από δεκάδες συζητήσεις με μέλη της κοινότητας αλλά και κινηματογραφιστές (μέλη ή μη της κοινότητας): άλλοι μού έλεγαν πως αποτελεί πάγιο αίτημα να υπάρχει ξεχωριστή κατηγορία ώστε να μπορούν να προβληθούν οι ταινίες σε prime time στα φεστιβάλ. Απολύτως σεβαστό, αν και απολύτως απαράδεκτο να μην μπορεί να προβληθεί μια ταινία σε ώρες μη μεταμεσονύκτιες επειδή μέσα μιλάει για γκέι, τρανς ή ό,τι άλλο σχετικά με την ταυτότητα φύλου ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Κατανοώ πως «ακόμα η κοινωνία δεν είναι έτοιμη», μια ρητορική που ακούς κατ’ εξοχήν και από δεξιούς και φυσικά την κυβέρνηση, αλλά θα την ακούω και από αριστερούς; Αν δεν είναι, να γίνει! Οχι με το να ξεχωρίζω τους ανθρώπους - ούτε φυσικά τα έργα τέχνης.

Δυστυχώς υπήρξαν και κάποιοι που αντιμετώπισαν το ερώτημά μου με απίστευτη εχθρότητα και μίσος και μάλιστα είναι μέλη της κοινότητας. Κατέληξαν στο ότι ο λόγος μου είναι ρατσιστικός και ομοφοβικός (αλήθεια, αν ήμουν λεσβία, θα μου έλεγαν τα ίδια με την ίδια ευκολία;). Εγώ, πάλι, με τη σειρά μου κατέληξα σε αυτό που είπε πολύ καλύτερα από εμένα, λίγες μέρες μετά, ο Ισραηλινός ντοκιμαντερίστας Εγιάλ Σιβάν σε σχετική συνέντευξή μας, αναφερόμενος στα εγκλήματα του Ισραήλ: «Το ότι δηλώνεις πως μάχεσαι τον φασισμό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να φερθείς κι εσύ ως φασίστας». Ω ναι, πόσο έτσι είναι. Υπήρχαν βέβαια και αρκετά μέλη της κοινότητας που φέρουν και τα ίδια το ίδιο ερώτημα μέσα τους, ωστόσο μου δήλωσαν ότι «φοβούνται και να το εκφράσουν» γιατί θα υπάρξουν άσχημες αντιδράσεις.

Αφήνω τα του λόγου μου, ακόμη και δημοσιογραφικά μιλώντας, και πιάνω την ουσία: Γιατί θα πρέπει να ορίζουμε εαυτόν, περιμένοντας «πότε θα ετοιμαστεί η κοινωνία» για εμάς; Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά; Κι όμως, έχει γίνει και μάλιστα μόλις εκατό χρόνια πριν, επί Σοβιετικής Ενωσης, λίγο μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση (μετά, άλλαξαν πάλι τα πράγματα, αλλά τα πρώτα χρόνια ίσχυαν τα όσα θα πούμε): Ναι, μπορεί να εγκαθιδρυθεί ένα άλλο «παράδειγμα», χωρίς να περιμένει κανείς καμία κοινωνία να ετοιμαστεί. Πόσο μάλλον σαν χρόνο με τον χρόνο, οι σύγχρονες κοινωνίες συντηρητικοποιούνται. Ναι, ψηφίστηκε ο γάμος μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών (αντί να καταργηθεί ο θεσμός, που αυτό θα έπρεπε να είναι το διακύβευμα...), ωστόσο πάλι προχθές, ένας ταξιτζής βιαιοπράγησε σαν κατάλαβε πως ο πελάτης του ήταν τρανς γυναίκα.

Τότε, στα πρώτα χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, όχι μόνο ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών επιτρεπόταν στην τότε Σοβιετική Ενωση, αλλά και άνω των δύο ατόμων. Ο Στάλιν μετά το 1930 επανέφερε διά νόμου τον γάμο ως δυαδική ένωση ετερόφυλων, απαγόρευσε τις εκτρώσεις, ποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία και επέβαλε ξανά περιορισμούς στη διαδικασία διαζυγίου. Εως τότε, όμως, κυρίως χάρη στην Αλεξάνδρα Κολοντάι, τη μόνη γυναίκα στην πρώτη κυβέρνηση των μπολσεβίκων, μια μαρξίστρια φεμινίστρια. Τείνει να θεωρηθεί αστικός μύθος, ωστόσο λέγεται πως όταν η ίδια ως πρέσβειρα της ΕΣΣΔ στη Νορβηγία πήγε να αναλάβει τα καθήκοντά της, είχε δίπλα της άνδρες και γυναίκες και δήλωσε, σαν τη ρώτησαν, πως αυτοί είναι οι σύζυγοί της. Τόσο απλά.

Η Αλεξάνδρα Κολοντάι ήταν μια απίστευτη γυναίκα. Δεν ήταν απλά φεμινίστρια, αλλά ήταν επαναστάτρια φεμινίστρια: ναι τόλμησε (πόσοι/ες άραγε το κάνουν/με σήμερα;) να αντιταχθεί στον φιλελεύθερο φεμινισμό, που ναι μεν πρέσβευε την ισότητα άνδρα-γυναίκας αλλά μέσα στις υπάρχουσες κοινωνικές δομές. Η Κολοντάι -και ορθώς- πίστευε πως αυτό είναι απολύτως αδύνατο να συμβεί δίχως μια επαναστατική αλλαγή εκ βάθρων: Πώς θα μπορέσει η γυναίκα να απαγκιστρωθεί από τον ρόλο της «νοικοκυράς» και της «μητέρας» και να νιώσει πως μπορεί να εργαστεί όπως ένας άνδρας και να υπάρχει στο κοινωνικό και πολιτικό στερέωμα όπως ένας άνδρας, αν δεν αλλάξει όλη η κοινωνική δομή; Τα παιδιά να είναι ευθύνη όλης της κοινωνίας, η γυναίκα να είναι ελεύθερη και σεξουαλικά και συναισθηματικά και πολιτικά και φυσικά θεωρούσε ότι η γυναικεία απελευθέρωση «θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο ως αποτέλεσμα της νίκης μιας νέας κοινωνικής τάξης και ενός διαφορετικού οικονομικού συστήματος». Αλλά και πως «δεν υπάρχει επανάσταση χωρίς σεξουαλική επανάσταση». Γάμοι δύο μόνο ετερόφυλων και σεξουαλικά στερεότυπα για την Κολοντάι ήταν «δεσποτικά σεξιστικά κατάλοιπα» της αστικής τάξης, τα οποία όχι μόνο είχαν χρέος να τα καταρρίψουν αλλά και να τα υπερβούν. Ισως τότε να μη χρειαζόταν ποτέ να γραφεί ένα κείμενο με τίτλο «Αν ήμουν λεσβία...».